Vier maanden lang hadden de hulporganisaties moeten wachten op een gesprek met premier Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) over Gaza. Dat was volgens Oxfam Novib-directeur Michiel Servaes al „symbolisch voor het gebrek aan urgentie binnen deze regering”. Maar door de uitkomst van het gesprek zelf, maandagochtend op het Catshuis, is Servaes „diep geschokt”. „De premier zei letterlijk dat er geen rode lijn of omslagpunt is waardoor Nederland zijn koers richting Israël zal verleggen.”
De directeuren van Oxfam Novib, Artsen zonder Grenzen, Amnesty International, Pax en Save the Children somden het maandag op hun persconferentie nog maar eens op. Bij de oorlog in Gaza vielen afgelopen anderhalf jaar meer dan vijftigduizend doden, in grote meerderheid burgers en veel kinderen. Ook werden al meer dan duizend hulpverleners gedood, zei Karel Hendriks van Artsen zonder Grenzen. „Geen enkel ziekenhuis in Gaza functioneert nog volledig.”
Als je mensenrechten als een menu à la carte behandelt, ondermijn je ze
Afgelopen dagen ontstond wereldwijd ophef over een Israëlische aanval op ambulances in Gaza, op 23 maart. Daarbij kwamen vijftien Palestijnse hulpverleners om het leven. Minister Veldkamp veroordeelde de aanval, maar blijft erbij, zo zei hij zondag in tv-programma Buitenhof, dat diplomatiek contact met de Israëlische regering de beste benadering is.
Ten onrechte, zei Amnesty-directeur Dagmar Oudshoorn. „Na vijftigduizend doden kunnen we voorzichtig concluderen dat de huidige diplomatieke strategie van het kabinet niet werkt.”
Ierland
In een verklaring op X schreef Schoof maandag dat het kabinet „niet doof is voor de kritiek” en dat Nederland „voortdurend [afweegt] welke stappen het beste gezet kunnen worden en op welke wijze we het meest bereiken”. Zijn woordvoerder laat weten dat de hulporganisaties de opmerkingen van de premier over een rode lijn of omslagpunt verkeerd hebben geïnterpreteerd: „Het is niet zo dat voor Nederland nooit een grens bereikt kan zijn. Maar op basis van ontwikkelingen maken we telkens een afweging over hoe we de situatie op de grond in Gaza het beste kunnen verbeteren.”
Daarbij blijft het kabinet kiezen voor een strategie van Israël diplomatiek aanspreken. Veldkamp herhaalde dat zondag bij Buitenhof: druk uitoefenen doet Nederland vooral achter de schermen, om de diplomatieke kanalen open te houden. Hij noemde landen als Ierland, die zich publiekelijk zeer kritisch uitlaten over Israël, als voorbeelden van hoe invloed juist wordt verspeeld.
Oudshoorn van Amnesty noemt het „onverstandig om te denken dat je alles achter gesloten deuren oplost”. En ze ziet een dubbele standaard bij de Nederlandse regering, die wel openlijk kritiek heeft op bijvoorbeeld Rusland, Syrië en Myanmar over oorlogsmisdaden of mensenrechten. „Als je mensenrechten als een menu à la carte behandelt, ondermijn je ze”, aldus Oudshoorn.
Lees ook
Nederland moet Israël veel openlijker veroordelen na de zoveelste schending van het oorlogsrecht
‘Klein bier’
De hulporganisaties vinden dat Nederland, als gastland van zowel het Internationaal Strafhof als het Internationaal Gerechtshof, een voorbeeldfunctie heeft – maar daar niet aan voldoet. Hendriks van Artsen zonder Grenzen: „Nederland noemt zich een voorvechter van het internationaal recht, maar laat dat nu onvoldoende zien.” Hij vindt dat Veldkamp en ook premier Schoof zich te snel tevreden tonen als Israël op sommige momenten bijvoorbeeld iets meer hulp toestaat in Gaza. „Onze premier mag best groter denken,” zei Hendriks. „Hij zet in op diplomatieke winstjes, maar het is vaak klein bier. Nederland maakt zich hiermee kleiner dan nodig is.”
De organisaties willen in plaats daarvan een „fundamentele koerswijziging”. Zo zou Nederland zich veel scherper en duidelijker moeten uitspreken over Israëlische schendingen van het internationaal recht en de bezetting van Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Ook zou het de militaire samenwerking met Israël, inclusief de aankoop en verkoop van wapens, moeten stopzetten.
In dit kader telde maandag één lichtpuntje, zei Pax-directeur Rolien Sasse tijdens de persconferentie. In een Kamerbrief maakte het kabinet bekend dat de door- en uitvoer van alle militaire goederen naar Israël voortaan worden gecontroleerd. Tot nu toe gold een algemene vergunning voor export naar landen die niet gelden als risicovol of controversieel, maar Israël staat vanaf nu niet meer op die lijst. Een jaar geleden werd de Nederlandse regering teruggefloten door de rechter vanwege de export van F-35-onderdelen, omdat hiermee de kans bestond dat Nederland bijdraagt aan oorlogsmisdaden in Gaza.
Lees ook
Nederland blijft Israël F-35-onderdelen leveren ondanks waarschuwing schending oorlogsrecht
