Hoe moet de Ghanese Precious (17) straks stage lopen zonder verblijfsvergunning?

Ze is hier geboren, maar hoort er niet helemaal bij. „Hoe ouder ik word, hoe lastiger”, vertelt Precious (17). Het Ghanese meisje deed graag aan wedstrijdzwemmen, maar moest ermee stoppen omdat ze niet met haar team naar het buitenland kan reizen. Ze heeft geen verblijfsvergunning, niet eens een burgerservicenummer. Dat wordt nog een probleem als ze straks stage moet lopen voor haar opleiding tot doktersassistente.

Met twaalf andere kinderen staat ze deze woensdagochtend voor het Tweede Kamergebouw, waar in de openlucht een wachtkamer met honderd stoelen is gebouwd. De wachtkamer symboliseert de honderden gewortelde (asiel)kinderen zonder verblijfsvergunning in Nederland. De actie is een initiatief van kinderrechtenorganisatie Defence for Children, die hun uitzichtloze situatie onder de aandacht brengt.

In de wachtkamer zit SGP-Kamerlid Roelof Bisschop met twee meisjes te praten. Hij wil weten „waarom jullie ouders hier zijn gekomen?” Emmanuella (13), het zusje van Precious, komt nauwelijks uit haar woorden. „Praten gaat niet makkelijk, dat begrijp ik wel”, zegt Bisschop. Yara (17), een Oekraïens meisje uit de Krim dat vorige week na acht jaar onzekerheid een verblijfsvergunning heeft gekregen, neemt het woord. Ze is hier uit solidariteit met de andere kinderen. „Ik weet hoe het is. Veel stress.”

Uit angst voor uitzetting

Hoeveel ongedocumenteerde kinderen in Nederland verblijven, is onduidelijk. Velen zijn niet in beeld bij de autoriteiten. Het gaat niet alleen om asielkinderen, ook om kinderen wier ouders nooit asiel hebben aangevraagd en om uiteenlopende redenen illegaal in Nederland verblijven. Uit angst voor uitzetting duiken de meesten onder de radar. Deze kinderen hebben met elkaar gemeen dat ze ‘geworteld’ zijn. Voor hen is geen duurzame oplossing in beeld.

Deze woensdag praat de Tweede Kamer met ambtenaren, wetenschappers en maatschappelijke organisaties over deze kinderen. Het rondetafelgesprek is aangevraagd door Don Ceder van de ChristenUnie. Hij bespeurt met name „gebrek aan kennis over ongewenste kinderen zónder asielverleden” bij zijn collega-Kamerleden. Zelf kent hij er „honderden”, vanwege zijn band met de Bijlmer, waar velen van hen zouden wonen. „Die mensen zijn niet in beeld, dus er is nauwelijks beleid”, legt hij uit.

Moeten we niet gaan kijken naar een Kinderpardon 3.0?

Tunahan Kuzu Denk-politicus

Tot vier jaar geleden waren er twee mogelijke ontsnappingsroutes voor ongedocumenteerde kinderen. Het tweede kabinet-Rutte (VVD en PvdA) bedacht in 2012 twee regelingen. Een tijdelijke, beter bekend als het Kinderpardon, voor asielkinderen die vóór 1 februari 2013 langer dan vijf jaar in procedure zaten. Honderden kinderen werden daarmee geholpen.

Ook moest er een oplossing komen voor kinderen die ná 1 februari 2013 de vijf jaar vol zouden maken. Die werd gevat in de Definitieve regeling langdurig verblijvende kinderen. Voorwaarde was dat hun ouders moeten aantonen aan hun uitzetting te hebben meegewerkt. „Dat meewerkcriterium zorgde ervoor dat álle kinderen op die regeling werden afgewezen”, vertelt Martin Vegter van Defence for Children. „Als de IND van mening was dat er onvoldoende was meegewerkt door de ouders, dan werd dit ook aan het kind toegerekend.”

Uitgezet naar Armenië

Het strenge beleid zorgde voor discussie, met de Armeense Lili en Howick als bekende voorbeelden. Zij dreigden in navolging van hun moeder te worden uitgezet naar Armenië, een land dat ze niet kenden. Na hevig maatschappelijk protest besloot toenmalig staatssecretaris Mark Harbers (Asiel, VVD) zijn discretionaire bevoegdheid in te zetten: een laatste middel voor individuele asielzoekers die onevenredig hard worden geraakt door het asielbeleid. Die bevoegdheid werd tot haar afschaffing ongeveer honderd keer per jaar ingezet.

Programmamaker Tim Hofman vraagt kort daarna in de documentaire Terug naar je eige land (2018) aandacht voor 1.100 gewortelde asielkinderen voor wie de definitieve regeling ook niet werkt. Die wordt naar aanleiding van de documentaire en een burgerinitiatief versoepeld. Iets meer dan de helft van deze kinderen ontvangt alsnog een vergunning. In ruil hiervoor worden de definitieve regeling en de discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris afgeschaft. Er lopen nog steeds rechtszaken voor kinderen voor wie de versoepeling toen niet tot een oplossing heeft geleid, vertelt Vegter van Defence for Children.

Een half uur voor het rondetafelgesprek zit SGP’er Bisschop nog met Emmanuella en Yara te praten. „Sommige politici lijken open grenzen helemaal prima te vinden, maar dan heb je een samenleving die dat niet aankan”, legt hij aan ze uit. Het blijft stil. „Ik heb nog niet over een oplossing nagedacht”, besluit hij.

Even verderop staat Tunahan Kuzu van Denk met Karim (14) en Abdullah (17) te praten. Ze vertellen het Kamerlid over het gebrek aan privacy in de opvang, elk gezin deelt één slaapkamer. Huiswerk maken en leren voor toetsen is zo bijna onmogelijk. „Mijn zus doet al het vertaalwerk, de hele familie leunt op haar. Daardoor is ze een keertje op school gezakt”, vertelt de Marokkaans-Syrische Abdullah. Deze kinderen moeten het hebben van de coulance van scholen om hun opleiding na hun achttiende af te mogen maken.

Twee keer gewaarschuwd

Karim beklaagt zich over de strenge regels in de opvang. Zijn ooms uit Delft komen soms onaangekondigd op bezoek. „Ze hebben ons al twee keer gewaarschuwd, de volgende keer worden we weggestuurd uit de opvang”, vertelt hij. Een tripje naar Delft zit er ook niet in, omdat het gezin zich elke dag moet melden. „Het is net een gevangenis”, zucht hij. Abdullah knikt.

Even later bij het rondetafelgesprek stellen Kamerleden vragen over het beleid, dilemma’s en mogelijke oplossingen. „Moeten we niet gaan kijken naar een Kinderpardon 3.0?”, oppert Kuzu. PvdA’er Kati Piri wil weten of Nederland zich door andere landen kan laten inspireren. De Duitse Duldungsregelung wordt door de aanwezige ambtenaren genoemd, Ierland kent ook zoiets. Onder die regeling kunnen kansarme migranten alsnog verblijfsrecht krijgen, vanwege een tekort aan honderdduizenden arbeidskrachten.

Later debatteert de Kamer over het asiel- en migratiebeleid. Ongetwijfeld met de verhalen van de kinderen buiten in gedachten. „Ik ga jullie niet vergeten, je blijft in mijn hoofd”, beloofde Kuzu kort daarvoor aan de kinderen.

Lees ook dit artikel: Jemeniet Mezib werd meerderjarig en moest ineens alles zelf regelen