N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Durf te vragen Aceton, cola en zonnebloemolie worden ingezet in de strijd tegen superlijm.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data92739150-b50b56.jpg)
Foto Getty Images
De video’s die op sociale media verschenen en veelvuldig gedeeld werden, duurden hooguit een paar minuten en lieten uitsluitend de openingsscène zien. Maar hoe de vastgeplakte activisten weer veilig loskwamen en de superlijm werd verwijderd, is nog een raadsel. Hoe zorg je dat superlijm stopt met plakken?
Alle groefjes en hoekjes
Het hoofdbestanddeel van superlijm is vrijwel altijd cyanoacrylaat. Het is een stof die bij kamertemperatuur vloeibaar is. Het komt als vloeistof uit een lijmflesje, en kruipt in alle groefjes en hoekjes waar het maar in kan. Wanneer het in contact komt met waterdamp in de lucht, begint een chemische reactie. Enorme hoeveelheden cyanoacrylaatmoleculen reageren met elkaar tot een groot lang molecuul: polycyanoacrylaat. Dat is een vaste stof, en eenmaal opgedroogd kunnen de lange rigide moleculen niet meer vrij bewegen.
„Om dit soort lijm te verwijderen, kan je het voorzichtig ‘mechanisch verwijderen’ zoals met een mesje, of oplossen”, zegt Klaas Jan van den Berg. Hij is bijzonder hoogleraar materiële aspecten van schilderkunst aan de Universiteit van Amsterdam, en onderzoeker bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. „Het beste is om een oplosmiddel te gebruiken dat de te verwijderen laag oplost, maar zo min mogelijk effect heeft op de laag eronder. Bij kunstwerken is het cruciaal om zo snel mogelijk een restaurator erbij te halen, die ter plekke inschat wat er moet gebeuren.”
De National Gallery in Londen, het museum waar de Zonnebloemen van Van Gogh het doelwit van klimaatactivisten was, mailt dat de politie kwam om de personen van de muur los te krijgen. Zij hadden een „gepast goedje” mee, maar weten niet welke dat was.
„Bij secondelijm kan je aceton gebruiken, maar een restaurator zal daar heel voorzichtig mee zijn”, zegt Van den Berg. Aceton, dat ook vaak in nagellakremover zit, kan verf beschadigen. „Aceton lost superlijm niet helemaal op, maar verweekt het. De lange moleculen gaan wat losser zitten, de cohesie in de laag vermindert, en de lijm is makkelijker los te trekken.”
Kleine houten stokjes
Aceton wordt inderdaad soms gebruikt, vertelt een vertegenwoordiger van Letzte Generation. Deze Duitse actiegroep maakte zich in juli al eens vast aan de glasplaat voor een schilderij van Botticelli. „Maar meestal komt de politie met gewonere oliën, zoals zonnebloemolie. Met borstels, kleine houten stokjes en plastic handschoenen maken ze ons los.” Plantaardige oliën hebben hierbij hetzelfde effect als aceton: ze maken de lijmmoleculen wat losser.
Dat speciale chemicaliën niet altijd nodig zijn om activisten los te maken, bevestigt ook de Nederlandse actiegroep van Extinction Rebellion. Vastlijmen aan hekken of asfalt is „een vrij standaard onderdeel” van hun actievoeren, zegt een vertegenwoordiger. De politie gebruikt doorgaans cola om hen weer los te maken. Hier is waarschijnlijk de zuurgraad van cola funest voor de lijm: zo beschadigen de moleculen, waardoor de lijm minder goed blijft plakken. „Vaak neemt de politie meteen al cola mee, als ze weten dat wij het zijn. Maar in minder positieve gevallen worden rebellen ook wel eens gewoon losgetrokken, al dan niet per ongeluk.”
