De oorlog in Oekraïne duurt al bijna duizend dagen en de laatste maanden winnen de Russen veel terrein. Redacteur Rob Schoof vertelt dat president Zelensky steun probeert te krijgen voor zijn plan om met westerse wapens de oorlog naar Rusland te brengen. De wapens krijgt hij, maar de toestemming niet.
Redactie Suzan Yücel
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]
De kandidaten voor het vicepresidentschap van de Verenigde Staten botsten dinsdagnacht over een reeks van thema’s in een gespannen, relatief beleefd debat met een nadruk op beleidsdiscussie en weinig persoonlijke aanvallen. Het was waarschijnlijk de laatste directe confrontatie tussen beide zijden voor de presidentsverkiezingen van 5 november.
J.D. Vance, senator namens de staat Ohio en running mate van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump, gaf ruim anderhalf uur lang een soepele en cameravriendelijke verdediging van zijn baas. Zijn kalme en zelfverzekerde optreden leek er vooral op gericht het trumpisme een vriendelijk gezicht te geven voor onafhankelijke kiezers.
Tim Walz, gouverneur van Minnesota en running mate van de Democratische kandidaat, vicepresident Kamala Harris, kwam moeizamer op gang en maakte soms een zenuwachtige indruk. In het laatste uur van het debat wist hij echter punten te scoren op het gebied van abortus, gezondheidszorg en de staat van de Amerikaanse democratie.
Beide kandidaten, die elkaar tijdens de campagne fel hebben bekritiseerd, gingen tijdens het debat bij de zender CBS harde persoonlijke aanvallen op elkaar uit de weg. In plaats daarvan richtten ze hun pijlen vooral op Trump en Harris.
Vreedzame overdracht
De 40-jarige Vance prees het presidentschap van Trump aan als een periode van economische voorspoed en relatieve vrede in de wereld; hij schilderde Harris af als een gevaarlijke liberaal, die met haar vicepresidentiële portefeuille van immigratie miljoenen illegale immigranten het land zou hebben binnengelaten via de Amerikaanse zuidgrens en inflatie zou hebben aangewakkerd.
De 60-jarige Walz wees er juist op dat Trump de enige president is in de geschiedenis van de Verenigde Staten die zich, na zijn verkiezingsnederlaag in november 2020 verzette tegen de vreedzame overdracht van de macht. Hij riep Amerikaanse kiezers op „een nieuwe weg vooruit” te kiezen met Harris.
Historisch gezien hebben debatten tussen running mates weinig invloed op de uitslag van de presidentsverkiezingen. Naar het enige debat tussen Vance en Walz werd echter met spanning uitgekeken, omdat Trump en Harris volgens peilingen zijn verwikkeld in een nek-aan-nekrace, zeker in de zeven swing states die naar verwachting de doorslag zullen geven bij de verkiezingen. Er zit al wekenlang zo weinig beweging in die dynamiek, dat zelfs een klein voordeel één van beide kandidaten aan de zege zou kunnen helpen – wellicht dus ook een sterk optreden van zijn of haar running mate.
Lees ook
Vance doet niets liever dan discussiëren, Walz is stikzenuwachtig: wie zal het debat tussen de running mates domineren?
Bovendien is het debat waarschijnlijk het laatste voor de verkiezingen, want er is geen overeenstemming over een tweede debat tussen Trump en Harris, na hun eerste debat op 10 september (Harris heeft een uitnodiging geaccepteerd voor een debat bij CNN op 23 oktober; Trump heeft dat verworpen met het argument dat dat te laat is).
Het debat tussen Vance en Walz kreeg daardoor het karakter van slotpleidooien van beide kampen, terwijl in een aantal staten al kan worden gestemd. Enkele momenten uit het debat:
Midden-Oosten
Het debat begon met een vraag over het Midden-Oosten, na de raketaanval van Iran op Israël van dinsdag. Walz had een weifelend begin, waarin hij wees op de leeftijd van Trump als argument dat hij niet meer in staat is de crisis in goede banen te leiden: „Een bijna 80-jarige Donald Trump die het heeft over de omvang van zijn publiek is niet wat we op dit moment nodig hebben”, zei hij, verwijzend naar een moment uit het debat tussen Trump en Harris waarin zij hem uit de tent lokte over de hoeveelheden toeschouwers bij zijn bijeenkomsten.
Volgens Vance is Trump juist in staat om als een intimiderende president rust op het wereldtoneel te herstellen. „Effectieve, slimme diplomatie en vrede door kracht is hoe je stabiliteit terugbrengt in een zeer gebroken wereld”, zei hij – al gaf hij geen antwoord op de vraag of Trump een fout had gemaakt door tijdens zijn presidentschap het nucleaire akkoord met Iran op te zeggen.
Immigratie
Walz sprak Vance aan op de controverse rond het nepnieuws, mede door Vance verspreid, dat Haïtiaanse immigranten in Springfield, Ohio, honden en katten zouden eten. De gouverneur van de staat moest extra politie inzetten om hen daarna te beschermen na bommeldingen. Walz beschuldigde Vance van „demoniseren”. Vance sloeg terug met de beschuldiging dat onder de regering-Biden illegale migratie zou zijn toegenomen en hij zich „de meeste zorgen maakt om Amerikaanse mensen.”
Lees ook
Anna uit Springfield in Ohio vond haar verdwenen kat snel terug. Maar toen had ze de politie al op haar Haïtiaanse buren afgestuurd
Oude uitspraken
Beide kandidaten gingen in op uitspraken uit het verleden. Vance, die voor zijn verkiezing tot senator in 2022 felle kritiek had op Trump, suggereerde eerder dat Trump „Amerika’s Hitler” zou kunnen worden. „Als je iets verkeerd hebt en je verandert van mening, moet je daar eerlijk over zijn met de Amerikaanse bevolking”, zei hij.
Walz werd geconfronteerd met een misleidende bewering dat hij in Hongkong zou zijn geweest tijdens de onrust rond het bloedbad op het Tiananmenplein in Beijing in 1989. Hij was pas later dat jaar in Hongkong. „Ik ben niet perfect”, zei Walz, die sinds hij in augustus de running mate van Harris werd, is betrapt op enkele andere versprekingen. „Soms ben ik een domkop (‘knucklehead’)”, zei hij.
6 januari
Een van de scherpste confrontaties had betrekking op de bestorming van het Capitool door aanhangers van Trump op 6 januari 2021. Zij wilden de bekrachtiging van de verkiezingsuitslag van 2020 door het Congres belemmeren, nadat Trump zijn verlies weigerde te erkennen. Vance bagatelliseerde de gebeurtenissen door erop te wijzen dat Trump op 20 januari van dat jaar wel uit het Witte Huis vertrok. Walz vroeg hem of hij vond dat Trump de verkiezingen van 2020 had gewonnen. „Ik focus op de toekomst”, antwoordde Vance. „Dat is een vernietigend niet-antwoord”, oordeelde Walz.
De oorlog in Oekraïne duurt al bijna duizend dagen en de laatste maanden winnen de Russen veel terrein. Redacteur Rob Schoof vertelt dat president Zelensky steun probeert te krijgen voor zijn plan om met westerse wapens de oorlog naar Rusland te brengen. De wapens krijgt hij, maar de toestemming niet.
Redactie Suzan Yücel
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]
Toet-toet: na de 5G-netwerken van Huawei, de halfgeleidermachines van ASML en andere hightech-troeven komt nu de gewone personenauto het toneel oprijden als brandpunt in de Amerikaans-Chinese strategische rivaliteit. Opnieuw vindt Europa met moeite een houding.
Op 23 september kondigde Washington een importblokkade aan op auto’s uitgerust met Chinese software en internetverbinding (‘connected cars’). Bondgenoten waren afgelopen zomer al op de hoogte gesteld. De VS handelen op grond van nationale veiligheid: moderne auto’s – barstensvol camera’s, microfoons en GPS-systemen en andere elektronica – registreren en communiceren eindeloos veel data. Het maakt kwetsbaar voor spionage of cyberaanvallen.
Voorstanders van de ban, vanaf 2027 stapsgewijs ingevoerd, noemen zulke auto’s „spionnen op wielen”. Die woordkeus beslecht het debat meteen. EU-commissaris voor mededinging Margrethe Vestager, een dag later op bezoek in de VS, hield het op „computers op wielen”. Haar boodschap: mijn mensen kijken ernaar, ook vanuit veiligheidsperspectief.
De EU zit met deze zaak in de maag. Allereerst vanwege gevolgen voor de Europese auto-industrie. De Amerikaanse ban dwingt bedrijven als BMW en Mercedes hun projecten in China met lokale partijen te ontmantelen. Komt er een EU-importban, dan zijn Chinese represailles te verwachten. Duitsland, beducht voor banenverlies in de auto-industrie, voelt er weinig voor. Daarentegen hebben Franse en Italiaanse fabrikanten ook baat bij het van de thuismarkt weren van Chinese auto’s van BYD of Xiaomi.
Het veiligheidsargument mag zwaar wegen. Al onze data naar Xi en de Communistische Partij, dat klinkt niet goed. Maar wanneer Europa op veiligheidsgrond de markt dichtgooit voor Chinese auto’s, moeten we wel erkennen dat we een economische prijs betalen. Ook de vergroening van Europa’s wagenpark zal, zonder de goedkopere Chinese modellen, vertraging oplopen. Dilemma’s.
Hier komt nog iets bij. Bij het beoordelen – en dan vaak volgen – van Amerika’s afwegingen moeten we niet naïef zijn. Steeds vaker roept Washington de nationale veiligheid in om economisch protectionisme te verhullen. Een flagrant recent voorbeeld is hoe de regering-Biden de overnamepoging van het Japanse Nippon Steel op staalproducent US Steel blokkeerde, tegen de zin van het bedrijf zelf. Met welhaast trumpiaanse vrijpostigheid deed team-Biden dit op veiligheidsgrond, hoewel Japan Amerika’s nauwste bondgenoot in Azië is.
Hier spelen de presidentsverkiezingen mee. US Steel heeft zijn hoofdkantoor in Pittsburgh, Pennsylvania – sleutelstaat op 5 november. De Amerikaanse vakbonden wier steun presidentskandidaat Harris hard nodigt heeft zijn tegen de overname: zij kon zich niet veroorloven dat alleen haar rivaal Trump hun stem vertolkte.
Evenmin bleef onopgemerkt dat de regering-Biden al in mei jl. importheffingen van 100 procent op Chinese elektrische auto’s aankondigde, oftewel een prijsverdubbeling voor de koper. De grond: „economische veiligheid”. De heffing oogt vooral als handelspolitieke zet om de eigen (groene) auto-industrie te beschermen.
Ook na dat auto-besluit in Washington moest de EU, intern verdeeld, met de VS meebewegen. Brussel vond kort voor de zomer een compromis en valide heffingsgrond (37,6 procent) in de „oneerlijke subsidiëring” aan China’s automakers.
Heikeler is de nu voorliggende kwestie van de ‘connected cars’. Onontwarbaar lopen belangen en argumenten van veiligheid, economie, banen en klimaat door elkaar. Uitstekend dat Vestagers Commissieambtenaren hun werk doen, maar dit is niet enkel een zaak van recht en markt.
De noodzaak van een veiligheidsanalyse (hoe groot is het spionagerisico) wordt al erkend. Maar een bredere geopolitieke duiding is nodig. Welke positie kiest Europa in de grootmachtsstrijd?
Een EU-ban komt evident pal na die van Washington. Zijn we content dat de gelederen van het anti-China-kamp snel sluiten of betreuren we dat Europa (net als Canada en het VK) weinig anders doet dan Amerika’s keuzes volgen, terwijl de nadelen voor ons veel groter zijn?
Hier wreekt zich het ontbreken in Europa van een strategisch kompas, een gedeelde oriëntatie over onze plek in de wereld die in staat stelt om in individuele gevallen belangen en perspectieven te wegen. Zonder zo’n kompas zullen zulke verstrekkende besluiten telkens ad hoc worden genomen – onder druk van buiten, snel ingekaderd in EU-regelproza, uitonderhandeld in telefoontjes tussen Brussel, Berlijn en Parijs. En zonder publiek debat over de zeer grote dilemma’s waarvoor ze ons plaatsen.
Luuk van Middelaar is politiek filosoof en historicus.
