Hoe Amalia en andere vrouwen in de Gouden Eeuw aan de touwtjes trokken

Posted on March 10, 2025 by admin

Hun namen: Sophia, Amalia, Maria en Albertine. Hun banen: gemalin van de Nassau-stadhouders die Nederland in de Gouden Eeuw door woelige wateren moesten loodsen. Hun levens: niet altijd even makkelijk. Hun invloed op de vaderlandse geschiedenis: aanzienlijk.

De Republiek der Verenigde Nederlanden claimde tijdens de zeventiende eeuw een plekje op het wereldtoneel – en met succes. Een belangrijke rol in deze geschiedenis speelden de mannen uit de familie van Nassau, die als stadhouders de scepter zwaaiden over de provincies van de jonge staat. Hun positie was ongewoon: officieel was hun functie niet erfelijk, maar in de praktijk bleef de betrekking binnen de familie. Ze werden met argusogen in de gaten gehouden door de burger-politici in de statenvergaderingen.

Omdat de Nassau’s een semi-dynastieke positie bekleedden, was de rol van hun echtgenotes belangrijker dan gebruikelijk is in een republiek: zij moesten immers erfopvolgers produceren en hun familiebanden waren nuttig in het internationale diplomatieke verkeer. Lidewij Nissen, docent geschiedenis aan de Radboud Universiteit, promoveert deze dinsdag op het proefschrift Powerful Partners. The Female Consorts of the Nassau Stadtholders in the Seventeenth-Century Dutch Republic, waarin ze het leven van Sophia, Amalia, Maria en Albertine beschrijft.

Portret van Sophia Hedwig, de hertogin van Brunswijk-Wolfenbüttel.

Slechts 9 jaar oud

Sophia was 15 jaar oud toen ze in het huwelijk trad met met de 33-jarige Ernst Casimir, de stadhouder van Friesland. „Ze was een stevige tante, qua persoonlijkheid”, zegt Nissen. „Uit haar brieven krijg je het idee dat ze ook grappig was. Van de vier ben ik op haar misschien wel het meest gesteld.”

Amalia, meest invloedrijke vrouw uit Nissens dissertatie, was hofdame van een koningin die uit Duitsland naar Nederland moest vluchten. Daar trouwde ze, min of meer gedwongen door prins Maurits, met diens broer Frederik Hendrik – de man die voor de Republiek de Tachtigjarige Oorlog won. „Het werd al gauw duidelijk dat je niet om haar heen kon als je iets gedaan wilde krijgen in de Republiek. Amalia’s optreden drukte ook een stempel op wat de andere vrouwen – Maria was haar schoondochter, Albertine haar dochter – konden bereiken.”

Maria (Mary) Stuart was slechts 9 jaar oud toen zij het ja-woord gaf aan Amalia’s zoon Willem II (14). Nissen: „Zij was een koningsdochter – en van die status was ze zich zéér bewust. Haar leven verliep bijzonder turbulent: haar vader Karel I werd in 1649 onthoofd en Willem II pleegde in 1650 een mislukte staatsgreep en overleed later dat jaar aan de pokken. Maria’s eerste kind, de latere koning-stadhouder Willem III, werd een week na zijn dood geboren.”

Albertine tenslotte bracht de twee takken van de Nassau’s in de Republiek samen. Nissen: „Ze was een dochter van Amalia en trouwde met de zoon van Sophia. Ook háár man overleed toen hun kinderen nog jong waren, en ze heeft als regentes een belangrijke rol gespeeld tot haar zoon de functie van stadhouder van Friesland op zich kon nemen.”

Buitenlandse hoven

Het verhaal van de Republiek in de zeventiende eeuw zoals we dat kennen, is een verhaal van mannen, zegt Nissen, en een verhaal over regenten die in vergaderkamers bij elkaar komen en daar een burgerlijke politieke cultuur vormden. „Maar als je door de lens van deze vier gemalinnen naar de geschiedenis kijkt, ontdek je dat het niet alleen om mannen draaide én dat niet al het belangrijks in vergaderkamers gebeurde. Het hof rondom de stadhouder speelde ook een belangrijke rol – en binnen dat hof probeerden deze vrouwen hun invloed te laten gelden.”

Historici hebben al langer aandacht voor de rol die koninginnen en maîtresses speelden aan het hof van koningen als Lodewijk XIV, maar omdat het stadhouderschap pas laat in de zeventiende eeuw officieel erfelijk werd, is de Nederlandse geschiedenis minder door deze lens bestudeerd, zegt Nisssen. „En dat terwijl de gemalinnen zich eigenlijk met dezelfde zaken bezighielden als vrouwen aan buitenlandse hoven: ze bekommerden zich om de positie van hun kinderen en trachtten hun invloed in te zetten voor hun families.”

Portret van Albertine Agnes met haar drie kinderen.

De stadhoudersvrouwen moesten zich – net als de Nassau-mannen – wel aanpassen aan de politieke context waarbinnen ze opereerden, zegt Nissen. „Dat zie je goed bij de belangrijkste taak die zo’n gemalin had: het produceren van een opvolger. Dat betekende niet alleen het baren van een mannelijk kind, maar ook het opvoeden ervan. Daarin moest ze zich schikken naar wat de staatsinstellingen wilden met zo’n jongen: wie mocht ’m opvoeden, wat ging hij leren, waar ging hij studeren? Bij het beantwoorden van die vragen hadden de stadhoudersvrouwen minder te zeggen dan een koningin. Er stond voor hen ook meer op het spel als het misging.”

Nieuw leven

De vier vrouwen kregen allen te maken met de dood van hun echtgenoot. Het overlijden van de stadhouder zorgde niet alleen voor een politieke crisis in het leven van de gemalin, ontdekte Nissen. „Het gaf hen ook de kans om hun macht verder uit te breiden. Er begon een nieuw leven toen hun man er niet meer was. Zo machtig als een koningin werden ze nooit – omdat ze met hun lichaam niet de staat belichaamden, zoals dat in een monarchie het geval is.”

Portret van Maria Stuart, de weduwe van stadhouder Willem II.

De ‘biologische levenscyclus’, zoals Nissen het in haar proefschrift noemt, speelde een belangrijke rol in het leven van Sophia, Amalia, Maria en Albertine. „Als ze in verwachting waren, werd hun bewegingsruimte veel beperkter. Een goed voorbeeld daarvan zie je bij Maria Stuart, die hoogzwanger was toen haar man Willem aan de pokken leed. Zij had geen toegang meer tot hem, maar haar schoonmoeder Amalia nog wel. In een dagboek van een hoveling las ik dat bijna iedereen aan het hof al wist dat Willem dood was, maar dat Maria daarvan nog niet op de hoogte was gesteld. Dat is natuurlijk heel pijnlijk.”

Dit waren de momenten dat Nissen haar vrouwen niet alleen zag als onderzoeksobject, maar ook als mens, zegt ze. „Je bent als historicus al snel geneigd om te denken: hoe gaan ze strategisch om met dat weduweschap, hoe gebruiken ze dat politiek? Neem een brief die Albertine Agnes aan raadpensionaris Johan de Witt schreef na het overlijden van haar echtgenoot Willem Frederik. Daarin heeft ze het over haar ‘overmatig met verdriet overstelpt gemoed’ en haar jonge zoontje. Mijn eerste idee was: ah, ze zet hier een bepaald discours neer. Maar ze was natuurlijk ook gewoon écht verdrietig om haar man en bezorgd om haar kind.”

Echtgenote, dochter, zus, moeder

Al met al moesten de vier stadhoudersgemalinnen een ingewikkelde balanceeract opvoeren, concludeert Nissen. „Ze waren politicus, wánt ze waren lid van een familie. Ze waren echtgenote, dochter, zus, moeder – en al die rollen tegelijk. En in deze rollen hadden ze verschillende politieke belangen. Het vergde veel inzicht om die goed tegen elkaar af te wegen. Dat hadden ze allemaal, de een wat meer dan de ander.”

Meer bedrijven rapporteren over aantal vrouwen in top bedrijfsleven. ‘Bijzonder’, vindt de SER-voorzitter

admin
March 10, 2025
0

Langzaam maar zeker groeit de bereidheid om meer vrouwen in de top van bedrijven te krijgen. Dat concludeert de Sociaal-Economische Raad (SER) maandag naar aanleiding van een analyse van gegevens van meer dan drieduizend bedrijven. De cijfers van de bedrijven zijn terug te vinden in het openbare diversiteitsportaal van het adviesorgaan. Hierover zei SER-voorzitter Kim Putters twee jaar terug dat het „de wortel en de stok” was die bedrijven, vanwege het transparante karakter, in de richting van gelijkere verhoudingen tussen mannen en vrouwen zou duwen.

Het percentage vrouwen in besturen van grote bedrijven groeide in 2023 licht, van 14,7 naar 15,3 procent. Het percentage vrouwen in raden van commissarissen kende juist een kleine daling, van 26,2 naar 25,7 procent. Omdat beide percentages sinds 2012 gestaag stijgen (zie grafiek), lijkt de daling bij toezichthouders een trendbreuk, maar de cijfers moeten volgens de SER met „enige voorzichtigheid” worden geïnterpreteerd.

Topvrouw

Dat er over 2023 flink meer bedrijven hun gegevens doorgaven dan voor 2022, kan een vertekend beeld opleveren. Bij bedrijven die voor het eerst rapporteerden, ligt het percentage vrouwen lager dan het gemiddelde; terwijl het bij bedrijven die de gegevens al langer doorgaven juist hoger lag dan gemiddeld.

Sinds 2022 zijn grote bedrijven wettelijk verplicht om ‘passende’ en ‘ambitieuze’ streefcijfers op te stellen om de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen in de top van grote bedrijven evenwichtiger te maken. Er vallen zo’n 5.600 bedrijven onder de wet, waarvan er honderd beursgenoteerd zijn.

Voor de beursgenoteerde bedrijven geldt een ‘ingroeiquotum’, dat bepaalt dat ten minste een derde van een raad van commissarissen uit vrouwen – of mannen – moet bestaan. Als de benoeming van een nieuwe commissaris een meer gelijke genderbalans niet bevordert, wordt de benoeming als ongeldig beschouwd, totdat er iemand gevonden wordt die het quotum wel dichterbij brengt. Daarvoor kan de door de SER samengestelde database ‘Topvrouw uitgelicht!’ uitkomst bieden. „Het argument dat ze er niet zijn, geldt niet meer”, aldus Putters bij de perspresentatie maandag.

Onder druk

Onderdeel van de diversiteitswet is ook dat bedrijven een plan van aanpak moeten opstellen waarin ze aangeven hoe ze hun streefcijfers, die gemiddeld rond de 30 procent liggen, voor het aantal mannen en vrouwen in de (sub)top van hun bedrijf willen behalen. Daarin valt nog wel wat werk te verzetten. 40 procent van de bedrijven gaf aan zo’n plan van aanpak te hebben, maar 60 procent van de bedrijven had nog geen plan vastgesteld. Veel van die bedrijven gaven wel aan met een plan bezig te zijn, maar de formele vaststelling daarvan laat nog op zich wachten.

De man-vrouwverhoudingen in besturen verschillen aanzienlijk per sector, concludeert de SER. Er lijkt daarbij een overlap te zijn met het aantal mannen en vrouwen dat werkzaam is in de respectievelijke sector. Zo was bijna een op de drie directieleden in de zorgsector en het onderwijs vrouw, terwijl in de bouw ongeveer een op de veertien stoeltjes in de bestuurskamers door vrouwen worden bezet.

Hoewel honderden bedrijven niet aan de wettelijke rapportageverplichtingen voldoen, noemt SER-voorzitter Kim Putters het „bijzonder” dat „zoveel bedrijven” hebben gerapporteerd, „zeker in deze tijden waarin in internationaal opzicht diversiteit onder druk staat.” Putters doelt daarmee op ontwikkelingen in de VS, waar verschillende bedrijven onder invloed van de nieuwe regering-Trump hun diversiteitsbeleid recentelijk terugdraaiden. Hij roept bedrijven op de ontwikkeling te blijven gebruiken, om „van elkaar te leren, elkaar te inspireren en ervaringen uit te wisselen”.

Profijt

VNO-NCW-directeur Focco Vijselaar zegt dat de resultaten „nog niet zijn wat we voor ogen hebben”, maar benadrukt dat „elke cultuurverandering stap voor stap [gaat]”. Hij put hoop uit het feit dat het aantal vrouwen in managementlagen onder de directie ook gestaag groeit. „Dat is toptalent op weg naar de toplaag.”

De werkgeversvoorman is niet bang dat Nederlandse bedrijven in navolging van Amerikaanse bedrijven hun diversiteitsbeleid terug zullen schroeven. Vijselaar ziet „een intrinsieke motivatie”, maar ook „dilemma’s” voor internationaal opererende bedrijven, die bijvoorbeeld niet meer in aanmerking zouden komen voor overheidsopdrachten in de VS.

Verantwoordelijk staatssecretaris Mariëlle Paul (Emancipatie, VVD) is content, maar waakt voor al te grote tevredenheid. „Het gaat de goede kant op, maar we zijn er nog niet”, aldus de staatssecretaris in een persbericht. Ze onderstreept het belang van zoveel mogelijk verschillende meningen en ideeën binnen een bedrijf: „Daar heb je als bedrijf profijt van, maar ook als samenleving.”

Lees ook

Gaan ook Nederlandse bedrijven hun diversiteitsbeleid terugdraaien?

Lees ook

‘Diversiteitsportaal’ moet meer vrouwen in topfuncties krijgen

250 joodse kinderen overleefden de oorlog dankzij hun onderduik in Brunssum: ‘Niemand is verraden’

admin
March 10, 2025
0

„Ik wil vooral nederig zijn”, benadrukt Jack Aldewereld (82). „Ik ben slechts degene die het verhaal mag vertellen van al die mensen in Brunssum, die in de oorlog zo moedig waren om joodse kinderen bij hen te laten onderduiken en de verzetsmensen die daarbij hielpen.”

Nee, het moet vooral niet gaan over Aldewereld zelf. Toch is hij ereburger van Brunssum en wordt waarschijnlijk nog dit jaar in de gemeente een hofje naam hem vernoemd. Die vernoeming heeft hij te danken aan dat hij al jaren aandacht vraagt voor alle dapperen uit de bezettingsjaren: door te pleiten voor plaquettes en monumenten, door Yad Vashem-onderscheidingen aan te vragen en lezingen en rondleidingen te geven. „In Brunssum hebben zo’n 250 joodse kinderen ondergedoken gezeten en mogelijk honderden anderen onderdak gekregen tijdens de oorlog. Maar struikelstenen [gedenktekens voor degenen die door de nazi’s onder meer werden gedeporteerd] vind je hier nergens. Niemand is verraden, terwijl toch behoorlijk wat mensen lid van de NSB waren.”

Als ze me tijdens een rondleiding naar Gaza vragen, zeg ik dat een Palestijns kind even hard moet huilen om de dood van z’n moeder als een Israëlisch kind

Jack Aldewereld
onderduikkind

Aldewereld denkt dat dit deels is te danken aan de mijnen. „Hier leefden mensen van alle geloven, gezindten en nationaliteiten samen. Verschillen vielen gemakkelijk weg, want bij het winnen van steenkool moesten teams ook op elkaar kunnen vertrouwen.”

Zelf dankt Aldewereld veel aan Brunssum. Op 2 maart 1943 werd hij geboren in Amsterdam als derde zoon van Mozes en Schoontje Aldewereld. Zes maanden later werd hij door het verzet in Limburg onderbracht. Mogelijk dankzij de buren van Jacks ouders in de hoofdstad, die in het verzet zaten, of via de joodse crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg, verzamelplek voor joden die op transport naar Westerbork moesten. Aldewerelds ouders en broers Marcus en Salomon werden vermoord in de vernietigingskampen. Zijn zus Fanny overleefde de oorlog met behulp van een reeks andere onderduikadressen in het zuiden van het land.

„Het verzet in Amsterdam selecteerde Joodse kinderen op haarkleur”, vertelt Aldewereld. „De blondere konden naar het noorden. De donkerharigen gingen naar Limburg. Daar vielen ze minder op.”

‘Henkie’

Onderduikouders hadden verschillende motieven. Cato en Hendrik Muis, die zich over de kleine Jack ontfermden, hadden religieuze redenen. Hun gereformeerde predikant had een beroep op hen gedaan. Aldewereld laat een foto zien van zijn pleegmoeder en hemzelf (een jongetje met zwarte lokken). „Kijk, zo’n prachtventje kun je toch niet weigeren.” Cato en Hendrik Muis waren kinderloos. „Na mijn komst liep mijn pleegmoeder plots met een kinderwagen. Dat moet zijn opgevallen.”

Jack Aldewereld werd in Brunssum, totdat hij later trouwde, Henk ‘Henkie’ Muis. Na de oorlog werd hij tijdens het voetballen of knikkeren weleens uitgescholden voor Jood. „Dat vertelde ik thuis. En dan kreeg ik ook wel uitleg, maar het verhaal duurde me nog te lang. Later wilde ik er niet naar vragen. Omdat mijn pleegouders zo goed voor me waren.”

Pas in de jaren tachtig dook hij in de geschiedenis van zijn oorspronkelijke gezin. Zijn zeven jaar oudere zus wilde daar niets van weten. „Zij had nog echte herinneringen aan de oorlog. Voor haar was het veel traumatischer. Ik wilde wel meer weten en zette een advertentie in een huis-aan-huisblad in Uithoorn, waar mijn familie in de oorlog woonde, voordat ze naar Amsterdam verhuisden.”

Hoge verwachtingen had Aldewereld niet. „Maar er kwam enorm veel respons.” Het leverde zelfs tastbare herinneringen op. Aldewereld haalt het zilveren bestek tevoorschijn dat zijn ouders in bewaring gaven aan bekenden. „En hier: iemand anders had nog mijn broers lidmaatschapskaart van de voetbalclub. Anderen konden me vertellen hoe mijn ouders waren: gastvrije mensen bij wie de deur altijd openstond.”

Aldewereld verdiepte zich ook in de NV, een Amsterdamse verzetsgroep die zich bezighield met Joodse kinderen redden via onderduik in Limburg, door wie ook hij naar Limburg was gebracht. Hij ijverde bovendien voor herdenkingsplekken: een Joods monument (in 1989 onthuld door de Amsterdamse burgemeester Ed van Thijn, die als jongetje ook in Brunssum was ondergedoken) en plaquettes in alle wijken, met een gedicht van Jacks vrouw Ina Aldewereld-Hindriks. En een tekst van haar die uitlegt dat in Limburg en Brunssum in het bijzonder veel Joodse kinderen werden opgevangen. ,,Die zaten hier echt overal.” Bij het passeren van de monumentjes ergert ze zich. „Die moeten nodig worden schoongemaakt. Dat lijkt me een mooie klus voor de schoolkinderen hier.”

**De pastorie** waar Wim van der Geest woonde en talloze onderduikers en verzetsstrijders aan onderdak hielp.

Spilfiguur

Aldewereld voert de verslaggever en de fotograaf langs een woning die bekendstond als het Elastieken huis, waar altijd wel plek was voor een extra onderduiker. „De eigenaren hadden zelf tien of elf kinderen, maar ook vrijwel voortdurend Joodse jongens en meisjes. Dit huis was een doorvoerplek voor degenen die net waren aangekomen.”

Aan de Vincentiuskerk in Brunssum is een klein kloostergebouw vast gebouwd, waar in de bezettingsjaren nog dertig leden van de kloosterorde der Lazaristen woonden. Een van de paters, Wim van der Geest, was de kapelaan en een spilfiguur in het Brunssumse verzet. Jan Maessen, penningmeester van de parochie, voert naar de kelder van het convent. „Hier werden de kolen gestookt”, vertelt hij in een van de ruimtes. De penningmeester wijst op twee grote, ronde ingangen in de muur. „Daar lopen de pijpen die de hete lucht naar de kerk brachten. In de linkerbuis kun je na 20 à 25 meter een afslag nemen. Dan kom je in een plekje van twee bij twee, waar Van der Geest zich met de kinderen verschool wanneer de Duitsers zich aan de deur meldden. De paters schoven dan snel een kast met paperassen voor de ingang van de pijp.”

Nadat Maessen is uitverteld, vraagt Aldewereld de penningmeester of die nog eens door de archieven wil lopen, die in dezelfde kelder opgeslagen liggen. „Ik ben bezig met de aanvraag voor een Yad-Vashem-onderscheiding voor Van der Geest. Israël wil graag bewijzen voor zijn bijdragen zien. En levende getuigen zijn er steeds minder.”

**De kelder in de Kempstraat** in Brunssum, waar anderhalf jaar onderduikers zich verborgen hielden.

Lees ook

Michal Citroen over Joodse onderduikers: ‘De klap kon op elk moment komen’

Po

In de Brunssumse wijk Schuttersveld gaat Aldewereld achterom bij de familie Jasker. „Volluk!”, roept hij hard. De Jaskers gaan bijna verhuizen naar een appartement. Zo’n 45 jaar geleden betrokken ze hun huidige huis, een oude mijnwerkerswoning. Eddy Jasker (nu negentig) knapte de boel eigenhandig op. Hij loopt naar de kelder, waar hij destijds voor het betegelen van de vloer stuitte op een houten schot tegen een deel van de wand. „Ik sloeg daar doorheen en ontdekte een verborgen ruimte, met een bed en een nachtkastje. En de po stond d’r nog. In eerste instantie stond ik er nog niet eens zo bij stil. Totdat mijn schoonvader voor het eerst op bezoek kwam in het nieuwe huis. Hij zei: wij hebben Joodse kinderen gehad en hier zaten ze ook.” De onderduikplek (plus de po) in het huis van de Jaskers wordt nu afgedekt met een luikje.

Het verlies van zijn ouders, broers en tientallen andere familieleden tijdens de Holocaust: af en toe stormt het in Aldewerelds hoofd. De huidige toestand in de wereld stemt hem ook niet vrolijk. „Mensen lijken zo weinig te leren van het verleden. Tijdens lezingen en rondleidingen word ik weleens gevraagd naar mijn mening over de toestand in Gaza. Dan zeg ik dat ik me niet bemoei met politiek, maar ik voeg er wel aan toe dat een Palestijns kind net zo hard om de dood van zijn moeder huilt als een Israëlisch kind.”

Alle geloven, gezindten en nationaliteiten leefden hier samen. Verschillen vielen snel weg: in de mijnen moest iedereen elkaar kunnen vertrouwen

Jack Aldewereld
onderduikkind

Intussen rijdt voormalig buschauffeur Aldewereld in zijn kleine Hyundai langs memorabele plekken in Brunssum en vertelt honderduit. Aan de rand van de Brunssummerheide staan de badhokjes van het oude natuurbad te verpieteren. In 1943 verscholen Joodse kinderen zich daarin tijdens een razzia. „Jaren geleden zijn ze hier al met een volle bus mensen van de provincie komen kijken”, vertelt een geïrriteerde Aldewereld-Hindriks. „Provincie en gemeente beloofden het aan te pakken. Maar er gebeurt niets. Intussen gaat het verval maar verder.”

Komende tijd staan een paar rondleidingen op het programma. Deze week ontvangt Aldewereld bijvoorbeeld een groep leerlingen van een gymnasium uit Alsdorf, vlak over de Duitse grens. „Jongens en meisjes van negentien verschillende nationaliteiten”, weet Aldewereld. „Ook uit Syrië en Oekraïne. Reken maar dat er dan veel vragen komen.” Hij oogt onvermoeibaar, maar zijn echtgenote Ida vertelt dat hij na een rondleiding altijd even rust. Aldewereld zelf zegt dat niet uit alleen uit fysieke vermoeidheid: „Een leraar bereidt voor de meidagen een les voor over de oorlog. In mijn geval gaat het elke keer ook over mijn eigen leven.”

Restant van het **voormalig natuurbad**, waar Joodse kinderen soms dagenlang ondergedoken zaten.

Met estafettestaking hopen universiteiten en hogescholen bezuinigingen tegen te houden

admin
March 10, 2025
0

Bij het Academiegebouw van de Universiteit Leiden is het op maandagochtend rond half tien uitgestorven. Het gebouw aan het Rapenburg is open, maar er loopt bijna niemand in of uit. Bovenop wappert een vierkante, rode vlag. Het is het symbool van het protest dat sinds de herfst klinkt tegen de bezuinigingsplannen van het kabinet op het onderwijs.

Deze maandagochtend wordt op de Universiteit Leiden gestaakt, zowel in Leidse universiteitsgebouwen als op de Campus Den Haag. Ook medewerkers van de Hogeschool Leiden doen mee. Het is de aftrap van een estafettestaking tegen de bezuinigingsplannen die komende weken heel Nederland door gaat.

Op het pleintje voor het Herta Mohr-gebouw van de Faculteit Geesteswetenschappen, aan de Witte Singel, is het wat drukker. Docenten, onderzoekers en studenten staan in de zon te wachten en te praten en laten zich rode vierkantjes opspelden door de organisatie van het protest. Samen zullen ze straks naar de Garenmarkt lopen, waar ze door onder meer vakbonden en politici worden toegesproken.

Expertise verdwijnt en de keuzemogelijkheden voor studenten worden kleiner

Bert van den Berg
universitair docent

Bert van den Berg, universitair docent klassieke talen en filosofie, zou eigenlijk ’s ochtends college geven over De Staat van Plato en ’s middags over het fenomeen tijd in de Grieks-Romeinse filosofie. „Dat zal ik later inhalen”, zegt hij. „Ik wil niet dat mijn studenten de dupe worden.”

Dat bij Geesteswetenschappen klappen zullen vallen, staat wel vast, zo valt te horen onder medewerkers die zich klaarmaken om in colonne naar de Garenmarkt te lopen. Verwacht wordt dat tientallen medewerkers hun baan zullen verliezen. Deels doordat de faculteit een begrotingstekort heeft, deels doordat het faculteitsbestuur zich voorbereidt op nog grotere problemen, vanwege de bezuinigingsplannen van het kabinet.

„Expertise verdwijnt en de keuzemogelijkheden voor studenten worden kleiner”, zegt Van den Berg over de bezuinigingen. „Over een jaar of twee à drie zullen sommige opleidingen er niet meer zijn.” Welke precies staat nog ter discussie.

Lees ook

‘Onderwijs- en onderzoeksklimaat in de regio krijgt flinke klap’, vooral door minder internationale studenten

Verengelsing

Ook op de Campus Den Haag is de ongerustheid groot. Studenten en medewerkers verzamelen zich bij het Wijnhavengebouw, om samen de trein te nemen naar Leiden. Ze hebben kartonnen borden bij zich met leuzen als ‘Educatie is toekomst’ en ‘Niet promoveren? Wij emigreren’.

Vooral de plannen van het kabinet om de instroom van buitenlandse studenten in te perken maken onder actievoerders de tongen los. Het kabinet wil onderwijsinstellingen op termijn ongeveer 150 miljoen euro per jaar minder geven voor internationalisering. Bovendien ligt een wetsvoorstel klaar dat de verengelsing van het onderwijs moet terugdraaien, ten gunste van het Nederlands.

De Duitse Camilla Winterhager (21) studeert Global Challenges aan het Leiden University College, dat naast station Den Haag Centraal is gevestigd. „Er wordt gezegd dat internationale studenten niet in Nederland willen blijven en na ontvangst van hun diploma meteen naar het buitenland vertrekken”, zegt ze. Zelf is ze bang voor het tegenovergestelde: dat haar opleiding wordt wegbezuinigd en ze noodgedwongen weg moet uit Nederland.

Timmermans

Op de Garenmarkt is het rond elf uur behoorlijk volgelopen. Volgens de organisatoren en politie met zo’n drieduizend mensen. Als ze lid zijn van de FNV of de Algemene Onderwijsbond kunnen ze zich bij hun vakbond laten registreren als staker. Normaal gesproken is dat nodig om doorbetaald te krijgen, nu is het vooral handig voor de vakbonden om te weten hoeveel leden kwamen opdagen. Het college van bestuur van de Universiteit Leiden heeft laten weten dat het alle medewerkers die deze maandag staken sowieso zal doorbetalen.

Medewerkers van de Hogeschool Leiden die bij de actie aanwezig zijn, vertellen dat zij officieel niet staken, maar een paar uren vrij hebben gekregen. Niet alle medewerkers konden komen, want de lessen op de hogeschool gaan gewoon door.

Onder anderen oppositieleiders Rob Jetten (D66) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) spreken de actievoerders toe. Ze moedigen ze aan te scanderen: „Doe het niet! Doe het niet!” Daarmee roepen actievoerders de Eerste Kamer op niet in te stemmen met de bezuinigingsplannen die in de begroting van onderwijsminister Eppo Bruins (NSC) staan ingeboekt. Op 25 maart zal daarover in de senaat worden gesproken.

In december schrapte het kabinet onder druk van de oppositie weliswaar 750 miljoen euro van de 1,9 miljard aan bezuinigingsplannen op het onderwijs, maar de rest staat nog overeind. Universiteiten en hogescholen worden met een half miljard aan bezuinigingen relatief zwaar getroffen.

**Een protestbord** gericht tegen de bezuinigingen op het onderwijs.

Duitsland

Bij wijze van ludiek protest geven Leidse docenten uit het hoger onderwijs die staken op meer dan twintig basisscholen en middelbare scholen lessen. Dit soort ‘teach-outs’ worden ook op openbare locaties gegeven, waar publiek gratis naar binnen mag.

Jürgen Zangenberg (61), hoogleraar antiek jodendom en vroeg christendom, houdt in de Waalse Kerk een praatje over zijn onderzoek naar Romeinse inscripties. „Ik kom oorspronkelijk uit Duitsland, maar werk al twintig jaar in Leiden”, vertelt hij vooraf tegen NRC op de Garenmarkt. „De Nederlandse wetenschap staat op hoog niveau, maar ik ben bang dat we internationaal zullen terugvallen.”

De Nederlandse wetenschap staat op hoog niveau, maar ik ben bang dat we internationaal terugvallen

Jürgen Zangenberg
hoogleraar

Ook maakt Zangenberg zich zorgen over jongere collega’s, bij wie hij veel onrust ziet. „Zij krijgen het veel moeilijker dan ik het ooit heb gehad. Hun kansen om te promoveren en wetenschappelijk onderzoek te doen, zijn veel kleiner, want het kabinet bezuinigt op onderzoeksbeurzen.”

Aan het begin van de middag komt het protest op de Garenmarkt tot een einde. De organisatie draagt het estafettestokje, in de vorm van een rode vlag, over aan Utrecht. Daar wordt dinsdag gestaakt.

Lees ook

Brede bezuiniging op onderwijssubsidies: ‘We snappen heel goed dat dit pijnlijk zal zijn’

Slechts 9 jaar oud

Buitenlandse hoven

Nieuw leven

Echtgenote, dochter, zus, moeder

Related Posts

Meer bedrijven rapporteren over aantal vrouwen in top bedrijfsleven. ‘Bijzonder’, vindt de SER-voorzitter

Topvrouw

Onder druk

Profijt

250 joodse kinderen overleefden de oorlog dankzij hun onderduik in Brunssum: ‘Niemand is verraden’

‘Henkie’

Spilfiguur

Po

Met estafettestaking hopen universiteiten en hogescholen bezuinigingen tegen te houden

Verengelsing

Timmermans

Duitsland