Hij maakte Nigeria niet minder onveilig en corrupt: hoe het optimisme over oud-president Buhari eindigde in een bloedbad

Jongeren in heel Nigeria vierden feest toen Muhammadu Buhari in 2015 de presidentiële verkiezingen won. Voor het eerst sinds de herinvoering van de democratie in 1999 had een oppositiekandidaat in het West-Afrikaanse land gewonnen. Eentje bovendien met de reputatie spaarzaam en eerlijk te zijn en die beloofde de corruptie aan te pakken. Daarom zag de Twittergeneratie graag over het hoofd dat de man al eerder aan de macht was geweest. Als militair dictator.

Op 13 juli overleed Buhari op 82-jarige leeftijd. De oud-president zal vooral worden herinnerd om de beloften die hij niet waarmaakte. En om het feit dat regeringssoldaten onder zijn bewind op 20 oktober 2020 met scherp schoten op jonge, ongewapende demonstranten in Lagos.

Tucht en gezagsgetrouwheid werden Muhammadu Buhari van kindsbeen bijgebracht. Hij was het 24ste kind van zijn vader, niet ongebruikelijk in het Nigeriaanse noorden waar hij opgroeide, en pas vier jaar oud toen die overleed. Al jong werd hij naar kostschool gestuurd, waar lijfstraffen de regel waren. Hij zou het later een ‘geluk’ noemen dat hij in zo’n gedisciplineerde omgeving zijn vormende jaren doorbracht.

Een jaar na de Nigeriaanse onafhankelijkheid, in 1961, ging hij het leger in. Daar zou hij het schoppen tot generaal-majoor. Terwijl hij opklom in rang, namen militairen de macht over in het jonge land. Tussen 1966 en 1999 was Nigeria een militaire dictatuur. Uitzondering was een vierjarig democratisch intermezzo vanaf 1979. Buhari was een van de leiders van de coup die daaraan in 1983 een eind maakte. Om twee jaar later na een volgende coup zelf weer het veld te moeten ruimen.

Zwepen

Hoewel hij tijdens zijn kortdurende regime corruptie probeerde aan te pakken, hebben Nigerianen aan die tijd weinig goede herinneringen. Zij herinneren zich de zwepen die soldaten tegen burgers hanteerden. Het militaire staatshoofd liet journalisten en muzikanten die zich tegen hem uitspraken in de gevangenis gooien en criminelen publiekelijk executeren zonder fatsoenlijk proces. Maar het meest van alles herinneren ze zich zijn economische beleid dat leidde tot gierende inflatie.

Zoom in

Na de herinvoering van de democratie in 1999 deed Muhammadu Buhari drie keer eerder een gooi naar het presidentschap, steeds tevergeefs. Dat het hem in 2015 eindelijk lukte, was te danken aan een nieuwe generatie kiezers die opgroeiden met internet. Voor het eerst in de Nigeriaanse geschiedenis werd er grootscheeps online campagne gevoerd, en voelden jongeren zich betrokken bij een politieke strijd met het idee dat verandering mogelijk was. In hoofdstad Abuja werd een hele afdeling opgetuigd van jonge techneuten die onvermoeibaar voor Buhari op de bres sprongen op social media. Zij geloofden dat de ascetische man met het bescheiden vermogen corruptie zou aanpakken, banen zou creëren en een einde ging maken aan de onveiligheid in het noordoosten van het land.

Het leidde tot een politieke aardverschuiving: voor het eerst versloeg de oppositie de regeringspartij PDP die al sinds 1999 in het zadel zat. Maar vanaf het begin toonde de nieuwe president zich weinig effectief. Alleen politieke tegenstanders hadden te duchten van de Commissie voor Economische en Financiële Misdrijven (EFCC), terwijl er onder Buhari’s partijgenoten genoeg waren die op zijn minst kritisch onderzoek naar de bronnen van hun rijkdom verdienden.

Ook liep onder zijn regime het geweld tussen herders en boeren in heel Nigeria steeds verder uit de hand en werd vooral het platteland steeds onveiliger. En zijn economisch beleid, zoals een importban op rijst bedoeld om lokale productie te stimuleren, leidde tot torenhoge voedselprijzen. Daarnaast groeide de jongerenwerkloosheid tot een van de hoogste ter wereld.

Zoom in

Nadat de hoop op verandering was vervlogen, sloegen jongeren aan het betogen. Concrete aanleiding in 2020 was een video waarin naar verluidt een jongeman werd doodgeschoten door leden van de Special Anti-Robbery Squad (SARS), een beruchte politie-eenheid die zich ook aan martelingen schuldig maakte. Vooral jonge mensen hadden ervan te duchten. Het online protest onder de hashtag #EndSARS verplaatste zich al snel naar de straten van menige grote stad. De eenheid werd vrij snel ontbonden, maar de protesten hielden aan.

Bloedbad

Op 20 oktober 2020 maakte het leger hier een gewelddadig einde aan. Bij het vallen van de avond schoten militairen met scherp op de honderden vreedzame demonstranten die zich hadden verzameld bij de tolpoortjes van de weg naar Lekki, in het oosten van Lagos. Een onderzoekspanel van de deelstaat Lagos typeerde dit in een uitgelekt rapport als een bloedbad en de West-Afrikaanse Economische Gemeenschap ECOWAS veroordeelde het buitensporige geweld tegen burgers.

Buhari, als president opperbevelhebber van de Nigeriaanse strijdkrachten, heeft nooit verantwoording afgelegd over wat de Lekki Toll Gate Massacre is gaan heten. In plaats daarvan werden uitgesproken demonstranten gevangengezet, hun bankrekeningen bevroren en vroeg de DJ die het geweld live-streamde politiek asiel aan in Canada.

Aan het eind van Buhari’s tweede ambstermijn in 2023 was er zodoende niets over van de liefde van het jonge electoraat voor Buhari en zijn partij. De jonge kiezer koos massaal voor de underdog: de relatief onbekende Peter Obi van de kleine Labourpartij. Maar de politicus die Buhari in het zadel had geholpen, de steenrijke Bola Tinubu, liet zich de overwinning niet ontnemen. ‘Nu is het mijn beurt’, was de slogan waarmee Tinubu in 2023 campagne voerde voor zijn eigen presidentschap: ‘Emi lo kan.’ Hij won, mede dankzij wijdverbreid geweld en stembusfraude. De uittredende president Muhammadu Buhari, zelfverklaard pleitbezorger voor eerlijkheid en transparantie, deed niets om de electorale misstanden aan de kaak te stellen.

Het deed menige jongere definitief het vertrouwen in de politiek verliezen. En dat zijn er nogal wat in Afrika’s volkrijkste land, waar zeventig procent van de bevolking onder de 27 is.

Delen





Mail de redactie