Het tempo van het tegenoffensief wordt mede bepaald door de wapens die Oekraïne heeft

Dat het Oekraïense tegenoffensief trager verloopt dan verwacht, zoals ook Kyiv heeft toegegeven, is geen nieuws meer. Wel nieuw is westerse kritiek op de Oekraïense legerleiding. De strekking daarvan is dat Oekraïne, als het zo doorgaat, dit jaar zijn hoofddoel niet zal bereiken: het afsnijden van de landverbinding tussen Rusland en de bezette Krim, de zogenoemde landbrug door het bezette zuiden van Oekraïne. Maar andere analisten oordelen dat het nog veel te vroeg is voor dergelijke conclusies.

Het bezette Melitopol, poort naar de Krim en een cruciaal logistiek steunpunt, lijkt dit jaar onbereikbaar, zeiden Amerikaanse bronnen vorige week tegen The Washington Post. De diepe verdedigingslinies van mijnenvelden en andere obstakels die Rusland heeft aangelegd verhinderen dat Oekraïne snel terreinwinst kan maken. De aanvallen van deze zomer lijken in niets op het Oekraïense flitsoffensief van vorige zomer en najaar. Drie maanden na het begin van de operatie zijn Oekraïense eenheden nog tachtig kilometer verwijderd van Melitopol.

Videoconferentie

Kern van het probleem, aldus opnieuw anonieme Amerikaanse bronnen dinsdag in The New York Times: Oekraïne zet te veel troepen in op de verkeerde plaatsen. Dat was ook de strekking van een videoconferentie op 10 augustus tussen onder anderen de hoogste Amerikaanse militair, generaal Mark Milley, zijn Britse ambtgenoot admiraal Sir Tony Radakin en generaal Valeri Zaloezjny, bevelhebber van de Oekraïense strijdkrachten. Daarin zouden de westerse bondgenoten Zaloezjny hebben aangespoord zich te richten op één zwakke plek in de Russische verdediging. Volgens het artikel in The New York Times zou Zaloezjny hebben ingestemd met dat dringende advies.

Het Oekraïense tegenoffensief speelt zich al vanaf begin juni af in verschillende sectoren langs de duizend kilometer lange frontlijn. Zo worden veel van de meest ervaren Oekraïense strijders ingezet in een poging Bachmoet in de Donbas te heroveren, nadat het oostelijke mijnstadje in mei na een maandenlang beleg in Russische handen was gevallen.

Langs de zuidelijke frontlinies probeert de Oekraïense krijgsmacht op zeker twee plaatsen door te breken in de richting van de landbrug en de Zee van Azov: ten zuiden van Velyka Novosilka in de richting van Marioepol, en ten zuiden van Orichiv, in de richting van Tokmak en Melitopol. Met een tegenoffensief dat wordt uitgevoerd op drie fronten is het Oekraïense leger automatisch gedwongen zijn troepen te verdelen. Daardoor hebben de Oekraïense troepen met name in het zuiden onvoldoende slagkracht om door Russische defensie te breken.

Veranderde aanpak

Volgens The New York Times zou Kyiv intussen inderdaad zijn begonnen met het overplaatsen van zijn meest ervaren militairen van het oosten naar het zuiden. De meest kansrijke plaats voor een doorbraak in het zuiden lijkt op dit moment ten zuiden van het dorpje Robotyne in de regio Donetsk, dat het Oekraïense leger in elk geval gedeeltelijk in handen heeft. Daarmee zouden de Oekraïners een eerste laag van de Russische linies hebben afgepeld. Maar onder leiding van generaal Sergej Soerovikin – overigens deze week ontslagen om zijn vermeende rol bij de Wagner-muiterij – hebben de Russen maandenlang de tijd gehad om de grootste verdedigingslinie te bouwen sinds de Maginot-linie aan de Frans-Duitse grens. Hun artillerie bestrijkt diepe schootsvelden en de Russen zijn in staat om geruimde mijnenvelden snel opnieuw van mijnen te voorzien.

Lees ook: Hoe Oekraïne worstelt met de mijnenvelden

Kyiv zal allerminst blij zijn met de kritiek vanuit de VS; de regering van president Volodymyr Zelensky is net klaar met een nieuwe diplomatieke tour door Europa om de steun voor zijn land nieuw leven in te blazen. De kritiek is bovendien wind in de zeilen van de Russische propaganda dat Kyiv is uitgespeeld.

De troepen van generaal Zaloezjny maken ondertussen wel degelijk op alle drie de fronten dagelijks vorderingen. Andere experts menen dat het Amerikaanse pessimisme volkomen uit de lucht is gegrepen. Zo stelde het Institute for the Study of War (ISW), een gezaghebbende Amerikaanse denktank, een week geleden dat Oekraïne „veel opties” heeft om de Russische aanvoerlijnen in het zuiden af te snijden. De inname van Melitopol is er daar slechts één van, aldus ISW.

Zoals de Australische militair analist generaal Mick Ryan woensdag schreef, mede naar aanleiding van de Amerikaanse kritiek: „Behalve de Oekraïense president, de legerleiding en de regering zijn weinigen op de hoogte van de feitelijke Oekraïense doelen in deze fase van de oorlog”. Hij noemde de Amerikaanse commentaren daarom „zwaar speculatief”.

De Britse historicus en strateeg Sir Lawrence Freedman stelde dinsdag dat een grote hoeveelheid Oekraïense troepen bij een massale, frontale aanval op Russische stellingen vermoedelijk zou zijn „gevangen door de Russische artillerie” en „worden opgehouden door mijnenvelden”. Hij noemt de verwachtingen die de Amerikanen hadden van het Oekraïense tegenoffensief „onrealistisch”.

Zware verliezen in juni

De Oekraïense aanpak van het offensief werd juist al kort na het begin in juni aangepast nadat een frontale aanval, inclusief moderne westerse gevechtstanks, maar zonder luchtsteun, in het zuiden tot zware verliezen had geleden. Sindsdien koos Kyiv voor een behoudender aanpak en ruilde omvangrijke pantserbewegingen in voor aanvallen door kleinere eenheden, met name infanterie, en ’s nachts. Kennelijk oordeelt de Oekraïense legerleiding op dit moment dat een massale aanval op één plek in de Russische linies te veel risico op verliezen oplevert, en een te kleine kans op operationeel succes. Zeker zolang de strijdkrachten het moeten doen zonder luchtoverwicht. En de kans dat dat snel verandert in het voordeel van Oekraïne is klein, ook na de levering van F-16’s, volgend jaar.

Lees ook: Zelensky heeft eindelijk zijn F-16’s. Zullen die een doorslaggevende rol gaan spelen?

Sterker: Zaloezjny kijkt over een lengte van meer dan duizend kilometer tegen Russische troepen aan, en een legermacht die vele malen groter is dan de Oekraïense. Het allerlaatste dat Oekraïne wil is nieuwe gebieden kwijtraken. In de noordelijke Donbas voeren de Russen al enkele weken hun eigen offensief uit.

Wat dat betreft heeft Kyiv geen keus: de Oekraïense strijdkrachten hebben in de afgelopen anderhalf jaar stand gehouden tegen een van de grootste legers ter wereld, en de ongelijke verhoudingen kostten al duizenden Oekraïners het leven. Desondanks zijn de Oekraïense troepen nog altijd in het offensief, hoe traag de vorderingen in westerse ogen ook verlopen.

De sleutel naar grotere successen op het slagveld ligt mede in Washington en de hoofdsteden van andere NAVO-landen. Hoe meer militaire hulp Oekraïne krijgt, hoe sneller het Russische verzet kan worden gebroken. Of dat voor het invallen van komende winter zal gebeuren, is de vraag. Maar de kans is groot dat een volgend Oekraïens tegenoffensief, in het voorjaar van 2024, op nog veel meer Russisch verzet zal stuiten. De tour van president Zelensky langs westerse hoofdsteden, op zoek naar militaire middelen om de Russische muur te breken, illustreert elke dag weer dat de keuzes niet alleen in Kyiv worden gemaakt.