‘Grenscontroles? Ja, ik begrijp dat er iets moet gebeuren na die verschrikkelijke aanslagen met messen”, zegt Barbara Gehrt. „Maar ons land moet ook de mensen blijven helpen die dit het hardst nodig hebben.”
Gehrt, die dinsdagochtend met haar asielhond een wandeling maakt in het Hamburgse Sternschanzepark, verwoordt het dilemma van veel Duitsers. Ze zijn merendeels trots op hun gastvrijheid voor immigranten en vluchtelingen, maar zijn ook in toenemende mate gevoelig voor het veronderstelde verband tussen open grenzen en misdaden van geradicaliseerde islamitische immigranten – zoals de recente aanslagen in Solingen en Mannheim, waaruit de rechts-radicale Alternative für Deutschland (AfD) de meeste politieke munt slaat. Eerder deze maand won de partij flink bij de verkiezingen in de oostelijke deelstaten Saksen en Thüringen.
Te midden van hoog opgelopen politieke druk na een reeks aanslagen door zulke Messermänner – van wie een aantal illegaal in Duitsland verbleef – maakte minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser (SPD) maandag bekend controles te gaan uitvoeren aan de buitengrenzen. De maatregel tegen „illegale immigratie” en „islamistisch terrorisme” gaat maandag in en zal zeker zes maanden van kracht blijven. Details moeten nog worden uitgewerkt.
Lees ook
In strijd tegen ‘illegale immigratie’ en ‘islamistisch terrorisme’ gaat Duitsland al zijn grenzen controleren
‘Geen land is zo bureaucratisch’
Het moderne Hamburg is vanouds een centrum-linkse stad. Olaf Scholz (SPD), de huidige bondskanselier, was er burgemeester tot hij in 2018 vicekanselier werd onder CDU-kanselier Angela Merkel. In de Hamburgische Bürgerschaft, het parlement van de deelstaat, hebben SPD en Groenen een ruime meerderheid: 86 van de 123 zetels. AfD heeft er zeven.
Het is ook een stad waar een kwart van de bevolking (1,8 miljoen) een immigratieachtergrond heeft. Het merendeel is van Turkse afkomst en is in een eerder tijdperk geëmigreerd. Veel recente immigranten komen uit Syrië, Afghanistan en Afrikaanse landen. Ze vinden vaak moeilijk of geen werk en vormen de meerderheid van de negentienduizend daklozen. Er is geen stad in Duitsland met meer daklozen.
Het Sternschanzepark zou je de buitengrens van de oude stadsstaat Hamburg kunnen noemen, het is een voormalig vestingwerk uit de achttiende eeuw. Er rennen joggers tussen de bomen, er zijn sportclubjes, wandelaars met een hond en enquêteurs van de gemeente met clipboards en roze vestjes, die de meningen peilen over een experiment met het basisloon. In de laatste flarden ochtendnevel zit een dakloze man voor een tentje.
„Er is veel veranderd sinds de vluchtelingencrisis van 2015”, zegt Martina Becker (65), die met een beker chocolademelk door het park op weg is naar haar werk. „Ik heb het gevoel dat de saamhorigheid van destijds weg is en dat we nu allemaal in een eigen bubbel leven. De aantallen migranten benauwen me wel eens. Je zou meer ruimte willen voor iedereen.”
Celliste Magali (30), die niet met haar achternaam in de krant wil, zegt dat de grenzen open moeten blijven, dat „iedereen welkom moet zijn” en „dat je overal wel slechte mensen hebt”. Dat je die met grenscontroles zou kunnen tegenhouden, gelooft ze niet.
Het probleem met de recente aanvallen is volgens haar vooral dat de overheid het zicht op immigranten met criminele ideeën heeft verloren. „Er is geen land dat zo bureaucratisch is en waar iedereen zich voortdurend en overal voor alles moet registreren, ook immigranten. Dus als het zo al niet lukt, hoe dan nu wel? Juist als mensen weten dat ze moeilijker binnen kunnen komen, zullen ze de neiging hebben om onder de radar te duiken.”
Tante in Alkmaar
„Ik geloof niet dat dit een oplossing kan zijn”, zegt ook Thorsten Nentwig (56), die softwarehandleidingen schrijft en vijf talen spreekt, waaronder genoeg Nederlands om met een tante in Alkmaar te praten. „Het is erg moeilijk. Enerzijds moet er iets gebeuren aan illegale immigratie, anderzijds hebben we het Schengenverdrag en hoort vrij verkeer bij Europa, dus kan dit wel de bedoeling zijn? Ik zie het plan voor grenscontroles vooral als teken van deze regering, die zelf in het nauw zit en die burgers het gevoel wil geven dat ze iets doet om de gemoederen te kalmeren.”
Ik vind dat ze de grenzen beter kunnen sluiten, en niet nog meer mensen moeten binnenlaten zoals ik
En dan is er ook nog iemand in het Sternschanzepark over wie dit debat gaat. Hij heet Papala. Hij is 28 en tot hij in 2018 uit Mali vertrok, de Middellandse Zee overstak in een migrantenbootje en via Italië te voet Duitsland bereikte, was hij visser. Hij zit op een bankje en heeft niets te doen. In Hamburg heeft hij een tijd in de kolencentrale op de zuidoever van de Elbe gewerkt, maar dat contract werd volgens hem niet verlengd omdat hij geen paspoort meer heeft.
In Mali heeft hij geen familie meer die hem zou kunnen helpen om zijn identiteit opnieuw te bewijzen en een geregeld bestaan op te bouwen, zegt Papala, die niet met zijn achternaam in de krant wil. Hij deelt een kamer met anderen, hij drinkt en rookt niet. „Ik wil niets liever dan een nuttige burger zijn. Ik respecteer de wet, ik respecteer iedereen die mij helpt. Maar ik schaam me elke keer als ik mijn cheque kom ophalen. Ze geven me wel geld, maar geen werk”, zegt hij. „Als ze me werk zouden geven, zie je mij niet meer op straat.”
En die grenscontroles? „Ik vind dat ze de grenzen beter kunnen sluiten, niet nog meer mensen binnenlaten zoals ik, en vooral de mensen die hier al zijn beter helpen.”
