In het bloed van mensen met langdurige klachten na Covid-19 (long covid of postcovid) is een kenmerkende vingerafdruk van eiwitten te vinden die niet te zien zijn bij mensen die van Covid-19 zijn hersteld. De eiwitten hebben te maken met een verstoorde immuunreactie, veranderingen in de bloedstolling en weefselschade. De gevonden markers zouden kunnen helpen een diagnostische test en behandelingen te ontwikkelen.
Voor de omvangrijke studie, die donderdag in Science verscheen, screende een groep internationale onderzoekers meermaals het bloed van 113 patiënten die Covid-19 hadden gehad – zowel mild als ernstig. Bij alle deelnemers bepaalden de onderzoekers de concentraties van bijna 6.600 eiwitten in het bloed in de acute fase van de ziekte, na een half jaar en waar mogelijk ook na een jaar. Ter controle analyseerden ze ook het bloed van 39 gezonde mensen.
Na een half jaar rapporteerden veertig patiënten nog meerdere langdurige klachten, zoals vermoeidheid, kortademigheid, pijn op de borst of maag-darmklachten. De rest was hersteld of had alleen nog reuk- of smaakveranderingen.
Opvallend in het bloed van de mensen met long covid waren veranderingen die wijzen op een ontregeling van het zogeheten complement systeem. Dit onderdeel van het immuunsysteem wordt geactiveerd door ziekteverwekkers zelf, of door antistoffen die gebonden zijn aan ziekteverwekkers of cellen.
Binnenbekleding van bloedvaten
De onderzoekers zagen ook eiwitten die duiden op veranderingen in de bloedstolling en op beschadiging of ontsteking van de binnenbekleding van bloedvaten. Dat wijst op een aanhoudende wisselwerking tussen stolling en ontsteking, schrijven ze.
De gevonden veranderingen hebben raakvlakken met eerdere inzichten over long covid. Die wijzen op ontregeling van het immuunsysteem, op aanhoudende activatie van immuuncellen en op de productie van auto-antistoffen, die zich onbedoeld tegen lichaamseigen weefsels richten. „Het complementsysteem en antistoffen zijn sterk met elkaar verweven, en ook bloedplaatjes en bloedvatwanden lijken te worden geactiveerd door microstolsels, die vol met antistoffen zitten”, zegt Jeroen den Dunnen, immunoloog in het Amsterdam UMC. Hij onderzoekt onder meer de rol van auto-antistoffen bij long covid.
Een manco van de studie vindt hij dat er geen onderscheid is gemaakt tussen mensen die long covid kregen na ziekenhuisopname en mensen die het na een milde infectie kregen. „Dat zijn echt twee verschillende groepen. In de eerste groep zijn oudere mannen met onderliggende aandoeningen oververtegenwoordigd, en de reactie van het immuunsysteem is veel extremer bij ernstige acute Covid-19. In de tweede groep zijn jongere en voorheen gezonde vrouwen oververtegenwoordigd. Wereldwijd kijken we bij het bestuderen van long covid nu vooral naar die tweede groep.” Van de veertig longcovidpatiënten in deze studie was het merendeel opgenomen in het ziekenhuis. „Dat vertroebelt het beeld”, zegt Den Dunnen. „Het blijft de vraag of hier een goede universele marker uitrolt voor long covid.”
Lees ook
Speuren naar de verklaring voor long covid
