Weken van speculatie gingen eraan vooraf. Zou tijdens de internationale VN-oceanenconferentie in Nice, van 9 tot en met 13 juni, eindelijk de zo belangrijke High Seas Treaty worden geratificeerd? Zestig landen waren er minimaal nodig om het verdrag over de bescherming van internationale wateren formeel te bekrachtigen; bij aanvang van de top stond de teller op 31. President Emmanuel Macron was hoopvol: volgens hem hadden voldoende landen hun steun al toegezegd. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zei dat de wereld nog maar „een paar inch” verwijderd was van ratificatie.
Toch eindigde de UNOC-3-top vrijdagavond met slechts vijftig handtekeningen op de teller – onder andere van Nederland bleef bekrachtiging uit. Dat gebrek aan daadkracht lijkt tekenend voor de conferentie. In de marge werden knopen doorgehakt – Peru belooft een vaarroute te verleggen ten gunste van bultruggen, Frans-Polynesië komt met een ongekend omvangrijk zeereservaat – maar écht grote beslissingen werden niet genomen.
Veel natuur- en milieuorganisaties reageren kritisch. Greenpeace spreekt in een verklaring van „holle vooruitgang”. Stichting De Noordzee schrijft op de eigen website over „een gemiste kans” en „pijnlijke afwezigheid” van de Nederlandse politiek.
Kirsten Schuijt, internationaal directeur bij WWF, zegt dat het congres zorgde voor „wind in de zeilen”, maar onderstreept ook dat het tijd wordt voor actie. „Het doel van de High Seas Treaty is dat 30 procent van de oceanen in 2030 beschermd is. Daar zijn we nog lang niet. We zeilen kortom over stormachtige zeeën en moeten goed blijven navigeren om ons einddoel te bereiken.”
Lees ook
Lees ook De mens heeft veel aan de oceaan te danken, maar wat kan de mens voor de oceaan doen?
Summier over klimaat
Han Dolman, die als directeur van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) in Nice aanwezig was bij de wetenschappelijke besprekingen voorafgaand aan UNOC-3, vond de top „niet heel veel opleveren”. „Ja, in abstracte termen is er een hoop onderstreept en toegezegd, en op sommige deelonderwerpen zijn successen behaald. Zo zijn er plannen voor een groot plasticverdrag en is er een coalitie opgericht voor de bescherming van haaien en roggen. Maar over ándere belangrijke onderwerpen, zoals onderzoek naar de gevolgen van mariene CO2-opslag en een potentieel verbod op bodemberoerende visserij, bleef het pijnlijk stil.”
Ook wordt in de slotverklaring slechts heel summier over de gevolgen van klimaatverandering gesproken. Dolman: „In een eerdere conceptversie stond een hele alinea over het belang van het Akkoord van Parijs en het streven naar CO2-reductie. Dat is allemaal geschrapt. Daaraan zie je de politieke inmenging terug.” Schuijt: „We blijven streven naar een gezonde, veerkrachtige oceaan, maar daarvoor is wel meer samenwerking nodig.”
Onderwatermetalen
Heet hangijzer op de conferentie was de diepzeemijnbouw, extra actueel nu het Amerikaanse bedrijf The Metals Company aanstalten maakt om mangaanknollen te oogsten van de oceaanbodem. Fabrikanten van elektrische auto’s staan te springen om die onderwatermetalen: daarmee kunnen ze meer en grotere accu’s maken. Maar wetenschappers waarschuwen al tijden dat de gevolgen voor oceaanecosystemen nog onvoldoende bekend zijn. Op dat vlak bracht de UNOC-3 gematigd goed nieuws voor de natuur: 37 landen hebben in Nice opgeroepen tot een tijdelijk uitstel, totdat meer over de precieze gevolgen bekend is.
„De grootste winst van de conferentie is de toegenomen aandacht voor de oceanen”, zegt Dolman. „Dat zie je ook bij de diepzeemijnbouw. Afgelopen week kwamen NSC, D66 en GroenLinks-PvdA met een motie om in gesprek te gaan met Allseas, een deels Nederlands bedrijf dat banden heeft met The Metals Company. Minister Hermans heeft dat inmiddels toegezegd, dat is een lichtpuntje.”
Over het uitblijven van het High Seas Treaty-succes is hij minder te spreken. „Wat die tien laatste handtekeningen betreft maak ik me niet al te veel zorgen, die zullen later dit jaar nog wel volgen. Maar ik schaam me gewoon dat Nederland niet meedoet. Twee jaar geleden waren de ambities nog torenhoog, en nu… Met een bevlogen kabinet was dit nooit gebeurd.”
Zelfs als het oceanenverdrag snel wordt geratificeerd, betekent dat overigens nog niet dat de oceanen daarmee direct zijn beschermd: pas na 120 dagen wordt het verdrag internationaal rechtsgeldig. Vanaf dan zullen beslissingen worden genomen via de zogeheten Conference of the Parties, een terugkerende top zoals die er bijvoorbeeld ook al is voor klimaat en biodiversiteit.
