Wonen in een gebied met een slechte luchtkwaliteit vergroot de kans op corona. Eenmaal besmet met het longvirus, zijn de klachten heviger. Daardoor neemt het aantal coronasterfgevallen in dat soort gebieden eveneens toe. Studies in het buitenland toonden deze bevindingen al aan, en nu blijkt dit ook uit Nederlands onderzoek. Een schonere lucht had in verschillende vervuilde gebieden honderden coronadoden kunnen voorkomen. Dit alles blijkt uit een woensdag gepubliceerde studie van het RIVM, de Universiteit Utrecht, Wageningen University en de GGD.
Inademing van lucht die is vervuild door bijvoorbeeld fijn- of stikstof, kan volgens de onderzoekers leiden tot gezondheidsklachten als hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen. Daarnaast zijn mensen die wonen in gebieden met vervuilde lucht sneller vatbaar voor infecties in de luchtwegen. Hoewel een vervuilde lucht het coronavirus niet direct sneller verspreidt, is de kans op een Covidbesmetting in gebieden met veel verkeer, industrie of intensieve veehouderij wel groter.
Bovendien belanden meer mensen uit dat soort gebieden in het ziekenhuis en ligt het aantal sterfgevallen er hoger. De onderzoekers hebben gekeken naar het eerste jaar na de uitbraak van het coronavirus, toen nog niemand was gevaccineerd. Als voorbeeld noemt het RIVM dat tot 1 februari 2021 sprake was van ruim 22.000 coronasterfgevallen: in regio’s met een gemiddeld meer vervuilde lucht hadden 400 tot 800 doden voorkomen kunnen worden als de lucht minder vervuild was geweest. Hoe schoner de lucht, hoe meer gezondheidswinst, blijkt uit de studie.
Volksgezondheid
Volgens het RIVM kan een schonere lucht een toekomstige epidemie die de luchtwegen aantast niet voorkomen, maar er wel voor zorgen dat de nadelige effecten minder hevig zijn. De onderzoekers schatten dat in vervuilde gebieden 6.000 tot 13.500 minder coronabesmettingen hadden kunnen voorkomen, als de lucht daat schoner was geweest. Ook hadden in dat soort gebieden 1.100 ziekenhuisopnames voorkomen kunnen worden als de lucht even schoon als het Nederlands’ gemiddelde was geweest.
Ook voor de uitbraak van corona bleek al uit studies dat een vervuilde lucht invloed heeft op de volksgezondheid. Eerder onderzoek van de Gezondheidsraad toonde aan dat naar schatting zo’n 12 duizend Nederlanders vroegtijdig sterven door vervuilde buitenlucht. Statistisch gezien houdt dat in dat we gemiddeld negen maanden korter leven als gevolg van vervuilde lucht. Desondanks is de lucht in Nederland de afgelopen jaren wel schoner geworden: de concentratie fijnstof is ten op zichte van 1993 bijna met de helft afgenomen. Fijnstof is bij veel luchtgerelateerde gezondheidsklachten de boosdoener.
Wereldwijd overlijden naar schatting zo’n zeven miljoen mensen per jaar aan de gevolgen van vervuilde lucht. Een recent uitgekomen onderzoek becijferde dat slechts zeven landen voldoen aan de internationale luchtkwaliteitsnorm van de Wereldgezondheidsorganisatie. Bangladesh blijkt de meest vervuilde lucht ter wereld te hebben, gevolgd door Pakistan, India, Tadzjikistan en Burkina Faso. Van de lijst met 134 onderzochte landen, staat Nederland net buiten de twintig schoonste. In Groningen is de schoonste lucht, terwijl Waalwijk het meest vervuilde milieu kent.
Hoeveel verkeersregelaars er de komende maanden worden ingezet in Den Haag? Jelmer Keijts, projectleider bereikbaarheid van de gemeente, aarzelt een getal te noemen.
De NAVO-top van eind juni is er een van superlatieven: 6.000 delegatieleden verwacht de stad, 2.000 journalisten, ministers en regeringsleiders uit veertig landen – onder wie de Amerikaanse president Trump. Er worden 27.000 agenten ingezet, 10.000 militairen. Er wordt 30.000 meter aan kabels gelegd, vijf kilometer aan hekwerk neergezet.
In drie zones in Den Haag geldt de twee dagen van de top een noodverordening, maakte burgemeester Jan van Zanen woensdag bekend. Dat betekent dat je daar tijdens de top niet mag zijn zonder accreditatie of, als bewoner of aangemelde bezoeker, zonder je identiteitsbewijs te tonen. In de zee mag je nog wel zwemmen of surfen, maar niét met een motorbootje varen.
Het vierde gebied met een noodverordening gaat vanaf dit weekend al langzaam dicht. Eerst de Johan de Wittlaan, waar het World Forum aan ligt. Het is te klein voor zo’n grote top, en daarom worden er op de weg tijdelijke gebouwen neergezet. De bomen zijn al verplaatst, de masten met de vlaggen van alle VN-lidstaten ook. Alleen die van de NAVO-lidstaten komen terug.
Vanaf dit weekend gaat al een gebied met een noodverordening dicht; eerst de Johan de Wittlaan, waar het World Forum aan ligt.
Foto Walter Herfst
Doorgaande weg
Maar de Johan de Wittlaan is ook een van de weinige doorgaande wegen van Den Haag, dat geen ringweg heeft. Projectleider Keijts vertelt dat er dagelijks 14.000 auto’s en vrachtauto’s richting Leiden rijden, 17.000 de andere kant op, naar Kijkduin en het Westland. „Die wil je niet door een woonwijk hebben denderen.” Vandaar de omleidingsroutes en verkeersregelaars.
Voor de buurt zijn de problemen praktisch van aard. In het café van fotomuseum KM21 wil een oudere meneer met pijp bijvoorbeeld weten of hij bus 21 nog kan nemen. De gemeente heeft hier de komende weken elke woensdagmiddag een inloopspreekuur. Deze eerste woensdag is er een gestage stroom vragen.
Corinne den Heijer, projectleider omgeving, tekent op een kaart de busroute: „Waar moet u erin en eruit?” Hij vertelt dat zijn vrouw vrijwilligerswerk doet aan de Scheveningseweg. Den Heijer zegt: „De bus blijft rijden, maar wel met omleiding. U ziet even een andere kant van de wijk.” Hij neemt een paar extra kaarten mee: „Voor de buren.”
Voor de mevrouw van 90 die vier keer in de week een tafeltje-dekje-maaltijden krijgt gaan we natuurlijk iets verzinnen
Den Heijer vertelt dat de NAVO-top door de afsluiting „gaat leven”. Er waren al informatiebijeenkomsten geweest, en zij en haar team zijn huis-aan-huis langs gegaan bij de inwoners die in het gebied wonen dat de week voor de top veiligheidszone is. Ze zegt: „Er zijn dingen die je niet op je netvlies hebt.”
Als voorbeeld noemt ze het verbod op maaltijdbezorging voor de bewoners in de zone. Onder de noodverordening valt dat het verboden is „afgesloten pakketten, tassen, koffers en zakken in het gebied van de NAVO-top te brengen of te laten bezorgen. Den Heijer zegt: „We willen niet dat iedereen pizza gaat bestellen.” Maar toen meldde zich een mevrouw van 90 die vier keer in de week een tafeltje-dekje-maaltijd krijgt. „Daar gaan we natuurlijk iets voor verzinnen.”
Den Heijer vertelt dat het haar taak is met inwoners mee te denken om de overlast te beperken. Tijdens de vorige grote top, de Nuclear Security Summit in 2014, die op dezelfde plek werd gehouden, heeft ze bijvoorbeeld een taart laten bezorgen bij iemand die precies toen jarig was en geen feest kon geven. Dat maatwerk, blijkt uit de evaluatie van die top, was „essentieel” voor het draagvlak.
Apotheek
Op deze middag denkt Den Heijer mee met een apotheek die bereikbaar moet blijven, met twee mensen die willen meewerken aan de top – die verwijst ze naar het ministerie van Buitenlandse Zaken dat als gastheer van de top optreedt – en met een buurtbewoner die vreest voor het parkeerverbod aan beide kanten van zijn straat in combinatie met een school.
Opnieuw pakt projectleider Keijts de kaart erbij. Dick Schoorel wijst aan: daar staat al een bord en daar. En hij heeft nog een extra vraag: „Blijft het fietspad wel open?” Het antwoord is bevestigend.
„Ik begrijp dat het noodverordeningsgebied is”, zegt Schoorel, gepensioneerd rijksambtenaar. „Ik ben ook voor de komst van de top. En ik besef dat het voor de gemeente heel complex is dit te organiseren. Ik ben benieuwd of het geen chaos gaat worden.”
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="De Johan de Wittlaan gaat dicht, maar is ook een van de weinige doorgaande wegen van Den Haag.
Foto Walter Herfst
Foto Walter Herfst
” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="De Johan de Wittlaan gaat dicht, maar is ook een van de weinige doorgaande wegen van Den Haag.
De Johan de Wittlaan gaat dicht, maar is ook een van de weinige doorgaande wegen van Den Haag.
Foto’s Walter Herfst
Overlast komt er voor Den Haag in elk geval. Nu de doorgaande Johan de Wittlaan is afgesloten, komt de drukte elders, zegt Keijts. En dat vier maanden lang, ook na de NAVO-top zal de weg nog dicht blijven tot de tijdelijke gebouwen zijn afgebroken. De Tweede Kamer heeft al aangegeven vergaderingen te beperken, de rechtbank zal geen zaken inplannen die om extra veiligheidsmaatregelen vragen, en onder meer PostNL en uitvaartondernemers houden rekening met extra reistijd.
Koningsdag
Niet alleen in Den Haag. Ook alle op- en afritten van rijks- en provinciale wegen van en naar de stad kunnen tijdelijk en gedeeltelijk worden afgesloten in de week van de top, meldde Rijkswaterstaat donderdag. Dat geldt ook voor wegen rondom de vliegvelden van Rotterdam en Schiphol, en vanaf hotels in Wassenaar, Katwijk, Noordwijk en Leiden, zoals de A44 en de N44.
Directeur Robert-Jaap Voorn van Rijkswaterstaat zei tegen persbureau ANP dat mensen rekening moeten houden „met een verdrievoudiging van de normale verkeersdrukte tijdens de spits”. De Rijksoverheid roept mensen op de week van de NAVO-top de Randstad te mijden als dat mogelijk is.
De rest van Nederland zal ook merken dat de top er is. Aan gemeenten is het verzoek gedaan om evenementen waarbij politie-inzet nodig is „zo veel mogelijk te beperken”. De geplande evenementen, die altijd op een vaste dag plaatsvinden en niet in de week van de top plaatsvinden, zoals Koningsdag, de Vierdaagse van Nijmegen en de Zwarte Cross, hebben geen last van de NAVO-top. Daar kon de politie in de roosters rekening mee houden.
Inez Weski (70 jaar), voormalig advocaat en nu al twee jaar verdachte van deelname aan de criminele drugsorganisatie van Ridouan Taghi, heeft donderdag bij de rechtbank in Rotterdam een flinke waslijst aan verzoeken laten indienen. Ze is op zoek naar bewijsmateriaal om aan te kunnen tonen dat de ‘echte schurken’ in deze zaak bij het Openbaar Ministerie werken.
In een urenlang betoog vroegen de drie advocaten die Weski bijstaan – Geert-Jan Knoops, Carry Knoops en Susanne Boersma – de rechtbank onder meer om een onalledaags dienstreisje te organiseren. Een schouw. Weski, die vanwege haar zwakke gezondheid de openbare strafzittingen tot nu toe overslaat, is bereid de magistraten rond te leiden bij de atoombunker in Soesterberg, waar zij na haar aanhouding in 2023 negen dagen werd opgesloten. Weski wil tonen hoe slecht ze daar werd behandeld. De omstandigheden van haar detentie, zoals slaapdeprivatie door het laten branden van licht in de cel, komen volgens Geert-Jan Knoops zelfs neer op een vorm van „martelen zonder aanraking”.
De verdediging wil ook een nadere studie naar het onderzoek dat de Inspectie Justitie en Veiligheid de afgelopen maanden verrichtte naar de detentie van Weski. Het leverde een tot nu toe geheim rapport op. De Inspectie heeft alleen bekend gemaakt dat de voormalige advocaat weliswaar op een onrechtmatige plek werd vastgehouden, maar stelt ook dat er op die illegale plek veel aandacht was voor haar „welzijn en de veiligheid”. Ook moeten er nog een flink aantal functionarissen worden gehoord die betrokken waren bij de strafzaak tegen Weski, en wil de verdediging nog veel documenten ontvangen.
‘Extreem lage suikerwaarden’
Begin deze week, drie dagen voor de tweede regiezitting, werd bekend dat Weski volgens onderzoek van de Inspectie na haar arrestatie werd opgesloten op „een geheime locatie van de Dienst Justitiële Inrichtingen die niet in overeenstemming was met de wet”. Het is voor haar advocaten het ultieme bewijs dat het OM door onrechtmatig handelen het recht op vervolging van Weski heeft verspeeld. Het OM moet in de vervolging niet-ontvankelijk worden verklaard.
Volgens Carry Knoops kan nu al worden geconcludeerd „dat het Openbaar Ministerie zich kennelijk opzettelijk stelselmatig en structureel ver buiten het geldende nationale en internationale recht heeft begeven”. Het OM heeft zich volgens de advocaat schuldig gemaakt aan „misbruik van macht” en „onrechtmatige handelingen mogen geen recht creëren”.
Het recht op een eerlijk proces is volgens advocaat Geert-Jan Knoops ook geschonden door de manier waarop de detentie van Weski verliep. Tijdens de eerste dagen van haar gevangenhouding is er volgens Knoops twee keer sprake geweest van een „levensbedreigende situatie door extreem lage suikerwaarden”.
Bewijsmateriaal verzamelen
De verdediging vraagt de rechtbank niet om nu al de stekker uit het proces te trekken. Er moet eerst nader onderzoek worden gedaan, om nog meer bewijsmateriaal te kunnen verzamelen waaruit blijkt dat Weski wegens grootschalige schending van procesrechtelijke voorschriften verder met rust moet worden gelaten.
De advocaten hebben gisteren bij het College van procureurs-generaal aangifte gedaan van wederrechtelijke vrijheidsbeneming van Weski, als ook van de systematische en grootschalige schendingen van de geheimhoudingsrechten die zij als advocaat had.
Alle verzoeken van de verdediging betekenen dat er twee jaar na de aanhouding van Weski nog steeds geen begin kon worden gemaakt met de inhoudelijke behandeling van de strafzaak. Het enige bewijsmateriaal dat op een eerdere zitting naar voren is gekomen, betreft de communicatie die er tussen Weski en de oudste zoon van Ridouan Taghi zou zijn geweest. Het OM maakte in januari bekend te kunnen bewijzen dat Weski en de oudste zoon van Ridouan Taghi zo’n 8.000 berichten hebben gewisseld. De berichten werden verstuurd met een cryptotelefoon van Sky Ecc. Ook Weski was in het bezit van een Sky-telefoon waarmee ze heimelijk kon communiceren. Taghi’s zoon had alle berichten opgeslagen in een digitale kluis die in 2022 werd gekraakt.
‘Kwalijke framing’
Volgens de advocaten van Weski kloppen die aantijgingen niet. Ook naar de betrouwbaarheid en herkomst van dit berichtenverkeer moet nader onderzoek worden gedaan, aldus de advocaten.
Officier van justitie Jirko Patist verwierp de aantijgingen van de advocaten van Weski. Hij sprak van „kwalijke framing”. De aanklager is ontstemd over de suggestie „dat wij uit waren op de dood” van Weski. „De wijze van detentie op de bijzondere locatie had tot doel de veiligheid van Weski te kunnen waarborgen. Er was een voorspelbare dreiging.”
De beschuldigingen van martelen vinden het OM ook nogal ongepast. Het licht in haar cel bleef ook ‘s nachts branden omdat haar zus en kantoorgenoot Miriam had laten weten te vrezen voor zelfmoord van Weski. De verdachte moest in de gaten worden gehouden. Het OM was bezorgd.
Het OM is van mening dat alle onderzoekswensen van de verdediging kunnen worden afgewezen. Ze zijn namelijk bijna allemaal al eerder in besloten raadkamerzittingen besproken. Het is nog niet duidelijk wanneer de rechtbank een besluit neemt over de onderzoekswensen.
Hoe blijf je overeind in een handelsoorlog? Een hoge functionaris uit een EU-land had donderdag wel een suggestie: „We moeten als boeddha zijn: kalm en geconcentreerd.”
Opluchting voert de boventoon in Brussel, na het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump op woensdag om zijn importheffingen van twintig procent op vrijwel alle Europese goederen negentig dagen te pauzeren. EU-ambtenaren voelen zich ook gesterkt in hun geloof in de Europese strategie. De afgelopen weken koos het blok er bewust voor om eigen tegenheffingen voor te bereiden, maar tegelijkertijd het belang van een deal te benadrukken.
Met dezelfde welwillendheid zette Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, donderdag een verdere stap om de druk van de ketel te halen. De Europese Unie zet haar eerste tegenheffingen, die volgende week zouden ingaan, ook negentig dagen in de ijskast. „We willen onderhandelingen een kans geven”, liet Von der Leyen in een korte verklaring weten.
De strategie van de Commissie is duidelijk: de-escaleren waar het maar kan. Toch is het uitstel opvallend. De nu door de EU geschrapte tegenheffingen waren ontworpen als reactie op de Amerikaanse staal- en aluminiumheffingen, die de VS al in februari hadden aangekondigd. Deze heffingen (van 25 procent) heeft Trump echter ook na woensdag in stand gehouden, net als de heffingen op auto’s (ook 25 procent) en de verse wereldwijde importheffing van 10 procent.
Vrijwel ieder exporterend deel van de Europese economie krijgt dus nog altijd te maken met Amerikaanse invoertarieven. Voor een aantal sectoren, zoals de toch al in zwaar weer verkerende autosector, pakken deze heffingen bijzonder zwaar uit. Bovendien houdt het Witte Huis vast aan plannen om ook de farmaceutische sector, een belangrijke Nederlandse en Europese exportindustrie, met gerichte heffingen hard aan te pakken.
Vergeldingsdrang
Geeft de EU nu zijn belangrijkste onderhandelingsmiddel uit handen? De eerste tegenheffingen zouden geleidelijk worden opgebouwd en van beperkte omvang zijn, maar worden toch als een risico gezien. De overtuiging in de top van de Commissie is dat elke escalerende reactie vanuit Europa in het Witte Huis tot vergeldingsdrang leidt, hoe klein ook.
Trump kun je niet in de hoek drukken, is de indruk, je moet hem paaien. Het schrikbeeld is China: dat land escaleerde wel, en in veel grotere mate dan de EU, en krijgt nu te maken met nog hogere Amerikaanse heffingen dan eerder aangekondigd. Von der Leyen hield het bij een ferme waarschuwing: „Als de onderhandelingen ons niet tevreden stellen, gaan onze tegenheffingen alsnog in.”
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen donderdag in Brussel. De Europese Commissie trok de tegenmaatregelen van de EU tegen de VS voorlopig in.
Foto Yves Herman / Reuters
Tegelijkertijd is het in eigen huis koorddansen geblazen voor de EU. De Commissie-Von der Leyen moet alles in het werk stellen om de eenheid te bewaren en te voorkomen dat landen zelf gaan onderhandelen met de VS. De EU-landen kunnen geen verschillende heffingen hanteren voor de inkomende Amerikaanse goederen, maar Washington kan omgekeerd wel wisselende tarieven hanteren, voor bijvoorbeeld Italië of Hongarije, als het de EU uit elkaar hoopt te spelen.
In de voorbereiding op de tegenheffingen lukte het de Commissie de landen tegemoet te komen door een aantal goederen van de lijst te schrappen. Zo werden kritische landen als Italië binnen boord gehouden – van de 27 EU-landen had alleen Hongarije dwarsgelegen bij de lijst.
Dat de Italiaanse premier Giorgia Meloni de komende week naar Washington reist om over de heffingen te praten, leidt dan ook tot wisselende reacties bij andere landen. Een deel is hoopvol dat Meloni als voorstander van een milde koers Trump voor zich kan winnen, terwijl een aantal andere landen juist vreest dat Meloni het Europese belang wel eens kan laten varen als ze iets voor Italië kan regelen.
Een woordvoerder van de Commissie wilde donderdag, na de bekendmaking van de Europese heffingspauze, nog niet vooruitlopen wat er na het verstrijken van de pauzetermijn gebeurt. „Alles verandert met de dag, met het uur, dus ik ga niet speculeren wat er over negentig dagen kan gebeuren. Ik ben meer bezig met wat er in de komende negentig minuten gaat gebeuren.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130685395-00e908.jpg|https://images.nrc.nl/YvwqAPUVwPLfjXBIYsK6Y-ZiuBw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130685395-00e908.jpg|https://images.nrc.nl/68dAIAWkVow_9IBwGu9B1RAaOZY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130685395-00e908.jpg)
