De verkiezingen in Pakistan lijken verrassend te zijn gewonnen door onafhankelijke kandidaten die in veel gevallen steun hadden van de partij van de uit de gratie geraakte oud-premier Imran Khan.
Dat blijkt uit voorlopige uitslagen die de kiescommissie vrijdagavond heeft vrijgegeven – veel later dan verwacht. Nawaz Sharif, kandidaat namens de conservatieve PML-N, claimde in eerste instantie de winst. Later op de dag zei hij te willen werken aan een coalitieregering.
Om acht uur ’s avonds lokale tijd hadden volgens de commissie 86 onafhankelijke kandidaten een zetel gewonnen. De PML-N van Nawaz Sharif, ook oud-premier, stond toen op 61 zetels, veel minder dan de 133 die nodig zijn om zonder andere partijen te kunnen regeren.
De campagne van de PML-N beheerste de laatste weken het straatbeeld. Algemeen werd daarom aangenomen dat de verkiezingen met steun van het leger in het voordeel van Sharif waren besloten. Het leger, dat in Pakistan een machtige politieke rol heeft, zou de voorkeur geven aan de man die al driemaal eerder premier was.
Lees ook
Gelaten gaan Pakistanen naar de stembus: de laatste campagneboodschap is ‘ga, ga, ga’
Sharifs rivaal Imran Khan, de verkiezingswinnaar van 2018, koerste in zijn termijn af op conflict met de militaire elite. In 2022 werd hij weggestemd in een motie van wantrouwen. De oud-cricketer zit sinds enkele maanden vast na veroordelingen voor corruptie en het lekken van staatsgeheimen. Die zaken zijn volgens Khan onderdeel van een complot tegen hem.
Khan zelf kon dus niet meedoen aan de campagnes voor de verkiezingen van donderdag. Zijn partij PTI werd in de afgelopen maanden vrijwel lamgelegd door grootschalige arrestaties. PTI kon niet als één organisatie campagnevoeren, kandidaten moesten zich dus ‘los’ verkiesbaar stellen.
Stille aanhangers
Ondanks die tegenwerking lijken nu dus onverwacht veel stemmen ‘op Khan’ te zijn uitgebracht. Dat kan volgens politicoloog en veiligheidsexpert Rifaat Hussain op meerdere manieren worden uitgelegd.
„Khan had al steun van jonge kiezers”, zegt hij vrijdagochtend in Islamabad. „Dat zij ook daadwerkelijk gingen stemmen, komt waarschijnlijk door PTI’s inzet van sociale media.” Eerder spraken analisten over de vele ‘stille’ aanhangers van PTI. Ook zij werden ‘gemobiliseerd’. Dat was volgens Hussain mogelijk doordat Khan als underdog gezien werd. „Of de gevangenisstraffen die hij kort voor de verkiezingen opgelegd kreeg terecht waren of niet, men kreeg sympathie. De repressie tegen PTI-aanhangers was buitengewoon hard en zichtbaar. Wellicht heeft dat mensen zo boos gemaakt dat ze een anti-establishmentstem wilden uitbrengen.”
Zo heeft het leger misschien het effect van de pogingen om een tegenstander buitenspel te zetten, verkeerd ingeschat. „Uit het feit dat de uitslag een nek-aan-nek-race is geworden, maak ik al op dat het leger de zaken niet zo onder controle had als het waarschijnlijk zelf dacht”, zegt Hussain.
Woede
Dat de eerste resultaten lang uitbleven, wekte donderdagavond al woede. De PTI stelde dat van de lange wachttijd gebruik werd gemaakt om de uitslagen te manipuleren. Er zou worden gesjoemeld met de formulieren waarop in de kiesdistricten de resultaten van verschillende stembureaus bijeen worden gebracht. Dat zou verklaren dat PLM-N vrijdagochtend even een voorsprong had.
In afwachting van de complete definitieve uitslag werd vrijdag al verder gespeculeerd over de volgende stappen van de onafhankelijke kandidaten. Zij hebben drie dagen de tijd om te verklaren of zij zich bij een bestaande partij aansluiten. PTI verwacht dat zij zich weer onder de paraplu van Khan zullen scharen. Partijwoordvoerder Raoof Hasan vertelde eerder aan NRC: „Degenen die in de afgelopen twee jaar bij Khan zijn gebleven, zijn echte aanhangers, die zich niet hebben laten intimideren.” Maar niet alle onafhankelijke kandidaten waren PTI’ers. Het aantal zetels van de verschillende partijen kan dus nog schuiven.
De PML-N van Nawaz Sharif, die voor de verkiezingen terugkeerde uit zelfverkozen ballingschap en wiens eerdere corruptieveroordelingen nietig werden verklaard, keek vrijdag ook verder naar coalitievorming. De derde grote partij, volkspartij PPP (39 zetels op vrijdagmiddag), zou willen samenwerken. In een overwinningstoespraak voor aanhangers in Lahore, noemde Sharif de PML-N „de grootste partij”.
