Even wennen in Amsterdam: Ajax is niet de favoriet bij het begin van de Eredivisie

Maurice Steijn oogt ontspannen in zijn blauwe trainingspak, een zaterdag eind juli in Brussel. Hij praat wat met oud-spelers Jan Mulder en Morten Olsen, die met paars-witte Anderlecht-sjaal om de nek de aftrap zullen doen van het oefenduel dat de Belgische club speelt tegen Ajax. Zodra de wedstrijd onderweg is, verschijnt Steijn af en toe voor zijn dug-out om aanwijzingen te schreeuwen, vaak voorafgegaan door een ouderwetse fluit op de vingers om de aandacht te trekken van spelers die hij iets duidelijk wil maken.

Onbewogen ziet hij de tegendoelpunten binnenvliegen. 3-0 verlies bij Anderlecht, de nummer elf van België van vorig seizoen. Op de tribune kijkt directeur voetbalzaken Sven Mislintat, als altijd volledig in het zwart gekleed, het soms hoofdschuddend aan. Twee telefoons in de hand, naast hem collega-directeur Maurits Hendriks. Ajax creëert genoeg kansen, maar is niet effectief. En krijgt makkelijk goals tegen. Wat een terugkerend probleem zal blijken, in de weken die volgen.

In gesprekken met spelers merkt Steijn, eind juni begonnen als Ajax-coach, de invloed van vorig seizoen. Zij hebben „mentaal tikkies” gekregen, waren „heel erg down” door de teleurstellende derde plaats, het missen van de Champions League en de verloren bekerfinale. „Aan de andere kant merk ik ook dat het een gretige groep is die zich wil revancheren”, zegt hij. „Ik zie wel frisse koppies.”

Jonge, onervaren spelers

Maar er is meer nodig dan dat. Een nieuwe ploeg moet worden opgebouwd, door het vertrek van belangrijke basisspelers later in de voorbereiding – Jurriën Timber, Edson Alvarez, aanvoerder Dusan Tadic en naar verwachting ook Mohammed Kudus. Steijn „kan niet wachten” tot de versterkingen er zijn. Op een cruciale positie, centraal achterin, speelt hij nu noodgedwongen met de jonge, onervaren Olivier Aertssen, die een eigen doelpunt maakt.

„We zijn dichtbij een aantal transfers. Maar het is lastig nu om spelers te halen”, zegt Steijn in Brussel. „Ze twijfelen, hebben meerdere opties, en we spelen geen Champions League.” Waarmee hij impliceert wat iedereen ziet: Ajax is op dit moment een minder aantrekkelijk podium.

Lees ook: NRC onderzocht vorig jaar hoe Ajax in een permanente staat van crisismanagement terechtkwam. Over de basis van de problemen bij de voormalig landskampioen.

Nu – drie weken verder – en aan de vooravond van de competitiestart, zaterdagavond thuis tegen Heracles Almelo, is de selectie nog altijd niet op sterkte. En heeft Steijn maar beperkt kunnen bouwen aan een nieuw team. De zorgen over de kwaliteit van de spelersgroep benoemt aanvaller Steven Berghuis onverbloemd, recentelijk bij AT5 en in Het Parool. Het vertrek van hun „absolute leider” Tadic is „een grote klap”, de ploeg is nu „te broos” en hij vraagt zich af of de „hoge verwachtingen” wel „realistisch” zijn. „Geef ons dan een selectie die de verwachtingen waar kan maken.”

Die uitlatingen leiden tot vragen van de raad van commissarissen aan de directie, zeggen betrokkenen tegen NRC. Wat vinden zij ervan dat een werknemer, een ervaren basiskracht, zich zo uitspreekt over het technisch beleid? Hoe gaan ze hier als directie mee om?

Het illustreert de spanningen in aanloop naar het nieuwe seizoen, waarin Ajax voor het eerst in jaren geen titelfavoriet is. Slechts één van de twaalf prominente journalisten die deze week in Voetbal International om een voorspelling werd gevraagd, ziet Ajax de titel winnen. Behalve Steijn spreekt vrijwel niemand bij de club – van 2019 tot en met 2022 toonaangevend in de Eredivisie – hardop over het kampioenschap. Laat staan het uitdagen van de Europese top, nog altijd een van de doelstellingen.

Tegenover die lage verwachtingen, staat de sportieve wederopbouw van de club, volgend op het crisisseizoen 2022-2023. Een organisatorische renovatie, na de periode onder het bestuurlijke duo Marc Overmars (februari 2022 vertrokken na grensoverschrijdend gedrag) en Edwin van der Sar, begin juni gestopt omdat hij „op” was. Diverse sleutelposities worden ingevuld door nieuwelingen, van trainer Steijn en hoofdscout Kelvin de Lang, tot de directeur voetbalzaken Sven Mislintat en president-commissaris Pier Eringa. Beoogd algemeen directeur, als opvolger van Van der Sar, is bedrijfseconoom en zakenman Alex Kroes. „We gaan een nieuw tijdperk in”, klinkt het hoopvol vanuit de club.

Minder risico’s

Maar de korte termijn noopt tot realisme, door het mislopen van tientallen miljoenen uit de Champions League. In begroting gaat Ajax terug van zo’n 190 naar 140 miljoen euro, berekende VI. De financiële koers – gebaseerd op het halen van de Champions League en Europees overwinteren – wordt formeel niet aangepast. Maar in de praktijk zal die behoudender zijn ten opzichte van de afgelopen jaren, waarin spelers met hoge transfervergoedingen en forse salarissen werden vastgelegd. „Er zit nu een raad van commissarissen die minder risico neemt dan de vorige”, zegt een ingewijde.

Aankopen als spits Sébastien Haller in januari 2021 (22,5 miljoen euro) en aanvaller Steven Bergwijn vorig jaar zomer (31 miljoen) worden nu intern gezien als de uitzondering: ze passen niet in de strategie die is gericht op talent- en waarde-ontwikkeling. Vette jaarcontracten zoals de 6,5 miljoen voor Tadic, uitzonderlijk in de relatief kleine Nederlandse markt, zullen niet snel meer worden afgesloten.

Behalve Steijn spreekt vrijwel niemand bij de club hardop over het kampioenschap

Het aankoopbeleid wordt weer nadrukkelijker gericht op beloftevolle spelers tussen de 19 en 24 jaar met veel potentie en een transferwaarde tussen de 10 en 15 miljoen. Met als idee hen beter te maken en binnen een paar jaar voor een hoger bedrag te verkopen. In die categorie valt de Portugese vleugelaanvaller Carlos Forbs Borges, die vorige week voor 14 miljoen overkwam van Manchester City.

Al dient de eerste uitzondering op deze meer realistische strategie zich aan. Na wekenlange onderhandelingen heeft Mislintat volgens meerdere media een akkoord bereikt met Dinamo Zagreb over de transfer van de Kroatische verdediger Josip Sutalo (23). Hij kost volgens de berichten 20 miljoen. Hij moet een dragende kracht worden die zorgt voor stabiliteit, daarom heeft Ajax zo’n hoog bedrag voor hem over.

Hoewel Mislintat nog geen topaankopen kon presenteren, is er wel ruimte om te investeren. Want zowel het budget voor spelerssalarissen (zo’n 70 miljoen euro) als voor transfers is op hetzelfde niveau gebleven. Aan uitgaande transfers verdiende Ajax deze zomer al ruim 100 miljoen, wat deels kan worden gebruikt voor aankopen.

De club heeft een flinke buffer opgebouwd, een eigen vermogen van 274 miljoen euro. Pas als langer dan twee jaar aaneen geen Champions League wordt gehaald, moet de clubleiding terugschakelen naar een ingrijpend versoberd financieel plan.

Iedereen kijkt naar Mislintat

Ondanks de sportieve zorgen, is er veel enthousiasme in de lange rij van station Bijlmer Arena naar het stadion, afgelopen dinsdag. Jong volk trapt een balletje op de Johan Cruijff Boulevard, op weg naar de jaarlijkse open dag – die 40.000 toeschouwers trekt. Wat opvalt: geen uitgesproken sterspeler wiens naam op de Ajax-shirtjes van fans staat gedrukt.

De stadionspeaker kondigt „mooie beelden” aan van de voorbereiding. Uitslagen van de nederlagen – 3-0 tegen Anderlecht, 3-1 tegen FC Augsburg, 3-1 tegen Borussia Dortmund – worden niet vermeld, wel de 3-0 zege op Sjachtar Donetsk. De rode loper wordt even later strakgetrokken voor de spelerspresentatie – een lauw applausje klinkt voor de grootste zomeraankoop, Borges, voetbalnaam Forbs.

De man op wie afgelopen weken vanuit verschillende kanten de druk is opgevoerd om snel met versterkingen te komen, duikt opeens op. Witte sneakers, bekertje koffie in de hand, een omhelzing aan de zijlijn met spelersbegeleider Herman Pinkster. Alles aan hem oogt losjes. Even doet Mislintat zijn kraag recht, als hij wordt geïnterviewd.

De speaker beweegt opgewonden met zijn armen, Mislintat begint al te lachen. Kan er de komende weken nog iets verwacht worden, qua aankopen? „Ja, we kunnen iets verwachten”, knikt hij. „Er is zoveel interesse van grote clubs voor onze spelers. Dat maakt het moeilijk om een kalme, slimme voorbereiding te draaien.” Zaterdag tegen Heracles zal nog niet alles „opgelost” zijn „maar op de 31ste [augustus] hebben we onze job gedaan”. Handen gaan op elkaar voor Mislintat, die gelijk weer op zijn telefoon kijkt. Zijn uitspraken halen niet veel later diverse sportsites.

Iedereen kijkt naar hem, wacht met wie hij komt. Laatste nieuws: hij richt zich op Middlesbrough-spits Chuba Akpom. Wat opvalt aan de spelers die Mislintat wel haalde, is dat hij zich voornamelijk op Europa en, meer specifiek, spelers uit de Balkan oriënteert. De Zuid-Amerikaanse markt, waar Ajax met succes regelmatig spelers kocht, laat hij vooralsnog links liggen. Ook opvallend: de versterkingen die binnen zijn – doelman Diant Ramaj, verdediger Jakov Medić, middenvelders Benjamin Tahirović en Branco van den Boomen en aanvaller Forbs – hebben geen tot weinig ervaring op het hoogste niveau.

Mislintat gaat ondertussen met fans op de foto, deelt handtekeningen uit, maakt met bijna iedereen een praatje – waar Van der Sar en Overmars meer afstand hielden. Hij steekt het veld over, omhelst Steijn – arm om middel – terwijl de coach middenin een afwerkoefening met zijn ploeg zit, onderdeel van een open training.

„Die grote jongens worden wel binnengehaald”, heeft Steijn even daarvoor gezegd, gevraagd naar waar de topaankopen blijven. Hij klinkt geruststellender dan eerder in de voorbereiding. „We zijn klaar voor de competitie. Absoluut.”

De ambitie is om Ajax dit seizoen weer terug op niveau te brengen. Al wordt intern betwijfeld of dat wel realistisch is, zo snel. Het kampioenschap is het doel, en anders minimaal de tweede plek, die dit seizoen directe plaatsing voor de Champions League betekent.

Ajax-klassieker Bloed, zweet en tranen galmt door de Cruijff Arena, als zanger Peter Beense tussendoor plotseling vraagt: „Nieuwe stijl, nieuwe mensen, hoe staan we ervoor?” Een hoop jeugdig gegil klinkt vanaf de tribunes – er zijn veel kinderen. Beense: „Een mooi seizoen jongens!”