N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Betalingsverkeer Brussel presenteert woensdag zijn voorstel voor een digitale euro. Tegenstanders zijn bang voor meer privacyschendingen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102276710-d72f5a.jpg)
De Europese Commissie (EC) wil een digitale versie van de euro introduceren. Met het wetsvoorstel dat de Commissie deze woensdag presenteert en waarvan NRC een concept heeft, wil ze de Europese Centrale Bank (ECB) weer meer greep geven op het betalingsverkeer in de eurozone. Doordat steeds meer betalingen digitaal gaan, groeit de afhankelijkheid van commerciële partijen.
Tot nu toe creëert de ECB alleen contant geld, de euromunten en -bankbiljetten. De euro’s waar burgers digitaal mee betalen, worden uitgegeven door commerciële banken. Deze ‘commerciële euro’s’ zijn in feite vorderingen van burgers en bedrijven op hun bank. Die commerciële banken zouden kunnen omvallen. Een publieke digitale euro zou net zo van de klant moeten zijn als een euromuntstuk in zijn of haar broekzak. De digitale euro is ook bedoeld als alternatieve betaaloptie op het moment dat er grote storingen zijn bij banken, of bijvoorbeeld tijdens een cyberaanval.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/data102267173-1a8312.jpg)
Onder meer door de snelle digitalisering van het geldverkeer is de rol van commerciële banken in het betalingsverkeer groter geworden en die van centrale banken kleiner. Nog maar 20 procent van de betalingen in Nederland gaan contant. In 2011 was dat nog 62 procent.
De grootste commerciële banken zijn mede daardoor zo groot geworden dat de overheid ze niet durft te laten omvallen. Als dat dreigt te gebeuren, moeten ze worden gered met belastinggeld, bleek onder meer tijdens de financiële crisis van 2008 en recenter met Credit Suisse, toen banken niet aan hun verplichtingen konden voldoen.
De digitale valuta moet niet te veel concurreren met commerciële banken
Het commissievoorstel vormt de aftrap voor het politieke debat en besluitvorming. Dat kan nog spannend worden. Onder meer in Nederland is verdeeldheid over het onderwerp. Er is zowel een meerderheid in het Europees parlement nodig als een gekwalificeerde meerderheid van Europese regeringen. Definitieve besluitvorming volgt waarschijnlijk na de Europese verkiezingen in 2024. De invoering begint op zijn vroegst in 2027.
Het voorstel van de EC is ook een reactie op plannen van onder meer socialemediabedrijven zoals Facebook om met eigen valuta te beginnen. Ook vreest de ECB dat sommige cryptomunten een grote rol krijgen in het internationale betalingsverkeer als centrale banken daar geen alternatief voor bieden.
Bijna alle grote centrale banken wereldwijd werken aan het introduceren van een vorm van digitaal centralebankgeld. In een aantal landen, waaronder China, de Bahama’s en Nigeria, is het er al.
„In het eurogebied is de invoering van een publieke digitale euro noodzakelijk als aanvulling op contant geld en om de officiële verschijningsvorm van de munt aan te passen aan de technologische ontwikkelingen”, schrijft de Commissie, in de laatste conceptversie van het wetsvoorstel. „Op die manier kan de euro zijn rol blijven houden als eenheidsmunt op een uniforme en effectieve manier in het hele eurogebied.”
Het door de ECB uitgegeven digitale geld zou bestaan naast het contante geld en naast het geld dat via commerciële banken loopt. Waarschijnlijk wordt het een aparte ‘portemonnee’ binnen de bestaande apps van banken. Ook wordt gewerkt aan een offline variant, zodat ook bij grote internetstoringen of als banken omvallen een veilige betaalinfrastructuur beschikbaar blijft.
Prepaidtelefoonkaarten
De centralebankeuro moet ook toegankelijk zijn voor mensen die nu geen bankrekening kunnen of willen hebben, zoals bijvoorbeeld mensen zonder papieren. Voor die groep komen er volgens het voorstel betaalkaarten beschikbaar met een tegoed, vergelijkbaar met prepaid-telefoonkaarten. Die kunnen aangeschaft worden bij bijvoorbeeld postkantoren.
De Europese Commissie wil met de digitale euro niet te veel concurreren met de commerciële banken. Om te voorkomen dat mensen hun tegoeden daar massaal weghalen en in de veiligere publieke digitale euro omzetten, wordt een maximum gezet op het bedrag dat kan worden aangehouden in digitale euro’s. Gedacht wordt aan 3.000 euro per persoon. Ook zal de centrale bank geen rente geven op de digitale euro’s.
Tegenstanders vrezen dat door de overheid uitgegeven digitaal geld zal worden gebruikt om burgers digitaal in de gaten te houden. Digitaal geld is naar zijn aard immers gemakkelijker te volgen en minder anoniem dan contant geld. Ze vrezen dat op termijn bijvoorbeeld uitkeringen alleen in digitale euro’s worden betaald en dat daar dan eisen aan kunnen worden gekoppeld, bijvoorbeeld dat er alleen gezond voedsel voor mag worden gekocht en geen alcohol of sigaretten.
Die zorg voor ‘programmeerbaar geld’, waarmee sommige producten en diensten niet gekocht kunnen worden, probeert de EC weg te nemen door in de wet te verankeren dat het geld ‘neutraal’ moet zijn en dus overal voor te gebruiken.
Interview pagina E4-5
