Elf onderzoekers vinden Gronings proefschrift over leesonderwijs onder de maat

Leesoefeningen met een zandloper of stopwatch erbij en toetsen die meten hoeveel losse woorden een leerling in drie minuten hardop kan lezen, het is praktijk in het basisonderwijs. Uit onderzoek waarop de gepensioneerde orthopedagoog Luc Koning op 7 november vorig jaar bij de Rijksuniversiteit Groningen promoveerde, blijkt dat deze ‘raceoefeningen’ niet nodig zijn. Ze leveren geen bijdrage aan de ontwikkeling van de leesvaardigheid.

Een dag na de promotieplechtigheid ontving het College voor Promoties van de Groningse universiteit een brief van elf dyslexieonderzoekers die protesteerden tegen het verlenen van de doctorsgraad. Ze hebben het proefschrift beoordeeld aan de hand van de criteria die bij hun eigen universiteiten worden gebruikt en concluderen dat het niet voldoet aan minimaal vier van de vijf kwaliteitsstandaarden. Het design, de analyses en de rapportage zijn van onvoldoende kwaliteit om de conclusies aan het einde van het proefschrift te ondersteunen, schrijven de elf in de protestbrief. „Een niet eerder vertoonde actie. Heel oncollegiaal”, stelt promotor Wander Lowie, hoogleraar toegepaste taalkunde. „Dit hoor je op wetenschappelijke fora te bespreken.”

De elf critici eisen niet dat de doctorstitel wordt ingetrokken. „We hebben geen reden om aan te nemen dat er sprake is van fraude”, stelt Peter de Jong, emeritus hoogleraar orthopedagogiek bij de UvA en woordvoerder van de elf. Hun kritiek is gericht op de promotoren en de beoordelingscommissie, waarvan ten minste twee leden weinig expertise op het gebied van leesonderwijs hebben, aldus De Jong, die zichzelf en andere ondertekenaars deskundiger acht.

1.200 leerlingen

De elf willen dat de Groningse universiteit afstand neemt van de belangrijkste conclusie in het proefschrift. Dat het achterwege laten van snelheidsoefeningen tot even goede vorderingen in het technisch lezen leidt, is volgens hen onvoldoende onderbouwd, want Koning gebruikte daarvoor vijftig jaar oude landelijke toetsscores als referentie.

De RUG neemt geen afstand van het proefschrift. Luc Koning heeft een omvangrijk longitudinaal onderzoek gedaan waarbij 1.200 leerlingen van 57 basisscholen vier jaar lang zijn gevolgd. De buitenpromovendus ontwikkelde daarvoor een leesprogramma zonder snelheidsoefeningen dat naast de bestaande methodes wordt gebruikt. De promotoren vinden dat Koning onderzoeksbekwaam is en de doctorstitel verdient.

Het begeleidingsteam geeft toe dat het proefschrift enkele onzorgvuldigheden bevat, maar die doen geen afbreuk aan de kwaliteit. „Het is een ander proefschrift dan we tegenwoordig gewend zijn. Het is niet op artikelen gebaseerd, het is een monografie”, vertelt tweede promotor Ben Maassen, emeritus hoogleraar dyslexie in Groningen. „Het is ook op een andere manier geschreven en anders ingedeeld. Niet conventioneel, maar wel correct. Alles wat erin moet staan, staat erin en alle statistische onzekerheden zijn netjes verantwoord.” Over de conclusie is volgens Maassen geen twijfel mogelijk: het leesonderwijs kan ook zonder expliciete snelheidsoefeningen. „Helemaal niet zo’n spectaculair resultaat. Daarom snap ik de commotie ook niet.”