Bij mensen die na een hersentrauma langdurige problemen houden met hun concentratie en werkgeheugen, kan diepe hersenstimulatie die functies verbeteren. Dat wijst een eerste, kleine studie met vijf patiënten uit.
Amerikaanse onderzoekers implanteerden bij hen twee diepe hersenelektrodes en stimuleerden heel gericht een netwerk in de thalamus, een diepliggend schakelstation in de hersenen. Op tests zagen ze duidelijke verbeteringen in allerlei cognitieve functies, schrijven de onderzoekers deze week in Nature Medicine.
Traumatisch hersenletsel kan ontstaan na een hersenbloeding en bijvoorbeeld bij een val of verkeersongeluk. Mensen die het hebben, houden vaak grote problemen bij hun dagelijkse functioneren. Het letsel veroorzaakt veranderingen in de manier waarop ze zich bewegen en gedragen, in emotionele reacties, in de impulsbeheersing en in cognitieve functies.
Gebrek aan impulsbeheersing
„De problemen van patiënten na hersentrauma kunnen groot en divers zijn”, zegt Gerard Ribbers, hoogleraar revalidatiegeneeskunde in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. „Door een gebrek aan impulsbeheersing grijpen mensen bijvoorbeeld zomaar een gebakje van het bordje dat ze net aan een klant geserveerd hebben, en eten dat op. Of het leidt tot seksuele ontremming of een drankprobleem.”
Door de verstoringen, zeker ook de cognitieve, functioneren mensen vaak niet meer op hetzelfde niveau als voor het trauma, en kunnen hun gebruikelijke werk en andere bezigheden niet meer doen.
Nu worden deze neuropsychiatrische problemen soms met medicijnen behandeld. Bij aandachts- en concentratieklachten geven artsen bijvoorbeeld een medicijn dat mensen met de aandachtstekortstoornis ADHD krijgen, bij moeheid of een stemmingsstoornis bijvoorbeeld een antidepressivum. „Dat is alsof je met een grote hamer op een kleine spijker slaat”, zegt Ribbers. „Als diepe hersenstimulatie in de toekomst een werkende behandeling zou worden, dan zou dat een veel fijnmaziger benadering zijn. Daar word ik wel enthousiast van.”
Als cognitieve functies haperen, zoals aandacht, reactiesnelheid en werkgeheugen, werken meestal zenuwverbindingen tussen de frontale hersenschors en dieper liggende delen niet meer goed. Uit eerder onderzoek bij ratten en apen bleek dat elektrisch stimuleren van een bepaald plekje van de thalamus (de zogeheten centrale laterale kern) dat netwerk weer activeert. De Amerikaanse onderzoekers wilden uittesten of dit bij mensen met traumatisch hersenletsel veilig kon, en of het zou leiden tot verbetering van hun klachten.
Bij vijf patiënten die na een verkeersongeluk of een val hersenletsel hadden opgelopen, implanteerden de onderzoekers een diepe hersenelektroden in elke hersenhelft op precies dit plekje in de thalamus. Die elektrode werd verbonden met een klein onderhuids kastje dat stroom afgeeft. Na de operaties zetten de artsen de stroom aan.
Cijfers en letters
Vóór de behandeling en drie maanden erna deden de patiënten verschillende tests, waaronder de trailmaking test. Daarbij staan cijfers en letters op een vel papier, die de patiënt op volgorde moet verbinden met een potloodlijn: van 1 naar a, dan naar 2, b, 3, c, en zo verder. Die test meet functies zoals de aandacht, het werkgeheugen, de snelheid en flexibiliteit van denken en de impulsbeheersing. Vergeleken met vóór de behandeling scoorden de deelnemers 15 tot 52 procent sneller op deze test.
Het is een veelbelovende eerste stap, vindt Ribbers. Hij is onder de indruk van de verbeteringen. „Vijftig procent verbetering is echt veel; tien procent wordt al als klinisch significant gezien.”
De grote vraag is nog wel hoe lang de verbeteringen aanhouden – in deze studie werden de patiënten drie maanden gevolgd. „En je wilt ook weten wat die verbetering betekent in het dagelijks leven van de patiënt”, zegt Ribbers. De groep was nog te klein om er conclusies aan te verbinden, maar de Amerikanen hebben wel opgetekend wat de vijf patiënten en hun naasten zelf merkten. Dat is van alles: boeken lezen, een game spelen of televisie kijken lukt de patiënten ineens, net als huiswerk doen, boodschappen onthouden of wisselen tussen verschillende onderwerpen of opdrachten. En bij een ouder van patiënt nummer één komen de tranen: „Ik heb mijn dochter terug. Ik heb mijn dochter terug. Het is een wonder.”
Lees ook
Met een elektrisch pulsje verdwijnt zelfs de zwaarste depressie
Leeslijst
