Eigenlijk gelooft Baudet alleen nog in nihilisme en complotten

In de denkwereld van Thierry Baudet struinen reptielen, clowns en dinosauriërs rond. Soms duiken ze op in zijn tweets, toespraken en interviews als grap, dan weer als metafoor, dan weer om een bloedserieuze cynische boodschap te verwoorden. En soms alles tegelijk.

Die dubbelzinnigheid is geen ongeluk. Het is de kern van de wijze waarop Baudet politiek bedrijft. Verkiezingen winnen, zoals Forum voor Democratie in 2019 nog deed in de Provinciale Staten, en het systeem veranderen is nauwelijks nog aan de orde. In plaats daarvan voert Baudet zijn cultuurstrijd vanaf de zijlijn, met steeds vaker een cocktail van complotten en nihilisme als wapen.

De uitspraak „we worden geregeerd door een wereldwijde samenzwering van kwaadaardige reptielen”, die Baudet begin deze week deed in een podcast, paste naadloos bij deze stijl. De mediadynamiek, en zijn reactie erop, die volgde deed dat nog meer.

Met zijn uitspraken, bijna achteloos, appelleerde Baudet aan een theorie die zowel opduikt als oprecht geloof in machtige reptielen bij de antisemitische complotdenker David Icke en zijn volgelingen, als in humoristisch bedoelde photoshops op internetfora. Zodra hij werd bekritiseerd, hield Baudet vol dat het „natuurlijk” een metafoor was geweest voor het „gevoelloze” karakter van wereldleiders en hoonde hij zijn critici. De boodschap: ik val misschien niet serieus te nemen, maar de media al helemaal niet.

De uiterst-rechtse ideoloog Steve Bannon, die een grote rol speelde in de opmars van Donald Trump, omschreef zijn eigen communicatiestrategie eens als „flooding the zone with shit”: overspoel alles met drek. Bannon ziet het zo: twijfel zaaien en ophef zoeken is de perfecte manier om aandacht te trekken en het debat jouw kant op te schuiven. Negatieve aandacht is óók aandacht. Baudet is een bewonderaar van Bannon, begin deze maand belde hij nog als gast in bij Bannons talkshow.

Beschaving is nog te redden

Net als Bannon is Baudet een ondergangsdenker, maar daarin is hij de voorbije jaren opgeschoven. Lange tijd bewonderde hij het gedachtegoed van Oswald Spengler, auteur van De ondergang van het Avondland, maar zonder diens pessimisme over de onvermijdelijkheid van zo’n ondergang. Het probleem zat volgens Baudet in de huidige elite, van politiek tot pers tot wetenschap, maar die was in zijn ogen niet onvervangbaar. Met FVD’ers op de juiste plekken was de beschaving nog te redden.

Die hoop heeft Baudet zo goed als opgegeven. Hij bouwt nog steeds aan een eigen wereld, met eigen scholen, een eigen munt (de Forumcoin) en een app (Forumland) voor FVD-aanhangers om andere FVD’ers te leren kennen. Maar dat is niet langer een nieuwe maatschappij om de huidige te vervangen, maar om die te ontvluchten. Een geborgen thuis voor gelijkgestemden.

Een cruciale schakel in dat proces is de coronapandemie geweest. Die bleek niet alleen voor Baudet een afslag in zijn denken. Wereldwijd zagen complotdenkers in de kenmerken van de virusbestrijding – vergaande ingrepen in de levens van burgers, vaccinaties, een belangrijke rol voor internationale organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie – het bewijs dat de pandemie in werkelijkheid misbruikt of in scène was gezet om vrijheden te beknotten en de macht van overheden te vergroten. Baudet benadrukt met regelmaat dat de invloed van corona op zijn denken gigantisch was.

Honger naar macht

Door de pandemie, zei hij, is hij tot het inzicht gekomen dat al deze problemen het gevolg waren van dezelfde ‘globalistische elite’ en haar honger naar macht. De Russische invasie in Oekraïne heeft hem verder gesterkt in zijn denken: hij kan de oorlog alleen verklaren doordat Rusland andere waarden hanteert.

Heel wat van zijn oude standpunten doen er sindsdien niet meer toe. „De afgelopen twintig jaar heb ik in een fout frame gezeten”, zei hij in de zomer van 2021 in een interview voor zijn eigen digitale nieuwsshow met Sietske Bergsma, ook een coronascepticus. De aanslagen op 11 september 2001 waren volgens hem in scène gezet zodat de bevolking haar woede op migranten en moslims zou richten, als afleidingsmanoeuvre. Die claim herhaalde hij in de podcast die deze week verscheen, gevolgd door de opmerking dat „de meeste terroristische aanslagen” nep zijn.

Hoewel Baudets verhalen uitpuilen van de verwijzingen naar internetcultuur, blijft hij net als vroeger ook putten uit klassiek-filosofische boeken, waarmee hij vervolgens andere, veel radicalere ideeën stut. Als een van zijn inspiratiebronnen noemde hij deze week bijvoorbeeld het werk van James Burnham. Voor de conservatief Burnham is politiek niets anders dan een cynische strijd om macht, gevoerd door elites die bij gebrek aan tegenmacht hun eigen macht steeds verder zullen vergroten, met leugens en bedrog, ten koste van de bevolking.

Het is die nieuwe focus op één machthebber die de eigen macht bestendigt en vergroot die Baudet in staat stelt al zijn theorieën aan elkaar te knopen – radicaal waren veel van zijn ideeën in 2019 ook al. Het verklaart waarom hij Vladimir Poetin als „held” omschrijft, en als „The Dark Knight”, de bijnaam van Batman.

„Ik kan me vergissen in Poetin”, zei Baudet ook. Maar zelfs als de Russische president handelt uit opportunisme, is Baudet hem dankbaar, omdat hij de door hem gehate orde kwetsbaarder maakt.

Het wijzen naar één onzichtbare vijand verklaart ook waarom Baudet nog vaker dan voorheen aanschurkt tegen ideeën die ver van de mainstream af liggen. Wie meent dat er uiteindelijk één elite is die wereldwijd aan alle touwtjes trekt, komt al snel uit bij antisemitische complotten.

En tot slot verklaart deze visie op macht Baudets cynisme en nihilisme. Waarom nog constructief meedoen als je het gevoelsmatig in je eentje tegen het systeem opneemt? Binnen de alt-rightbeweging gaat het daarbij vaak over ‘clownworld’: de huidige wereld is zó gek geworden, dat je beste optie is om te kiezen voor nihilisme en ironie.

Woorden hebben gevolgen

Alles kan dan een grapje zijn, maar misschien ook niet. De wereld is toch niet serieus te nemen. Zo twitterde Baudet in 2021: „Ja, sommigen geloven dat er daadwerkelijk *dinosauriërs* hebben bestaan. Ooit. Enfin. Who knows…”

Baudets woorden hebben gevolgen. Wie in almachtige globalisten en reptielen gelooft, is daar na een bezoek aan de bijeenkomsten die Forum voor Democratie organiseert nooit van afgebracht. Integendeel: mensen voelen zich eerder gesterkt door wat ze van Baudet horen, grap of niet. In bedreigingen aan het adres van politici keren de namen en organisaties terug die Baudet en zijn partijgenoten steeds noemen als boosdoeners: mensen als Klaus Schwab, voorzitter van het World Economic Forum, de top voor politici en zakenlui.

Daar trekt Baudet zich weinig van aan. Vraag hem om iets niet te doen, zeggen de mensen die hem kennen, en dan doet hij het juist wél. Als hij daardoor in opspraak komt, doet hem dat weinig. Sterker: het is in zijn ogen de enige manier om het debat te domineren. „FVD zal ophef zijn – of zal niet zijn”, schreef Baudet eens in een essay voor de partijwebsite in 2021. „Enjoy the ride.”

Correctie: in een eerdere versie van dit artikel werd The Dark Knight de aartsvijand van Batman genoemd. The Dark Knight is echter een bijnaam van Batman.