N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Euthanasie Laten we als samenleving eerst diepe gesprekken voeren over wat een ‘voltooid’ leven precies is, zegt Joost Röselaers.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99458751-511394.jpg)
Na jaren van stilstand lijkt er door D66 toch een volgende stap gezet te worden in het traject naar een wet ‘voltooid leven’. Ik ben er beducht voor dat het doorzetten van het eigen initiatief gaat boven het gesprek met de samenleving. Juist bij een kwetsbaar thema als levenseinde is het zaak om buitengewoon zorgvuldig te handelen.
Laat ik voorop stellen dat ik geen tegenstander ben van het initiatief. Ik heb door mijn werkzaamheden als predikant meerdere keren mensen gesproken die niet ziek waren maar wel klaar waren met het leven. Moet je het leven dan willen blijven oprekken? De waarde van het leven zit hem niet alleen in de kwantiteit.
We hebben hier ook niet te maken met een tegenstelling tussen zogenaamde progressieven en christenen. Je vindt onder progressieven mensen met grote aarzelingen. En onder christenen ken ik vele voorstanders van het verbreden van de mogelijkheden rond euthanasie.
Euthanasiewet
De commissie Schnabel heeft er in 2016 op gewezen dat mensen die hun leven als voltooid beschouwen, al een beroep kunnen doen op de bestaande euthanasiewet op grond van ‘een stapeling ouderdomsklachten’. De commissie Van Wijngaarden heeft in 2020 vastgesteld dat de doodswens van 55-plussers die hun leven als ‘voltooid’ beschouwen, ambivalent is. En de Raad van State heeft in haar advies uit 2022 gewezen op de onhelderheid van het profiel van de ‘levenseindebegeleider’ uit het wetsvoorstel, en vragen gesteld over de leeftijdsgrens van 75 jaar. Politieke partijen die een groot vertrouwen hebben in de wetenschap, zoals D66, moeten hun conclusies ernstig nemen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2022/05/web-2005binraadvstate.jpg)
Mijn grootste bezwaar is dat er een wettelijk antwoord dreigt te komen op een existentieel vraagstuk. Het voorstel voor een nieuwe wet ‘voltooid leven’ laat weinig ouderen onverschillig. Het raakt aan diepe levensvragen.
Het gesprek moet in alle kwetsbaarheid op het existentiële niveau worden gevoerd. Kun je de ervaring hebben dat jouw leven op een gegeven moment voltooid is, zonder dat er sprake is van ziekte? Omdat je levensmoe bent? Ik heb dat bij mensen die ik bezocht zo gevoeld. Als je je leven als afgerond beschouwt, dan hoef je niet te wachten tot de dood komt. Dan mag je er hulp bij vragen. Het is een vorm van barmhartigheid die te mogen krijgen.
Op de rouwkaart van een remonstrantse theoloog, die stierf met behulp van euthanasie bij een niet te genezen ziekte, stond: hij heeft het leven teruggegeven aan zijn Schepper. Ik kan mij voorstellen dat deze gedachte ook in het geval van ‘voltooid leven’ van toepassing is.
Subtiele druk
Dus ja, ik vind dat een groot goed, dat je hulp krijgt als je jouw leven als ‘voltooid’ beschouwt. Ik zeg het met alle voorzichtigheid. Het kan alleen in uitzonderlijke gevallen. Het is toch ook tragisch als mensen geen andere uitweg zien dan de dood.
Soms ervaren mensen subtiele druk. Ze worden afhankelijker van zorg, maar merken dat die niet altijd meer toereikend is. Bovendien willen ze hun kinderen of vrienden niet tot last zijn. Maar het moet niet raar worden om te zeggen: ik wil blijven leven, ook al beteken ik maatschappelijk gezien niets meer en kost mijn voortbestaan de samenleving en mijn familie een hoop geld en moeite.
Een mogelijke uitweg uit de politieke patstelling wordt gegeven door de commissie geleid door Paul Schnabel. De huidige euthanasiewet bevat niet het woord ‘ziekte’, wel het begrip ‘ondraaglijk en uitzichtloos lijden’. Door dit aspect opnieuw te belichten en uit te werken, zou een nieuwe wet ‘voltooid leven’ overbodig zijn, maar zou je wel tegemoetkomen aan de groep mensen die hun leven met goede redenen en vanuit een diep doorleefd besef als voltooid beschouwen. Als blijkt dat dat niet toereikend is, kan er alsnog gedacht worden aan een nieuwe wet. Maar eerst moeten er nog vele indringende gesprekken worden gevoerd in politiek en samenleving.
