„Ik heb de hele dag gevochten, ik heb echt geleden. Tot beter was ik niet in staat, geen enkel deel van mijn lichaam wilde meewerken. Vandaag waren mijn hormonen tegen me.”
Het was een opvallende bekentenis van wielrenster Demi Vollering, na haar derde plaats in Luik-Bastenaken-Luik, de race die ze in 2021 en 2023 won. Ze is een vrouw, zei ze. En vrouwen worden ongesteld, dat levert ongemak op. Die derde plaats was zo gek nog niet.
Vollering is niet de enige sportvrouw die de gevolgen van de maandelijkse cyclus benoemt – of soms zelfs laat zien. Zo sijpelde vorig jaar, tot verbazing van toeschouwers, bloed langs het rechterbeen van de Chinese Li Meizhen tijdens de Hengshui Lake Marathon. Nee, ze was niet gewond, zei ze na afloop van de race, die ze in 2:35:07 volbracht. Ze moest aan bepaalde criteria van de Chinese atletiekbond voldoen, en had geen zin een andere marathon te lopen omdat ze deze niet kon afmaken.
In feministische kring werd Li Meizhen op het schild gehesen, omdat ze weigerde iets te verbergen waar veel mensen (mannen en vrouwen) het hoofd bij wegdraaien. Maar er klonk ook kritiek. Een vrouw schreef op Instagram dat ze plaatsvervangende schaamte had. Ga de pil slikken, adviseerde iemand anders. Vermoei me niet met dit soort beelden.
Iets soortgelijks overkwam de Britse triatlete Emma Pallant tijdens de PTO European Open triatlon op Ibiza, twee jaar geleden. Toen er een actiefoto van haar op Instagram verscheen, waarop duidelijk te zien was dat ze was ‘doorgelekt’, klonk afschuw. Waarom droeg ze een lichte outfit? Wie gaat er nou hardlopen als ze ongesteld is?
Hardlopen tijdens je menstruatie is „weinig glamoureus”, schreef Pallant op Instagram. Maar het is niets om je voor te schamen. „Als je me zou schrijven dat 99 procent van de vrouwen die je kent zich hiervoor zou schamen, dan is dat precies waarom ik dit deel, want er is echt niets mis mee. Dus als je zo’n foto hebt, bewaar ’m, koester hem, denk terug aan je prestatie op een zware dag, want misschien kun je er ooit iemand anders mee helpen.”
Ik moest denken aan Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes, de onlangs uitgezonden documentaire van Sunny Bergman. Als Bergman aan de zedenpolitie vertelt dat ze als zeventienjarige verkracht werd op een Grieks feesteiland – waarbij de dader eerst haar tampon verwijderde – trekt een van de rechercheurs een vies gezicht. Niet het vergrijp vindt hij misselijkmakend, maar het feit dat er mannen zijn die een vrouw penetreren als ze ongesteld is. „Hartstikke smerig”, zegt hij.
Vorig jaar schreef ik in deze rubriek al dat het een slinkend, maar taai taboe is: menstruerende sportvrouwen. Ze lijden soms in stilte onder menstruatieklachten. Veel coaches gaan het onderwerp uit de weg. ‘Dan train je niet genoeg’, is een vaker gehoorde respons op de mededeling van sportvrouwen dat ze last hebben van hevige pijnscheuten of bloedverlies. Het komt de prestaties niet ten goede.
Er werd in die tijd veel geschreven over de ‘doorlek-angst’ van sportvrouwen. Meerdere tennissters vertelden me dat ze om die reden opzagen tegen Wimbledon, waar tot twee jaar geleden geen donker ondergoed mocht worden gedragen onder de onberispelijke witte outfits. Maar daarover praten deed je niet met andere tennissters, zei Bibiane Schoofs. Omdat dat als „vies of raar” wordt gezien.
Niet alleen op Wimbledon werden de regels aangepast. Ook sommige ploegen in het vrouwenvoetbal, zoals Manchester City, stapten over van witte shorts op gekleurde shorts, om de doorlek-angst van speelsters weg te nemen. In het Engelse cricket idem dito.
In maart kreeg de discussie een nieuwe impuls toen de Schotse badmintonster Kirsty Gilmour langer dan de toegestane twee minuten wegbleef van een toiletpauze, omdat ze kort voor haar duel tegen An Se-young, de nummer één van de wereld, ongesteld was geworden. Ze had tampons en maandverband bij zich, zei ze later tegen The Telegraph, maar het duurde wat langer dan gebruikelijk.
Gilmour kreeg een gele kaart, die later door de mondiale badmintonbond werd ingetrokken. Maar daarmee was de kous niet af. „Het wordt tijd dat onze sport nog eens goed naar de reglementen kijkt”, zei Gilmour. Waarom wel een time-out als een speelster geblesseerd raakt, of naar de wc-moet, maar niet als de maandelijkse bloeding zich onverwachts aandient? In dertien jaar topsport had ze dat nooit eerder meegemaakt, dus de badmintonbond hoefde niet bang te zijn dat er vaak een beroep op de regel zou worden gedaan.
De Franse sportwetenschapper Marine Dupuit, die onderzoek doet naar de cyclus van sportvrouwen, noemt het optreden van Gilmour „een doorbraak”. „Ongesteldheid is een taboe”, zegt ze. „Veel mensen denken dat ongestelde vrouwen en meiden niet kunnen sporten. Vooral moeders in bepaalde culturen, zoals de Afrikaanse, hebben daar een probleem mee, hoor ik terug van de sporters met wie ik samenwerk. Door er openlijk over te praten normaliseer je het.”
Ik ben benieuwd of er internationale sportbonden zijn die (ook) werken met time-outs voor ongesteldheidsklachten, beter bekend als ‘period breaks’. Maar als ik het Internationaal Olympisch Comité (IOC) daarover mail, krijg ik een lijst terug van alle aangesloten bonden. Suggestie: bel ze. Ongesteldheid staat niet hoog op de agenda, zo lijkt het, wat best vreemd is als je je bedenkt dat uit meerdere wetenschappelijke studies blijkt dat de maandelijkse cyclus veel impact heeft op trainingen en wedstrijden van sporters.
De angst is dat period breaks vals spel in de hand werken. En dat het logistiek onmogelijk is zo’n nieuw verworven recht sportbreed in te voeren. „Maar misschien moet je beginnen met je open te stellen voor het idee dat je een systeem creëert dat rekening houdt met de behoeften van sportvrouwen”, zegt sportwetenschapper Dupuit. „Want wees eerlijk: de huidige regels zijn veelal ontworpen door mannelijke sportbestuurders. Als we het erover eens zijn dat die behoeften belangrijk zijn, kun je kijken hoe je sportvrouwen met veilige en eerlijke regelgeving tegemoet kunt komen.”
