N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Kamerdebat natuur en landbouw Het miljardenfonds voor onder meer stikstof krijgt felle kritiek in de Tweede Kamer. Waar het geld heengaat, is nog onduidelijk.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99506629-d627d0.jpg)
Foto Phil Nijhuis/ANP PHIL NIJHUIS
Of de Tweede Kamer even wil tekenen voor 24,3 miljard euro voor landbouw en natuur, zonder te weten hóe dat belastinggeld de komende jaren wordt besteed, en óf het de problemen gaat oplossen.
Zo omschreven kritische oppositieleden in de Tweede Kamer woensdag het debat over een wettelijk fonds voor het landelijk gebied: 24,3 miljard voor de aanpak van natuur, water en klimaat, waaronder stikstof.
„Een van de grootste, meest ingrijpende miljardenfondsen uit de parlementaire geschiedenis”, noemde Kamerlid Derk Jan Eppink van JA21 het aan het begin van het debat. En ook „een crisis in wording” en „een misdaad tegen de belastingbetalers”.
Dat geld wordt straks beheerd door de minister van Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal (VVD). Heeft de minister de nodige opleiding en ervaring om zo’n fonds te leiden, vroeg Eppink haar. „Als men het mij zou vragen, zou ik het zelf niet kunnen.”
Van der Wal kon deze en andere vragen zelf niet meer beantwoorden; ’s avonds werd de rest van het debat uitgesteld, omdat er te veel vragen en amendementen zouden zijn.
In de Tweede Kamer kan het wetsvoorstel voor het fonds met de coalitiepartijen op een meerderheid rekenen. Er wordt na het meireces over gestemd. Maar in de Eerste Kamer zal de coalitie over links of rechts moeten zoeken naar genoeg steun. Na de grote overwinning van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de Provinciale Statenverkiezingen zijn de machtsverhoudingen in de senaat opgeschud.
In het coalitieakkoord hebben VVD, D66, CDA en de ChristenUnie eind 2021 al afgesproken om (toen nog) 25 miljard euro te reserveren voor een „stikstoffonds”. Hoe het kabinet de stikstofuitstoot wil terugbrengen, en in welk tempo, is bijna anderhalf jaar later alleen nog niet duidelijk.
2030 of 2035?
Blijft de ambitie halvering van de stikstofuitstoot in 2030, of wordt het toch 2035 zoals nu in de wet staat? Regeringspartij CDA wil hierover heronderhandelen na de zege van de BBB bij de laatste verkiezingen. Intussen is BBB aan zet bij het formeren van nieuwe provinciebesturen. Gaan die provincies uit van 2030 of 2035?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/04/data99064141-6e0a04.jpg)
Lees de analyse Niet vitaal, on-dood; Rutte IV leeft in een schemerzone
Verder verlopen de onderhandelingen over het Landbouwakkoord uiterst stroef, werd deze week weer bevestigd. Dat akkoord moet duidelijk maken hoe de landbouw tot een duurzame toekomst gaat komen. Ook is er nog geen groen licht vanuit Brussel voor een uitkoopregeling voor piekbelasters en boeren die willen stoppen.
Aan het wetsvoorstel voor het fonds van 24,3 miljard zelf schort ook iets fundamenteels. Het geld is onder meer bedoeld om stikstof en broeikasgassen terug te brengen, het herstel van dier- en plantensoorten, het verbeteren van oppervlaktewater en verduurzaming van de landbouw.
De Tweede Kamer heeft eerder twee van haar leden aangesteld om het wetsvoorstel alvast door te lichten: Laura Bromet van GroenLinks en Thom van Campen van de VVD.
Hun conclusie: hóe die doelen met het geld uit het fonds bereikt moeten worden, is niet duidelijk. De Algemene Rekenkamer ziet dit als een risico. Het doel van ‘verduurzaming van de landbouw’ is in dit wetsvoorstel bovendien nog niet gedefinieerd, dat zou moeten gebeuren in het Landbouwakkoord – dat er nog niet is.
Tijdens het Kamerdebat woensdag zette zowel links als rechts stevige druk op het kabinet, dat door interne discussie verzwakt is. Twee weken geleden diende bijna de gehele oppositie nog een motie van wantrouwen in tegen het kabinet tijdens het debat over de provinciale verkiezingen.
Ook BBB is kritisch over de miljarden voor de landbouw. Partijleider Caroline van der Plas vreest dat veel geld „over de balk” zal worden gesmeten om boeren maar uit te kopen. „De overheid gaat handelen in grond” zei ze, met „drang en dwang”.
Het ‘linkse blok’ GroenLinks en PvdA noemde de 24,3 miljard vooraf een „blanco cheque” in een persbericht. Zij willen meer controlemogelijkheden rond het fonds, dat alle natuurdoelen evenveel aandacht krijgen en niet alleen stikstof, en dat 2030 in de wet wordt opgenomen als streefjaar voor halvering van stikstof.
‘Wees een vent’
Daarmee zetten GroenLinks en PvdA Tjeerd de Groot van D66, binnen de coalitie een groot voorvechter van de strenge stikstofdeadline, handig voor het blok: gaat De Groot instemmen met hun wetswijziging om 2030 te verzekeren? „Stem dan gewoon voor, en wees een vent”, zei PvdA’er Joris Thijssen licht geïrriteerd.
Dat zou een beetje dubbelop zijn, antwoordde De Groot. Want de coalitieafspraak is nog steeds 2030 en als CDA hierover wil heronderhandelen, moet het CDA met een voorstel komen om de natuur „onontkoombaar” via andere wegen te verbeteren.
Ook andere coalitiepartijen probeerden van de gevoelige discussie over 2030 of 2035 weg te draaien. Pieter Grinwis van de ChristenUnie sprak van een „beleidsarm debat”. Voor hem legt het wetsvoorstel alleen een „fundament” om rijksgeld uit te kunnen geven voor de landbouw en natuur. Op welke wijze dat gaat gebeuren, is nog niet aan de orde.
CDA’er Derk Boswijk en VVD’er Thom van Campen zeggen nu dat het debat wordt „platgeslagen” met die terugkerende discussie over de streefjaren. Het gaat erom dat we zo snel mogelijk beginnen met de stikstofaanpak om natuur te herstellen.
„Een vreselijk huilverhaal van het CDA” noemde Bromet van GroenLinks dat. Het was toch CDA-leider Wopke Hoekstra die vorige zomer met een kranteninterview zelf de discussie over 2030 was begonnen?
En wat is er gebeurd met het CDA, dat die partij na jarenlang treuzelen ineens haast heeft met stikstof, vroeg Bromet? „Wij krijgen tegenwoordig overal de schuld van”, zei Boswijk, „daar ga ik niet op reageren.”
