Duurzame Winterspelen? Bobsleebaan in Italiaanse Alpen kost 118 miljoen euro

Toen honderden lariksen werden gekapt voor de bouw van een gloednieuw olympisch ijskanaal, nam Mario Brunello met zijn cello plaats bij een pas omgehakte stam. Daar speelde de Italiaanse muzikant een requiem voor het stuk woud dat voor zijn ogen verdween. „Deze bomen kunnen niet om genade vragen, en hoe dan ook luisteren wij niet”, zei de cellist. „Zelfs niet nu wij de natuur zo hard nodig hebben.” Voor de baan in Cortina d’Ampezzo, die tijdens de Olympische Winterspelen van 2026 voor bobslee, skeleton, en rodelen zal worden gebruikt, moesten 849 bomen wijken.

In het luxueuze Noord-Italiaanse wintersportresort komt ook een olympisch dorp, dat na het sportevenement weer wordt afgebroken. Hiervoor gaan nog eens 769 bomen tegen de grond. „Maar achteraf worden op de plaats van de ijsbaan wel 10.300 nieuwe bomen aangeplant”, werpt architect Fabio Saldini (60) tegen, tijdens een gesprek in Cortina d’Ampezzo. Saldini is regeringscommissaris en gedelegeerd bestuurder van Simico, het infrastructuurbedrijf van de Italiaanse overheid dat de bouwplaatsen voor de Winterspelen van 2026 coördineert. Op zijn blauwe trui staat in witte letters ‘Cortina’ geborduurd.

Op zachte, maar vastberaden toon probeert hij de kritiek op het meest controversiële project onder zijn hoede te weerleggen. „Kijk, dit zijn foto’s van hoe Cortina er enkele decennia geleden bijlag. Zie jij hier veel lariksen?” Op zijn mobieltje toont Saldini oude, vergeelde foto’s van Cortina in de jaren zeventig, met daarop vooral grasland. Veel bomen werden pas later aangeplant, onder meer om ’s winters als brandhout te worden gebruikt, zeggen voorstanders van de Spelen, die in Cortina d’Ampezzo in de meerderheid zijn. Volgens infrastructuurbedrijf Simico was 7 procent van de gekapte lariksen zo’n honderd jaar oud, en waren zeker niet de meeste lariksbomen ‘eeuwenoud’, zoals natuurliefhebbers wel beweren.

Maar met enkele oude foto’s zijn de tegenstanders van deze winterspelen zeker niet overtuigd. „Toen Italië zich in 2019 kandidaat stelde voor de organisatie van de Olympische Winterspelen van 2026 in de Alpen, stond ‘duurzaamheid’ meer dan honderd keer in het dossier”, schrijft de Italiaanse milieuorganisatie Legambiente in een kritisch rapport. Italië stelde voor om het verouderde ijskanaal van Cortina d’Ampezzo te renoveren, geheel volgens de filosofie van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), dat aanmoedigt om bestaande infrastructuur maximaal te benutten.

Foto’s Lars van den Brink

James Bond-film

De oude baan van Cortina – bouwjaar 1923 – aan de moderne olympische standaarden aanpassen, bleek allesbehalve vanzelfsprekend. De baan werd gebruikt tijdens de Winterspelen in 1956, diende later nog als set voor een James-Bondfilm, maar ging al in 2008 definitief op slot, en raakte in verval. Het IOC benadrukte dat een nieuwe ijsbaan bouwen echt niet nodig was, en suggereerde om infrastructuur in de wijdere omgeving te gebruiken, desnoods in een naburig land.

Het Oostenrijkse Innsbruck bood hulp aan, en ook het Zwitserse Sankt Moritz werd genoemd. Maar Sankt Moritz heeft een natuurlijke ijsbaan en moest eind januari twee wereldbekerwedstrijden bobsleeën annuleren wegens te warm weer. Innsbruck vroeg dan weer minimaal 15 miljoen euro om zijn baan te moderniseren. Zoveel geld in een ander land investeren lag moeilijk bij de rechtse ‘Italy first’-regering in Rome. Voor Matteo Salvini, de radicaal-rechtse minister van Infrastructuur, stond het buiten kijf dat de onderdelen bobslee, skeleton en rodelen in Cortina moesten plaatsvinden, en hij drukte die optie door.

De oude baan van Cortina werd gesloopt, om op dezelfde plek een gloednieuwe baan te bouwen. Prijskaartje: 118 miljoen euro. Toen het Internationaal Olympisch Comité op een plan B aandrong, kwam er nota bene vanuit de Verenigde Staten het aanbod om de infrastructuur in Lake Placid, in de staat New York, te gebruiken. Sponsors zouden alles betalen. De Italianen bedankten voor wat als een publieke vernedering zou hebben aangevoeld. „Ik werk aan plan A, en wij zijn wél bijna klaar”, zegt Saldini. „Einde maart beginnen we met de tests om het nieuwe Sliding Centre officieel goed te keuren.”

Gapend litteken

In de cabinelift waarmee skiërs zich naar de besneeuwde flanken van de als Unesco-werelderfgoed erkende Dolomieten laten voeren, krijg je een prima uitzicht op de bouwplaats. Het terrein op 1.300 meter hoogte, verrassend dicht bij de chaletwoningen van de stad, ziet eruit als een gapend litteken in een woud van roestbruine lariksen. Het ijskanaal krijgt zestien bochten en wordt 1.650 meter lang. „Straks leggen de olympiërs in hun bobslee die afstand in amper zestig seconden af”, zegt assistent-bouwmanager Daniele Bortoluzzi (39), terwijl hij de bedrijvigheid op het bouwterrein strak in de gaten houdt.

Assistent-bouwmanager Daniele Bortoluzzi.

Bortoluzzi is bezig met zijn eigen race tegen de klok. „We zijn pas eind februari 2024 begonnen met de plek klaar te maken. In mei, juni konden we beginnen met bouwen.” Oranje bulldozers rijden af en aan, terwijl arbeiders als mieren in de weer zijn om alles op tijd af te werken. „We werken met gemiddeld 150 tot 180 bouwvakkers per shift”, zegt de bouwopzichter. Het voelt haast als een olympische opdracht, maar „een grote uitdaging geeft ons allemaal ook veel voldoening. Zo’n klus krijg je niet elk jaar.”

Regeringscommissaris Saldini omschrijft de baan van Cortina als „een complex bouwkundig project, en een vernuftig staaltje ingenieurswerk en architectuur, met veel handwerk dat door ambachtslui wordt verricht.” En wat met de tijdens de kandidatuur zo vaak genoemde duurzaamheid? „Wij leven de milieuregels na, en hebben behalve voor de natuur ook aandacht voor de mens. Het ijskanaal kan straks door olympische én paralympische atleten worden gebruikt.”

Groene slang

De baan krijgt ook een groen dak, waardoor je straks vanuit de lucht enkel nog een groene slang ziet kronkelen. Het ijskanaal wordt het modernste van Europa, zeggen zijn bouwers, en in het buizennetwerk waarmee de ijsbaan wordt gekoeld, vloeit straks glycol, een antivriesmiddel dat met zeer koud water wordt vermengd, ter vervanging van ammoniak, dat veel gevaarlijker is. „We bouwen de baan in verschillende stukken, zodat sportteams na de Spelen de baan ook gedeeltelijk kunnen huren”, vult assistent-bouwopzichter Daniele Bortoluzzi aan. „Zo hoeft niet het hele ijskanaal worden bevroren – goedkoper en beter voor het milieu. Dat behoort tot de legacy van deze Spelen.”

De legacy, of erfenis die dit sportevenement aan de gemeenschap achterlaat: in de communicatie over de Spelen duikt het Engelse woord voortdurend op. Maar zo’n marketingboodschap maakt weinig indruk op Roberta De Zanna (65), juwelier en oppositiegemeenteraadslid voor een lokale burgerlijst. Volgens haar worden „de fouten uit het verleden herhaald.” Ook voor de Winterspelen van 2006 in Turijn besloot de politiek dat er hoog in de bergen, in Cesana Torinese, een baan moest komen, vertelt De Zanna, tijdens een gesprek in haar juwelierszaak.

Oppositiegemeenteraadslid Roberta De Zanna.

Maar de baan in het Alpendorp, vlak bij de Franse grens, ging in 2011 alweer dicht. De wanhoopskreet van de burgemeester, die vroeg om de baan op te knappen en daarna voor Milaan-Cortina te gebruiken, bleef zonder gehoor. De Zanna vraagt zich af wie na afloop van de Spelen voor het beheer van het ijskanaal in Cortina betaalt. „Dat kost anderhalf miljoen euro per jaar”, zegt de politica. „Het is allemaal toch al peperduur, voor drie nichesporten als skeleton, bobslee en rodelen, met in heel Italië slechts een vijftigtal beoefenaars.”

Peperdure skicollecties

Cortina d’Ampezzo is een welvarende stad. Het centrum telt ettelijke boetieks van luxemerken, die hun peperdure skicollecties etaleren. Wintersporttoeristen beschikken hier best over een stevig budget. Cortina ligt in de landstreek Veneto, en ligt net als Lombardije en Trentino-Zuid-Tirol – de andere regio’s die deze Spelen hosten – in de rijke noordelijke gordel van Italië.

Volgens voorlopige cijfers zal de Italiaanse overheid 3,4 miljard euro in de Spelen investeren. In een vers rapport, dat in maart verschijnt, schat de milieuorganisatie Legambiente de investeringskosten echter al op 5,7 miljard euro. Ter vergelijking: de Winterspelen van Beijing in 2022 werden vooraf ook op 3,7 miljard euro begroot, maar dat betrof alleen de operationele kosten. De reële kosten lagen vermoedelijk tien keer hoger. En ook de Winterspelen in het Russische Sotsji, in 2014, zijn berucht omdat ze liefst 38 miljard euro hebben gekost.

„Dankzij de Spelen wordt Cortina een stad waar de dingen inderdaad hun prijs hebben, maar voortaan krijgt de bezoeker ook waar voor zijn geld”, zegt burgemeester Gianluca Lorenzi op het stadhuis. Wegen en pleinen worden opgefrist. Nieuwe ondergrondse parkeerplaatsen en een nieuwe cabinelift die het centrum met de ski-installaties verbindt, moeten Cortina autoluwer en toegankelijker maken.

Ook Cortina’s talrijke hotels kijken uit naar de prestigieuze Winterspelen. „Met financiering van de regio Veneto pakken we alle kamers van de eerste verdieping aan. Aangezien hier ook de Paralympische Spelen plaatsvinden, maken we het hotel ook meer rolstoeltoegankelijk”, zegt Nicola Menardi Demai (34), die in een Venetiaanse villa uit 1700 in het hart van Cortina een driesterrenhotel beheert.

Hoteluitbater Nicola Menardi Demai en zijn vrouw Vanessa Cirone.

De hoteluitbater is ervan overtuigd dat de komende Winterspelen een positieve impact zullen hebben. „Een sportevenement van deze omvang zet Cortina wereldwijd in de etalage.” Meer nog dan de investeringen of de opbrengst op de korte termijn zal het effect van de Spelen volgens Menardi Demai pas na jaren blijken. „Zoals met Milaan is gebeurd. Sinds de wereldexpo van 2015 is dat een totaal andere stad geworden, met een hip en internationaal imago.”

Dat de impact van de Spelen groot zal zijn, betwijfelt Silverio Lacedelli (73) niet. Maar anders dan de enthousiaste hoteleigenaars van Cortina is de gepensioneerde bosbouwinspecteur en milieuactivist juist erg bezorgd, vertelt hij bij een cappuccino in een druk chaletrestaurant waar locals komen ontbijten. „Ze bouwen alles maar vol, zonder dat de milieu-impact voldoende werd bestudeerd.”

Marmeren trappen

Niet alles wordt echter vanaf nul gebouwd. Het historische ijsstadion van Cortina, gebouwd voor de Olympische Winterspelen van 1956, krijgt een grondige opknapbeurt, toont Alberto Serafini (49), de ingenieur die de werkzaamheden coördineert, tijdens een rondleiding in de sporthall waar volgende winter de curlingwedstrijden plaatsvinden. De fraaie sporttempel heeft marmeren trappen en originele houten balustrades in Alpenstijl, maar kon wel wat liefdevolle aandacht gebruiken.

„We brachten al nieuwe verlichting boven de ijspiste aan, die op het daglicht lijkt en sporters en publiek daarom niet stoort”, zegt Serafini. „Deze sporthal wordt ook veel gebruiksvriendelijker voor rolstoelgebruikers, met honderd aangepaste zitjes in de tribune, een ruimere lift en een rolstoelvriendelijke toegang tot de ijspiste zelf, voor paralympiërs en andere sporters met een fysieke beperking.” Serafini’s ploeg bouwt ook nog een nieuwe ruimte met kleedhokjes, terwijl het stadion gedeeltelijk openblijft. Na afloop van de ijshockeytraining voor kinderen begint vanmiddag het vrije schaatsen.

Hoelang gaan we Cortina nog promoten als wintersportparadijs? Door de opwarming lukt het zelfs met kunstsneeuw niet om skipistes nog langer open te houden

Met de Winterspelen voor de boeg, hangt in een groot deel van Cortina opwinding in de lucht. Maar een kleine minderheid is bezorgd om de negatieve effecten van de Spelen op de kleine, fragiele Alpenstad. „Huizenprijzen schieten omhoog. Grote hotelgroepen investeren en dringen hotels in familiebeheer weg”, zegt het oppositieraadslid Roberta De Zanna. „Bij gebrek aan spoor zullen honderden bussen worden ingelegd om sporters en publiek te vervoeren”, vreest milieuactivist Silverio Lacedelli. „Hoelang gaan we Cortina nog promoten als wintersportparadijs? Door de opwarming lukt het zelfs met kunstsneeuw niet om sommige skipistes hier nog langer open te houden.”

Delen





Mail de redactie