Zo rond zeven uur ’s avonds wordt het even spannend in één van de winkelstraten van Walthamstow, een diverse wijk in het oosten van de Britse hoofdstad Londen. Luid geschreeuw en gegil. Tientallen politieagenten veren op, nog veel meer demonstranten rennen snel verder de straat in, richting een andere groep betogers. Maar al gauw stijgt gejuich op. Van opluchting: die anderen blijken óók anti-racisten te zijn.
Een klein advocatenkantoor in Walthamstow, gespecialiseerd in hulp bij immigratie, stond op een lijst van bijna veertig adressen die rondging op sociale media als doelwit voor extreemrechtse protesten. Hun zaak was ’s middags al met spaanplaat dichtgetimmerd, net als veel van hun buren hadden gedaan: het makelaarskantoor van Foxtons en het postkantoor aan de overkant. Huisartspraktijken en crèches gingen eerder dicht, net als supermarkten en de bibliotheek.
Maar rond het tijdstip van het aangekondigde protest, tegen achten ’s avonds, staat de straat zó vol met tegendemonstranten dat er geen doorkomen aan zou zijn voor extreem-rechtse relschoppers.
Zo gaat het woensdagavond op veel plekken van die lijst, waarop locaties van vooral visumbureaus en kleine hulporganisaties voor immigratie verspreid over heel Engeland stonden. Tegendemonstranten vormen een beschermend schild voor de bedreigde plekken in onder andere Liverpool, Birmingham en Bristol. Alsnog vonden hier en daar arrestaties plaats, maar woensdagavond laat leek voorzichtig sprake van een kentering: na dagen van rellen en geweld uit extreem-rechtse hoek kregen nu de anti-racistische, vreedzame Britten een podium. En zij zijn met meer.
Opgehitst
Basisschoollerares Anne-Marie, ze wil liever niet met achternaam en al in de krant, draagt een T-shirt met Vluchtelingen Welkom erop. „Bij ons op school zijn respect en gelijkheid de grondslag van ons onderwijs. Dus ik vind het belangrijk om hier een tegengeluid tegen racisme laten horen.” Intussen klinkt het door een megafoon: „Racists gone!” „Off our streets”, vullen de demonstranten aan.
Anne-Marie denkt dat de anti-immigratiedemonstranten de afgelopen jaren zijn opgehitst door de retoriek van rechtse politici over asielzoekers. „Ze zoeken een zondebok voor de problemen in het land en die vinden ze in buitenlanders. Terwijl de publieke voorzieningen de afgelopen jaren tot op het bot zijn uitgekleed.” De nieuwe Labour-regering, die pas net een maand is begonnen, reageert sterk op de rellen, vindt ze. „Al zouden ze zich best nog harder tegen het racisme mogen uitspreken.”
Premier Keir Starmer van Labour heeft de afgelopen dagen vooral ingezet op het snelle oppakken en vervolgen van de relschoppers. Naast de aankondiging van grote politie-inzet, want woensdag werden verspreid over het land zesduizend extra agenten ingezet. In Walthamstow zijn ze overal: er staan busjes bij het station, op elke straathoek staan plukjes agenten en ze staan verdekt opgesteld in een paar stegen rond de brede straten.
Lees ook
Gewelddadige rellen zijn de eerste grote test voor premier Keir Starmer, die kiest voor harde woorden en politie
Wie weet heeft inderdaad meegespeeld dat woensdag de eerste veroordelingen bekend werden. De rechters legden fikse celstraffen op. Een man van 58 jaar werd veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf voor het zingen van racistische leuzen en het in het gezicht slaan van een politieman. Twee anderen kregen twintig en dertig maanden celstraf opgelegd voor hun rol . Dit is nog maar „het topje van de ijsberg”, waarschuwde één van de belangrijkste openbaar aanklagers. „Laat de uitkomst van vandaag een waarschuwing zijn voor iedereen die crimineel gedrag vertoont in onze straten. Je ondervindt er altijd de gevolgen van.”
Hoax en desinformatie
Aanleiding voor de rellen van de afgelopen dagen was een steekpartij in kustplaats Southport, begin vorige week, waarbij een jongen van zeventien drie meisjes doodstak. Desinformatie die al snel online rondging over de dader, namelijk dat hij een islamitische asielzoeker zou zijn, maakte vervolgens Britten kwaad genoeg om te gaan rellen. En ook bij de tegendemonstraties van woensdag speelde online desinformatie mogelijk een rol. Die lijst met ‘doelwitten’ zou door één iemand bij elkaar zijn gegoogeld en vervolgens een eigen leven zijn gaan leiden, zei deskundige Nick Lowles tegen The Guardian. „Ik denk dat het een hoax is, bedoeld om angst en paniek te zaaien. Wat natuurlijk gelukt is.”
De Britse politie zou er wel degelijk rekening mee houden dat het geweld de komende dagen weer opvlamt. En hoewel veel Britten er voor oppassen om van een rechtvaardiging voor het geweld te geven, zien ze ook dat de problemen in de samenleving en de scheve blikken rond immigranten niet zijn opgelost als de rust uiteindelijk is teruggekeerd.
In het algemeen staat het VK bekend als een aardig goed geïntegreerde samenleving – vaak een betere plek om te leven voor minderheden dan bijvoorbeeld Frankrijk, Duitsland of de Verenigde Staten. Maar Abdul Wahid, een gepensioneerde die in Walthamstow uit nieuwsgierigheid naar de protesten is komen kijken, heeft daar zijn twijfels over. Hij heeft een Pakistaanse achtergrond, maar woont al decennia in deze wijk. „De taal die mijn kinderen soms uitslaan… Ze haten witte mensen, daar komt het op neer. Ze identificeren zich ook niet als Brits, ook al zijn ze hier geboren en getogen.”
