Doneer medische hulpmiddelen uit Covid-tijd voor ze echt onbruikbaar worden

Coronacrisis Waarom laat het Landelijk Consortium Hulpmiddelen nog steeds medische mondkapjes en handschoenen verpieteren, vraagt zich af.

Mondkapjes van luchtfilterfabrikant Afpro
Mondkapjes van luchtfilterfabrikant Afpro

Foto Olivier Middendorp

Alle spullen die in de zorg worden gebruikt, zijn duurder geworden, onder meer vorig jaar door de oorlog in Oekraïne en stijgende energieprijzen. Dit geldt ook voor de prijs van medische beschermingsmiddelen. Maar wat gebeurt er met de vele honderden miljoenen mondkapjes, handschoenen en schorten die sinds de Covid-pandemie ongebruikt in de opslag liggen? De overheid kocht ze destijds massaal in. Inmiddels is minder dan de helft nog bruikbaar.

Bijna twee jaar geleden adviseerde ik in een opiniestuk in NRC om de enorme voorraad medische beschermingsmiddelen te doneren voordat ze niet meer bruikbaar waren. Het ging toen (31 mei 2021) om 561 miljoen handschoenen, 763 miljoen chirurgische maskers en 48 miljoen FFP2-maskers. De actuele voorraad (2 januari 2023) is bevreemdend. Hij is niet afgenomen, maar deels gegroeid: 665 miljoen handschoenen, 514 miljoen chirurgische maskers en 98 miljoen FFP2-maskers.

Deze gigantische voorraad wordt beheerd door het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH). Volgens het LCH bestaat deze berg spullen, anders dan in 2021, uit twee delen: voorraad ‘voor de zorg’ en ‘overige voorraad’. De eerst groep producten heeft een CE-markering.


Lees ook dit eerdere opiniestuk van Mark van Houdenhoven: Geef de overtollige mondkapjes en handschoentjes weg

De 317 miljoen handschoenen in de ‘overige voorraad’ zijn handschoenen (1) zonder CE-markering, (2) die opnieuw moeten worden gecontroleerd en (3) met onvoldoende kwaliteit. Deze laatste groep bijvoorbeeld doordat de houdbaarheidsdatum is verstreken. De helft lijkt dus vooralsnog onbruikbaar. Zeker omdat er nu al staat dat de benodigde controle veel tijd kost. Bij chirurgische maskers lijken 394 miljoen maskers vooralsnog onbruikbaar en van de voorraad FFP2-maskers zijn er 67 miljoen onbruikbaar.

Helaas ontbreekt de opdeling van de 317 miljoen handschoenen ‘overige voorraad’ in deze drie categorieën. Daardoor is onbekend hoeveel er na controle beschikbaar komen voor de zorg. Enige openheid is op zijn minst noodzakelijk. Zeker gezien het totale bedrag dat de overheid – namens de bevolking – tijdens de pandemie heeft uitgegeven aan beschermingsmiddelen: ongeveer 1,5 miljard euro. Geen kleinigheid.

Geen transparantie

Op de site van het LCH staat iets over de afbouw van de voorraad. Van de handschoenen wordt gemeld dat er 2,7 miljoen stuks zijn uitgeleverd aan de zorg, 54 miljoen zijn verkocht, 318.000 zijn gedoneerd en niets duurzaam is verwerkt in 2022. De levering aan de zorg en de donatie zijn verwaarloosbaar klein, de verkoop bedraagt 8,1 procent. Ook hier ontbreekt transparantie. Komen de donaties uit de ‘overige voorraad,’ of zijn het specifiek handschoenen zonder CE-markering? Waarom is er nog niets verwerkt, tegen welke prijs is er verkocht en aan wie? Pas dan kan ook worden beoordeeld welk deel van de gemaakte kosten ooit kan worden terugverdiend.

Gelukkig meldt het LCH dat er niets meer wordt ingekocht, zodat de voorraad niet verder groeit. Voor de zorg is het sinds juni 2022 ook niet meer mogelijk iets bij het LCH te bestellen. Er is blijkbaar geen nood meer en de voorraden bij de reguliere leveranciers zijn toereikend. Kennelijk is het idee opgegeven dat het consortium zelf zijn voorraden moet afbouwen richting de zorg. Of dat beschermingsmiddelen de houdbaarheidsdatum overschrijden en dan moeten worden vernietigd. Ook de mogelijkheid om te doneren lijkt te zijn vergeten.

Marktverstoring

Het LCH geeft aan dat doneren alleen kan aan goede doelen, hulpbehoevende landen of organisaties die de hulpmiddelen inzetten voor de uitoefening van hun publieke taak. Met deze omschrijving moeten de mogelijkheden om te doneren enorm zijn. Ook aan organisaties in de Nederlandse gezondheidszorg. Op de site staat echter een curieus zinnetje. Aan wie te doneren „is een belangrijke afweging, zodat zo min mogelijk marktverstoring optreedt”. Is de LCH soms bang te verzanden in een eindeloze discussie met de leveranciers van die middelen? Die bedrijven hebben tijdens de pandemie enorme winsten behaald. Doneren is geen marktverstoring, maar een verantwoorde manier om de publieke kosten van de zorg te verminderen.

In tijden van nood en grote druk heeft het LCH het goed gedaan. Er is meer ingekocht dan nodig is; daarmee is Nederland niet verder in de problemen gekomen. Nu is het zaak het ongebruikte overschot te benutten. Daarom: laat de berg ongebruikte hulpmiddelen niet vergaan. Doneer aan de zorg. Aan goede doelen. En aan landen die handschoenen, mondkapjes en schorten goed kunnen gebruiken. Houd slechts een minimale noodvoorraad aan. Zodat die immense berg met miljoenen bruikbare spullen straks niet willens en wetens wordt vernietigd.