Demonstreren? ‘Dat doe je niet tijdens een herdenking’

Tussen de vele politieagenten staan Henri Krijnen (45) en Suzanne van Beest (41) hun pizza salami en pizza margherita op te eten. Als tafel gebruiken ze één van de wegversperringen – die moeten voorkomen dat voertuigen op mensenmassa’s inrijden. Zometeen gaat het stel uit Druten (Gelderland) naar de Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam. Maar het moet eerst nog door de toegangspoorten hier op het Rokin. Daar wordt iedereen grondig gefouilleerd – een extra veiligheidsmaatregel vanwege de verhoogde kans op een onaangekondigd pro-Palestijns protest. Vlaggen, protestborden en geluidsversterkende apparatuur zijn verboden.

Henri Krijnen vindt het fouilleren „wel vervelend”, maar „het is puur voor de veiligheid natuurlijk”. Hij begrijpt niet waarom iemand nu op de Dam zou gaan demonstreren. „Dat doe je niet tijdens een herdenking.”

Krijnen en Van Beest vinden de jaarlijkse twee minuten stilte heel belangrijk en ze wilden de herdenking in Amsterdam eens meemaken. Aan wie denken zij, dadelijk tijdens de stilte? Krijnen: „Ik denk ook aan de oorlog in Oekraïne en hoe die nou…” „Henri, eet nou maar effe door”, zegt Van Beest – ze vindt het best spannend dat ze straks gefouilleerd wordt. Hij neemt snel een hap van zijn pizza. Denken ze ook aan Israël-Gaza? „Eh, ja!”, zeggen ze in koor. En dan aan de Israëliërs of aan de Gazanen? „Eh, allebei!” Maar ze vinden dat burgemeester Femke Halsema in haar speech wel de focus moet houden op de Tweede Wereldoorlog.

Enige onrust van toeristen

Er worden vooraf tienduizend mensen op de Dam verwacht, de helft minder dan vorig jaar – ook een veiligheidsmaatregel. De bezoekers bij de ingang op het Rokin kunnen redelijk snel doorlopen. Af en toe nemen de fouillerende agenten een paraplu in beslag. Die mag niet mee, hoewel er rond acht uur een plensbui is voorspeld.

Het enige beetje onrust komt van vele toeristen die niet begrijpen waarom de boel is afgezet en hoe ze naar het station moeten komen. De meesten komen terecht bij de agent die de taak heeft gekregen om ze de weg te wijzen. Hij blijft breeduit lachen, hoewel hij al ontelbaar vaak „Memorial day” en „To the ally, straight ahead, to the left” heeft gezegd. Wordt hij daar niet gek van? „Het wordt vanzelf tijd om naar huis te gaan.”

Lees ook
Amsterdam houdt rekening met verstoring van Dodenherdenking op de Dam

Ook het Amsterdamse koppel Pim Blom (29) en Jens Kuitert (28) gaat zo door de poortjes naar de Dam. „Ik zag bij de burgemeester op Instagram dat er nog kaarten beschikbaar waren en toen dacht ik van: het lijkt me wel heel bijzonder om hier eens bij te zijn”, zegt Kuitert.

Ze twijfelden wel even. „Ik dacht dat er ook een verhoogde kans op een terroristische aanslag was, maar die verhoogde kans geldt gelukkig alleen voor demonstraties”, zegt Blom. Hij begrijpt het als mensen vóór de twee minuten stilte zouden demonstreren, maar een schreeuw tijdens de stilte zou hij „bezwaarlijk” vinden.

Zelf zullen ze straks in ieder geval denken aan de homomannen die in de Tweede Wereldoorlog vervolgd werden. Ze zouden het goed vinden als Halsema in haar speech ook andere oorlogen zou noemen, zoals in Gaza, Soedan en Oekraïne. Maar ze moet niet gaan uitweiden over alléén Gaza. Dat wakkert volgens Blom een „discussie aan waar het vandaag niet het moment voor is”.

Hoewel de voorspelde regen meevalt, zijn er naar schatting slechts 4.300 mensen op de Dam. Het publiek bestaat voornamelijk uit twintigers, dertigers, veertigers en vijftigers, vaak in plukjes van twee. Er is een enkel kind. De sfeer is ontspannen, zeker gezien de spanning in het publieke debat rond de herdenking, nadat extra veiligheidsmaatregelen waren aangekondigd.

Zacht getik

Om acht uur komt het enige geluid van zacht getik van regendruppels op poncho’s en capuchons. Twee minuten lang is het stil. Misschien dempte de regen ook wel „de grote actiebereidheid” die burgemeester Halsema in de stad bespeurde.

Halsema spreekt op de Dam niet over de oorlog in Gaza. Maar met een beetje goede, of kwade wil zijn er wel delicate verwijzingen te horen naar de spanningen in Nederland rondom dit conflict. „Soms klinkt meningsverschil zo luid dat het ons mededogen overstemt.”

En er is, heel subtiel, begrip voor zowel het trauma van de Joodse bevolking die de toename van antisemitisme vreest, als voor diegenen die vreselijk meeleven met de Palestijnen. „Oude angst kan zo maar opvlammen […] als er gescholden wordt of er agressie is in onze straten. Als beelden van gruwelijk oorlogsgeweld onze huiskamers, onze harten binnendringen.”

Ze roept ook op tot het beschermen van „onze open samenleving, door op te staan tegen antisemitisme, tegen elke vorm van haat en discriminatie”, maar pleit hoofdzakelijk voor empathie met al diegenen die nog elke dag lijden onder de gevolgen van oorlog. „Laten we oog hebben voor iedereen die rouwt om alle kinderen die de wereld niet heeft kunnen redden.”

Lees ook
Het hele land kijkt met ingehouden adem naar de Dam, maar op Plein ’40-’45 komt alles samen

Het enige protest dat op de Dam te merken is, vindt plaats als Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) daarna een krans legt. Dan draaien zes aanwezigen zich demonstratief met hun rug naar het monument. Drie agenten staan ernaast maar grijpen niet in.

Volgens de politie is aan het begin van de twee minuten stilte wel een man weggeleid en aangehouden, omdat hij een spandoek tevoorschijn haalde. De man zou horen bij een groepje demonstranten dat aandacht wilde vragen voor de politieke situatie in Oeganda.

Delen





Mail de redactie