De Verenigde Staten en Oekraïne zijn dichtbij een deal over de Oekraïense grondstoffen. De gesprekken zijn „constructief” en aanbeland in de laatste fase, schreef de Oekraïense minister van Euro-Atlantische integratie, Olha Stefanisjyna, maandag. „We hopen dat zowel de leiders van de VS als van Oekraïne het zo snel mogelijk in Washington komen ondertekenen.” De overeenkomst zou „inzet voor decennia van samenwerking” tonen.
Over de details wordt nog onderhandeld. Uit wat tot nu toe is geopenbaard blijkt dat wordt gesproken over het oprichten van een investeringsfonds in volledig Amerikaans bezit, met inkomsten uit het ontginnen van Oekraïense grondstoffen, het winnen van zeldzame metalen en inkomsten van staatsbedrijven zoals havenrechten en energieleveranciers.
De regering van Trump heeft haar oog laten vallen op de Oekraïense bodemschatten, en ziet het delen in de opbrengst daarvan als potentiële compensatie voor steun aan Oekraïne. De Oekraïense bodem bevat naast veel steenkool ook gas, olie, mangaan, titanium, grafiet, lithium en uranium. Veel van die voorraden zijn nog onontgonnen en een groot deel van het kolengebied is bezet door Rusland.
Jaren terugbetalen
Volgens The New York Times aast Washington aanvankelijk op de helft van de opbrengst: 50 procent van de Oekraïense staatsinkomsten. Deze heffing zou blijven gelden tot het bedrag van 500 miljard dollar is bereikt. Ter vergelijking: afgelopen jaar verdiende Oekraïne 1,1 miljard dollar aan natuurlijke hulpbronnen.
Daarnaast zouden de VS erop aandringen dat ieder bedrag dat de VS aan steun verlenen, dubbel terug wordt betaald aan het fonds.
„Ik ga niets tekenen dat tien generaties Europeanen moeten terugbetalen”, zei president Volodymyr Zelensky zondag tijdens de persconferentie ter gelegenheid van drie jaar Russische invasie. Twee weken geleden werd het eerste Amerikaanse voorstel afgewezen door de Oekraïense regering. Oekraïne zoekt een manier om de oorlog duurzaam te beëindigen en hekelde het gebrek aan veiligheidsgaranties in het initiatief.
Het voorstel laat zien dat de relatie tussen VS en Oekraïne van een ideologisch bondgenootschap is veranderd in een handelsovereenkomst. De Amerikaanse regering stelt dat niets zozeer toont dat het land serieus bezig is met de toekomst van Oekraïne als het vormen van flinke zakelijke belangen. „Het is een win-win situatie”, verdedigde de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent het voorstel tegenover Fox News. „Ik geloof dat we het Oekraïense economische groeitraject kunnen versnellen met onze kennis, en met kapitaal van onze bedrijven.”
Lees ook
Na Poetin laat nu ook Trump zijn oog vallen op de zeldzame metalen en andere ondergrondse rijkdommen van Oekraïne
Gift van Biden
Het grootste twistpunt afgelopen week leek te zijn of het fonds genoegdoening moet bieden voor Amerikaanse steun die al gegeven is, of voor toekomstige steun. Washington stuurde aan op het eerste, en noemde daarbij het ongefundeerde bedrag van 500 miljard dollar dat het terug zou moeten krijgen.
„Ik weet dat we 100 [miljard dollar kregen], dat is een feit”, zei Zelensky tijdens zijn persconferentie zondag. „Maar eerlijk gezegd zal ik die 100 miljard geen schuld noemen. We moeten giften niet als schuld zien. Of je het leuk vindt of niet, ik heb het zo afgesproken met [de vorige president] Biden en met het Amerikaanse Congres – waar het door beide partijen gesteund werd – en ik ben hen zeer dankbaar.”
Zelensky wil wel zaken doen over nog te verlenen steun. Ook zou zijn regering hebben voorgesteld het fonds aan te vullen met inkomsten uit bevroren Russische tegoeden, stelde hij zondag.
Geen Europese mineralendeal
Maandag leek het er even op dat de Europese Unie met een eigen ‘mineralendeal’ zou komen als tegenvoorstel voor de Amerikaanse offerte die op tafel ligt. „21 van de 30 voor Europa cruciale metalen zouden door Oekraïne kunnen worden geleverd”, stelde de Europese commissaris voor Industriële Strategie, Stéphane Séjourné tegenover persbureau AFP. In een sneer naar de VS vervolgde hij: „Het voordeel van een Europees voorstel is dat we nooit een deal zullen eisen die niet voor beide partijen gunstig is.”
De woordvoerder van de Europese Commissie corrigeerde de indruk dat er een deal komt dinsdag: „Er is geen voorstel”. Wel bestaat er sinds 2021 een EU-partnerschap op het gebied van essentiële grondstoffen. De EU-woordvoerder: „Dit gaat over samenwerking met Oekraïne en niet over enige vorm van concurrentie met de VS.”
