De overgebleven coalitiepartijen willen ‘bestuurlijke stilstand’ voorkomen. ‘Nederland moet door’

Demissionair minister-president Dick Schoof probeerde woensdagochtend te redden wat er te redden viel. Wat hem betreft was de kabinetsval onnodig. Nu dat een feit is, deed Schoof een verzoek aan de Tweede Kamer om vier belangrijke thema’s niet controversieel te verklaren – zodat het demissionaire kabinet hier nog mee aan de slag kan.

Wat hem betreft waren dat: de handelsoorlog, de rijksbegroting, nationale en internationale veiligheid en de hersteloperaties van Groningen en de Toeslagen. „Het laatste wat we nu kunnen gebruiken is uitstel en toch zal dit nu op sommige onderwerpen onvermijdelijk zijn.”

Aan coalitiepartijen VVD en BBB ligt het niet, benadrukten ze zelf. VVD-leider Dilan Yesilgöz zei deze woensdag in het debat over de kabinetsval dat ze hoopt dat de afspraken uit het hoofdlijnenakkoord overeind blijven. „Nederland moet door”, zei ook Caroline van der Plas.

Maar nu de PVV uit het kabinet is gestapt en het kabinet demissionair is, is allerminst zeker in welke mate het kan doorregeren. Gebruikelijk is dat een gevallen kabinet terughoudend is en vooral ‘op de winkel past’. Alleen met problemen die niet kunnen wachten, kan een demissionair kabinet doorgaans door.

Asielwetten

Officieel moet de Tweede Kamer in commissiedebatten de komende weken vaststellen welke onderwerpen controversieel worden verklaard of niet. Maar op een aantal grote onderwerpen lijkt deze woensdag al genoeg steun, allereerst dankzij de „constructieve” christelijke partijen SGP, CU en CDA.

Deze partijen zijn extra belangrijk, nu deze week een BBB-senator overstapte naar D66. Daardoor zijn voor een rechtse meerderheid of voor een christelijke meerderheid in de Eerste Kamer het CDA en de SGP nodig.

Het meest besproken onderwerp in het debat woensdag: de asielwetten van voormalig minister Marjolein Faber (PVV), die straks door een ander bewindspersoon door het parlement geloodst moeten worden. Hoewel dit een van de meest controversiële wetsvoorstellen betreft, kan het rekenen op genoeg steun voor behandeling. SGP’er Chris Stoffer maakte er zijn missie van om meerderheden te vergaren voor de asielwetten van voormalig minister Faber. Wilders zei ook toe de wetten te blijven steunen.

Ook het CDA wil de wetten van Faber behandelen. CDA-partijleider Henri Bontenbal zei dat zijn partij „constructief in de wedstrijd” zit. Maar dat betekent geen automatische steun, waarschuwde hij. De Raad van State had forse kritiek op de wetsvoorstellen. De partij is mede daarom van plan om verbetervoorstellen voor de asielwetten in te dienen. CDA wil „de populistische route” niet op.

CDA en SGP zien ook graag dat het kabinet verder gaat met defensie, woningbouw en stikstof. „Het demissionaire kabinet moet de ruimte krijgen om deze urgente problemen aan te pakken”, aldus Stoffer. Ook de ChristenUnie benadrukte dat zij defensie-uitgaven graag steunen, en deel uitmaken van de „vrolijke christelijke coalitie”.

Dat de partijen defensie noemen, heeft te maken met de NAVO-top die deze maand wordt gehouden in Den Haag. Daar besluiten NAVO-lidstaten hoeveel aan defensie uitgegeven moet worden. Dat ligt ingewikkelder bij Geert Wilders (PVV) dan de asielwetten. Naar verwachting zal Nederland de komende jaren flink extra moeten uitgeven aan Defensie, op termijn 16 tot 19 miljard euro per jaar. Wilders wilde dat het kabinet evenveel geld zou uitgeven aan mensen met een laag inkomen.

Maar voor het onderwerp defensie heeft het kabinet brede steun in de Kamer, onder andere van oppositiepartij GroenLinks-PvdA. Wat partijleider Frans Timmermans betreft moet dit kabinet verder met onderwerpen van nationale en internationale veiligheid. „We willen vooruit, snel vooruit.”

Campagne

Zo bleek woensdag de kans groot dat de Tweede Kamer besluit de meeste onderwerpen open te laten voor debat. Zo ging dat ook onder Rutte IV, waar het kabinet de facto nog flink doorregeerde tijdens de demissionaire periode. De oude traditie van ‘op de winkel passen’ als demissionair kabinet lijkt de afgelopen jaren al doorbroken, nu steeds meer kabinetten niet hun volledige tijd uitzitten en formatieperiodes lang duren.

Na de val van Rutte IV, bijna twee jaar geleden, heerste in de samenleving een breed gevoel dat het kabinet moest doorgaan, omdat het land al geruime tijd stil leek te staan.

Een andere verklaring die in 2023 na de vorige val genoemd werd: veel politieke partijen willen zich in campagnetijd profileren. Dan is het handig om die onderwerpen op de agenda te houden. Ook nu lijkt dat het geval.

De traditie van ‘op de winkel passen’ als demissionair kabinet lijkt doorbroken, nu steeds meer kabinetten niet hun tijd uitzitten

Het komt de partijen in ieder geval goed uit om te laten zien dat zij dingen voor elkaar willen krijgen. Het verwijt van de oppositie luidt dat Nederland de afgelopen maanden stilstond. Om belangrijke onderwerpen dan controversieel te verklaren, druist lijnrecht in tegen het punt dat veel oppositiepartijen willen maken: laat ons maar regeren, wij lossen wél de problemen op.

Een eerste moment waarop oppositiepartijen hun stempel kunnen drukken op het beleid (of ongewenste plannen aan te passen) is de behandeling van de Voorjaarsnota, volgende week. De Tweede Kamer kan zoeken naar mogelijkheden om de plannen aan te passen en alvast een voorschotje nemen op de te maken Miljoenennota in augustus en september.

Ook de overige coalitiepartijen NSC, BBB en VVD benadrukken dat de kabinetsval aan hén niet gelegen heeft. Zij maken graag een punt van het voorkomen van bestuurlijke „stilstand”.

De huidige samenstelling van de Tweede Kamer kan ook voelen als een laatste kans. Zo verkondigde Yesilgöz de periode tot de verkiezingen te willen gebruiken om „rechts beleid” door te zetten, zei ze dinsdag in verschillende tv-programma’s.

Delen





Mail de redactie