We hoesten allemaal wel eens. Een paar keer kuchen en de hoestbui is voorbij. Maar bij sommige mensen blijft de hoest en wordt chronisch. Zo erg dat ze er niet van kunnen slapen, werken wordt lastig en het sociale leven ongemakkelijk. De oorzaak van de hoest kan allang opgelost zijn, maar het brein blijft prikkels ervaren. Er is een opvallende link met andere chronische aandoeningen waarbij mensen dingen voelen, horen of zien, maar artsen niets vinden. Hoe zit dat, en bovenal: wat is eraan te doen?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]
Cradle, een drie jaar oude biotechstart-up uit Delft, krijgt een financiële injectie van 73 miljoen dollar (69 miljoen euro). Het geld is afkomstig van Amerikaanse en Britse durfinvesteerders. Voor een zo jong Nederlands techbedrijf is de investering uitzonderlijk hoog.
Cradle maakt software om aanpassingen in eiwitten te bedenken. Met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) kan worden gezocht naar bijvoorbeeld betere antilichamen voor geneesmiddelen, of naar een enzym dat petflessen makkelijker afbreekt. Biologen en technici bundelen hiervoor hun krachten in labs in Delft, Amsterdam en Zürich. Met het opgehaalde geld wil Cradle sleutelen aan eiwitten toegankelijker maken voor wetenschappers.
Er zijn tal van redenen om eiwitten aan te passen. Zo kun je enzymen in wasmiddelen aanpassen om hun werking bij lage temperatuur te verbeteren. Ook speelt de techniek een rol bij kweekvlees, vlees dat gemaakt wordt zonder dieren te slachten. Gemanipuleerde eiwitten kunnen helpen spiercellen in een laboratorium te laten groeien.
Positieve impact
In 2021 richtten oud-Google-medewerkers Stef van Grieken en Eli Bixby Cradle op, samen met voormalig Uber-ontwikkelaar en investeerder Jelle Prins. Ook Harmen van Rossum, eerder werkzaam bij fijnchemiebedrijf DSM, en Elise de Reus, oud-medewerker van het Amerikaanse biotechbedrijf Zymergen, waren betrokken bij de oprichting. Hun doel was een onderneming met een positieve impact op de wereld, bij voorkeur op het klimaat.
Ze onderzochten waar AI de grootste voordelen zou kunnen bieden en kwamen uit bij de biologie. Prins: „De complexiteit van de natuur is immers moeilijk te begrijpen voor mensen. AI kan helpen de biologie te analyseren.”
Ook diverse belangrijke experimenten op het snijvlak van AI en biologie inspireerden de oprichters van Cradle. Zoals AlphaFold, een computerprogramma op basis van AI om nauwkeurig eiwitstructuren te voorspellen. De bedenkers ervan, uit de Googlestal, kregen er onlangs de Nobelprijs voor Chemie voor toegekend.
Intussen richt Cradle zich op het vergemakkelijken van het werk van eiwitontwerpers. Nieuwe eiwitten ontwerpen is tijdrovend en kostbaar. Wetenschappers moeten eindeloos testen en varianten proberen om de juiste eiwitten te vinden. Dit kost veel tijd en het leeuwendeel van de tests mislukt.
Hier helpt de technologie van Cradle, aldus Prins. „Het werkt eigenlijk als een ChatGPT voor biologie”, legt hij uit. Wetenschappers voeren de gewenste eigenschappen van een eiwit in, bijvoorbeeld dat een enzym in wasmiddel zijn werk al moet doen bij 30 graden, en het AI-model ‘bedenkt’ vervolgens de kansrijkste eiwitstructuren. Daardoor wordt het aantal proeven dat de wetenschappers moeten uitvoeren kleiner. Inmiddels maken grote farmaceutische bedrijven als Johnson & Johnson en Novo Nordisk gebruik van Cradle-technologie.
Hoeveel omzet zijn bedrijf draait, wil Prins niet zeggen. De inmiddels 45 medewerkers hebben veel plannen voor de toekomst. Het opgehaalde kapitaal gaan ze voornamelijk gebruiken om het team uit te breiden en de technologie te verbeteren. Prins: „We willen onze software toegankelijk maken voor miljoenen wetenschappers wereldwijd, die elk op hun manier bijdragen aan het aanpakken van wereldproblemen.”
Goedemorgen. Het is weer Trumpdag! We schreven het al op nrc.nl : Donald Trump wil meteen op dag één van zijn presidentschap (20 januari 2025) grijpen naar het importheffingenwapen. Canada en Mexico krijgen een importheffing van 25 procent aan hun broek op álle producten die ze verkopen aan de VS, zo maakte de aankomend president bekend op zijn eigen sociale mediasite Truth Social. Alle Chinese goederen wil hij belasten met een „additionele” invoerheffing van 10 procent (bovenop bestaande tarieven voor China, die sinds Trumps eerste presidentschap liggen op gemiddeld 19 procent).
Wat direct opvalt aan de aankondiging: de heffingen die Trump in zijn hoofd heeft, zijn voorwaardelijk. De heffingen op Canada en Mexico blijven van kracht zolang „drugs, vooral Fentanyl, en (…) illegale vreemdelingen” via deze landen de VS binnenkomen, schrijft Trump. Over China schrijft Trump iets soortgelijks. Een diplomatiek pressiemiddel dus.
Dat roept allerlei vragen op. Wat wil Trump nou precies?
In de verkiezingscampagne zei Trump nog: op álle import door de VS van buitenlandse goederen – uit álle landen dus – zou een heffing komen van 20 procent (nu ligt dat tarief, een gewogen gemiddelde, op ruim 2 procent). Import uit China zou een heffing krijgen van 60 procent (bovenop de eerde genoemde 19 procent).
En die heffingen waren niet gebonden aan eisen aan andere regeringen over de aanpak van drugshandel en migratie. Eerder leken ze een middel om Amerikaanse bedrijven en banen te beschermen – de logica van de tariffs die Trump tijdens zijn eerste presidentschap hanteerde.
Maandag en vrijdag reageerden beleggers nog positief op het nieuws dat Scott Bessent door Trump was voorgedragen als minister van Financiën. Bessent had gezegd dat importheffingen „geleidelijk” zouden worden ingevoerd. Maar Trump being Trump: hij trotseert de voorspelbare logica van politiek en markten, met onverwacht en onvoorspelbaar gedrag. Eens kijken of hoe beleggers de situatie vandaag inschatten.
Dit viel verder nog op in het economische nieuws dinsdagochtend:
Suriname gaat in het westen van het land weer bauxiet winnen, zo meldt het ANP. Met de Chinese mijnbouwgigant Chinalco zijn afspraken gemaakt over de ontginning van in totaal 22.000 hectare. De bauxietwinning, ooit een grote bron van inkomsten voor het land, ligt al jaren stil.
Supermarkten ondernemen nauwelijks stappen om hun assortiment gezonder te maken. Dit concludeert denktank Questionmark uit een onderzoek in samenwerking met het Diabetes Fonds, de Hartstichting, de Maag Lever Darm Stichting en de Nierstichting.
De methode voor het vaststellen van de tarieven voor luchtvaartmaatschappijen op Schiphol geeft weinig ruimte om geluid en milieuoverlast tegen te gaan, schrijft ACM-econoom Ernst-Jan Heuten in economenvakblad ESB, lezen we in het FD.
U.S. President-elect Donald Trump attends a viewing of the launch of the sixth test flight of the SpaceX Starship rocket, in Brownsville, Texas, U.S., November 19, 2024 . Brandon Bell/ REUTERS
Ongezonde producten voeren nog altijd de boventoon in de reclamefolders van supermarkten: 80 procent van de aanbiedingen is ongezond. Dat zegt Questionmark, een onderzoeksbureau dat zich bezighoudt met het duurzamer en gezonder maken van de voedingsindustrie.
Dinsdag publiceerde Questionmark een vergelijkingsonderzoek rond de vraag welke supermarkt het makkelijker maakt om gezonde voedingskeuzes te maken. In de ranglijst van de stichting scoren marktleiders Albert Heijn en Jumbo slecht, net als Aldi en Plus. Budgetketens Lidl en Dirk doen het beter, de biologische winkels van Ekoplaza maken het consumenten volgens de stichting het makkelijkst om gezonde producten te kiezen.
De stichting voerde het onderzoek voor de derde keer uit en vindt dat de supermarkten ondanks kleine verbeteringen nog veel kunnen doen om gezonder te worden. „We zien het als een goede stap dat veel supermarkten nu voor het eerst doelen stellen”, zegt directeur Charlotte Linnebank. „De grote vraag is echter hoe deze ambities zich verhouden tot hun huidige aanbod, waarin ongezonde producten nog steeds de overhand hebben.”
Drie gangpaden waarin de verschillen te zien zijn:
1. Frisdrank is altijd in de aanbieding
Bij alle onderzochte supermarkten kwam Questionmark elke week wel een aanbieding voor frisdrank tegen. Toch zijn er verschillen: bij marktleiders Albert Heijn en Jumbo is frisdrank elke week met ‘kwantumkorting’ te koop. Dat zijn acties zoals ‘1+1 gratis’ en ‘tweede halve prijs’, waarbij je de korting pas krijgt als je meerdere flessen koopt. Dat soort acties moedigen overconsumptie aan.
Dirk krijgt juist een pluim van de onderzoeksstichting omdat die keten nooit dat soort aanbiedingen heeft voor frisdrank. Daarbij mag wel de kanttekening worden gemaakt dat die supermarkt helemaal niet aan kwantumkorting doet, het is dus geen speciaal beleid voor frisdrank. Bovendien heeft Dirk nog steeds frisdrankaanbiedingen, alleen geldt de korting dan ook al bij aanschaf van één fles. En volgens het rapport is het aandeel van varianten met weinig suiker binnen het frisdrankassortiment bij Dirk het laagst van alle onderzochte supermarkten.
2. Pindakaas en aardappelen
Bij een aantal productgroepen kunnen consumenten kiezen tussen varianten die binnen de Schijf van Vijf vallen en versies die niet aan de Nederlandse richtlijn voor gezonde voeding voldoen. Een voorbeeld: in de Schijf van Vijf past 100% pindakaas, waar niets anders in zit dan pinda’s. ‘Gewone’ pindakaas zit niet in de schijf omdat die toegevoegd zout en soms ook extra suiker bevat. Door meer ruimte in het schap te maken voor de gezonde variant, kunnen supermarkten hun klanten stimuleren om daarvoor te kiezen.
Questionmark ziet dat nu gemiddeld 43 procent van het aanbod in dit soort categorieën met keuzemogelijkheden binnen de Schijf van Vijf valt. Dat is iets meer dan bij eerdere edities van het onderzoek uit 2020 en 2022. Met name bij de aardappelen is veel verbeterd. Onbewerkte aardappelen staan sowieso in de Schijf van Vijf, maar dat geldt niet altijd voor bewerkte producten zoals diepvriesfriet of aardappelpartjes. Bij dat soort producten is veel verbeterd door palmolie (veel verzadigd vet) te vervangen door olijfolie (staat in de Schijf) en door geen zout meer toe te voegen.
3. Kindertoetjes met cartoonfiguren
Bij bijna iedere supermarkt zijn ze wel te vinden: ongezonde producten die extra aantrekkelijk worden gemaakt voor kinderen door op de verpakking gebruik te maken van felle kleuren en cartoonfiguren. Rond dit soort kindermarketing speelt al langer een discussie. Er wordt al enkele jaren aan een wetswijziging gewerkt die deze marketing aan banden moet leggen, maar die is er nog altijd niet.
Een deel van de supermarktketens heeft zelf richtlijnen die kindermarketing tegen moeten gaan, maar die gelden alleen voor de eigen huismerkproducten. Daardoor knipoogt Dino nog altijd vanaf de Danoontje-verpakkingen naar langslopende kinderen en likkebaardt Paula de koe vanaf de Dr. Oetker-vlabakjes. Overigens staat ook op het huismerkkindertoetje van Albert Heijn nog altijd een vliegende koe. De toetjes staan alle drie niet in de Schijf van Vijf.
Nog zo’n fenomeen dat lastig is te weerstaan met een jengelend kind in de rij: het snoepgoed bij de kassa zelf. Bijna alle ketens hebben ongezonde producten bij de kassa liggen. ‘Impulsaankopen’ worden ze ook wel genoemd, omdat klanten die impulsief op de kassaband gooien of langs de zelfscanner halen. Alleen Dirk vormt een uitzondering, daar wordt bij de kassa als snack alleen fruit verkocht. Andere supermarktketens zeggen dat wel een deel van het aanbod uit gezondere tussendoortjes bestaat of leggen de nadruk op suikervrij snoep.
Lees ook
Supermarkten, jullie kunnen zorgen voor minder gif op het bord
