Toen de redactie mij vroeg welk sportmoment uit 2023 de meeste indruk op mij maakte, en of ik dat wilde toelichten, koos ik voor een incident dat bewijst hoe groot de maatschappelijke impact van sport kan zijn: de ongevraagde kus van een Spaanse voetbalbestuurder op de mond van een bekende voetbalster die op dat moment tot wereldkampioen werd gekroond.
„Een kusje, spontaan en wederzijds”, noemde hij, Luis Rubiales, het. „Seksueel misbruik en dwang”, aldus de Spaanse officier van justitie. De voorzitter van de Spaanse voetbalbond had Jennifer Hermoso volgens het openbaar ministerie zonder toestemming gekust en haar later via allerlei wegen proberen te dwingen het incident publiekelijk te bagatelliseren.
Na de wereldwijde ophef over het incident werd Rubiales vorig najaar door de -FIFA bestraft. Hij mag tot de zomer van 2026 geen functie in zijn sport uitoefenen, bleek ook na een hoger beroep. In februari moet hij zich in een Spaanse rechtbank verantwoorden. Hij kan tot vier jaar gevangenisstraf krijgen, zeggen kenners, omdat seksueel grensoverschrijdend gedrag in Spanje zwaarder bestraft wordt sinds de invoering van een nieuwe wet.
Een paar weken na het incident hield Rubiales een speech voor collega’s van de Spaanse voetbalbond, nadat hij in een vluchtig onderzoek door ondergeschikten was vrijgepleit. Hij had „veel geleden en veel moeten slikken”, zei hij, zichtbaar geagiteerd. En dat terwijl Hermoso hém tijdens de feestelijke prijsuitreiking naar zich toe had getrokken. Ze was een „nepfeminist” en hij dácht er niet over om op te stappen, zei hij tot vier keer toe.
Luis Miguel Calvo, uitvoerend producent van de documentaire It’s All Over, vanaf vrijdag te zien op Netflix, was met stomheid geslagen, vertelt hij tijdens een Zoom-gesprek. „Ik vierde vakantie met mijn familie in Ierland. Samen luisterden we naar de speech. Gaf Rubiales nou werkelijk de schuld aan Jennifer?” Calvo twijfelde geen moment en belde Javier Martinez en Joanna Pardos, de latere co-producent en regisseur van de documentaire. „We móeten hier iets mee doen”, zei hij.
Makkelijker gezegd dan gedaan, vertelt Calvo. Naast productiemaatschappij You First Originals waren er vijftien andere producenten in Europa die dat graag wilden. Maar zíjn maatschappij maakt deel uit van een bedrijf dat de zaken van een handvol Spaanse topvoetbalsters behartigt, onder wie tweevoudig Gouden Bal-winnares Alèxia Putellas. De opdracht werd een maand later bezegeld, maar toen begon het echte gevecht pas.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/10/28115928/data123533947-cb9e75.jpg)
Wie de documentaire heeft gezien, begrijpt waarom de drie makers een heikel parcours hebben afgelegd. Terwijl Rubiales nog voor de rechter moet verschijnen, vertellen speelsters tot in detail wat zich in de jaren voor het incident, maar ook erna, heeft afgespeeld rond zijn persoon. Calvo vat het mooi samen. „Als de kus een bom was die ontplofte, dan laat deze film zien hoe die bom lang daarvoor in elkaar werd gezet.”
Pijnlijk om te zien is hoe vrouwelijke internationals behandeld werden in vergelijking met mannelijke collega’s. Eerst werden ze gecoacht door een homofobe man, Ignacio Quereda, die hen als meisjes in de wangen kneep. Daarna kregen ze een matige coach, Jorge Vilda, die ook buiten het veld de controle wilde. Waar mannelijke internationals bij de bond zeurden om dure horloges en premies, moesten de vrouwen het zonder kleedkamer, fitnessruimte en comfortabel vervoer doen – met slechte resultaten als gevolg.
Toen de vrouwen in opstand kwamen en bij Rubiales het ontslag van Vilda eisten, gebeurde het tegendeel van waar ze op hoopten. Een deel van die voorgeschiedenis is bekend, maar een deel ook niet. Om de film te kunnen zien moest ik schriftelijk beloven niet al te veel prijs te geven, maar laat ik het er op houden dat ik weinig betere voorbeelden heb gezien van hoe een machtige, rancuneuze man een hechte groep vrouwen uit elkaar speelt. „Driftige, kleine meisjes” noemde Rubiales de Spaanse voetbalsters, lang voordat hij Hermoso op de mond zoende.
Calvo verwacht dat de documentaire veel los gaat maken, niet alleen omdat seksueel grensoverschrijdend gedrag sinds #MeToo een actueel thema is, maar ook omdat het verhaal rond de kus nog niet af is. „Onlangs had ik een nerveuze advocaat van Hermoso op bezoek”, vertelt hij. „Die was bezorgd over wat er door wie gezegd zou worden in de film, die we samen bekeken hebben. Na afloop zei hij: ik ben heel blij met het resultaat.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/10/28115926/data123533950-afa7ff.jpg)
Calvo kan niet uitsluiten dat de film tot een rechtszaak leidt, maar hij heeft er met hulp van advocaten álles aan gedaan om dat te voorkomen. Zo eiste Netflix dat elke uitspraak in de anderhalf uur durende film gecheckt werd bij meerdere bronnen. Er zijn vier (voormalig) medewerkers van de Spaanse voetbalbond benaderd om hun kant van het verhaal te vertellen, onder wie Rubiales en Vilda. Geen van hen ging daar op in, en dat hebben ze allemaal schriftelijk bekrachtigd.
Ook de clubs van de tien geïnterviewde speelsters waren niet altijd gerust op een goede afloop, vertelt Calvo. „Meerdere clubs eisten dat ze alle vragen vooraf te zien kregen en één club – ik noem geen naam – ging zo ver dat ze een censor stuurden, die het gesprek met een koptelefoon op zijn hoofd volgde. Als er iets gezegd werd dat hem niet beviel, stak hij zijn hand op.”
Soms gingen zaakwaarnemers langs bij clubs om verhaal te halen. Zo van: wie bepaalt hier of mijn cliënt zich publiekelijk uit mag spreken? „Er zijn in een jaar tijd veel plooien glad gestreken”, zegt Calvo, die niet eerder zo veel obstakels voor een film moest overwinnen. „Maar de maatschappelijke relevantie maakt veel goed.”
In It’s all over zitten meer fragmenten met voorspellende waarde, maar één springt er uit: Rubiales die het Spaanse team een peptalk geeft, vlak voor de WK-finale. Wat hij zegt wil ik niet verklappen, maar geloof me: er zijn vrouwvriendelijker manieren om sporters aan te moedigen.
