Zijn naam staat bij de auteurs van het artikel dat eind april in Nature werd gepubliceerd, maar hoogleraar archeologie Lorenzo Nigro (Sapienza Università di Roma) kan zich níét vinden in de bevindingen ervan. Uit dna-onderzoek aan oude botten wordt in de publicatie geconcludeerd dat de Feniciërs, een volk van handelaren dat onder meer Carthago stichtte, bijna geen dna hadden dat afkomstig was uit de Levant (het huidige Libanon, Syrië en Israël). Dat is opvallend, omdat hun cultuur, taal en schrift ontegenzeggelijk daar hun oorsprong vonden.
In een reactie op het Nature-artikel, gepubliceerd in Vicino Oriente, schrijft Nigro dat toen hij zijn medewerking toezegde de kop was: ‘Punic people had cosmopolitan central Mediterranean ancestry with few genetic links to their eastern Phoenician cultural forebears’. Daar kon hij mee leven, maar de uiteindelijke titel werd ‘Punic people were genetically diverse with almost no Levantine ancestors’ – en daar is Nigro het niet mee eens.
Over die voorvaderen zegt het bestudeerde dna namelijk weinig, vindt hij. Carthago en andere Fenicische kolonies rondom de Middellandse Zee werden gesticht tussen 1200 en 800 v.Chr. De botten die voor de studie in Nature werden geanalyseerd waren echter allemaal van ná 600 v.Chr. Dat is niet gek, omdat de vroege Feniciërs hun doden niet begroeven maar cremeerden. Over de mensen die de eerste eeuwen in deze nederzettingen woonden kunnen dus geen uitspraken worden gedaan, vindt Nigro.
Hij is hoofd van de Italiaanse missie die opgravingen doet in Carthago, dus zijn kritiek doet ertoe. Uit de Nature-analyse van het dna van de Puniërs – zo noemden de Romeinen hun grote vijanden de Carthagers – blijkt dat hun oorsprong voor een groot deel ligt rondom de Egeïsche Zee en op Sicilië.
De diepere wortels
Volgens Nigro is daarmee niet gezegd dat de diepere wortels van deze mensen niet in de Levant lagen, want deze regio had rond het begin van het eerste millennium v.Chr. te maken met de komst van migranten elders uit het Middellandse Zeegebied. Hun afstammelingen kunnen in de eeuwen erna hun vleugels weer hebben uitgeslagen – maar daarmee lagen hun wortels nog wel in de Levant.
Dat ‘puur’ Levantijns dna vanaf de zevende eeuw v.Chr. zo goed als verdwenen is – in enkele van de 200 onderzochte individuen werden nog wel sporen aangetroffen – verklaren de auteurs van het Nature-artikel uit het feit dat na de aanvankelijke stichting van een kolonie de Fenisische pioniers al gauw gezelschap kreeg van grote groepen Griekse en Siciliaanse migranten. Die namen de cultuur en schrift over van de elite, maar zorgden ervoor dat hun dna langzaam uit de populatie verdween.
Nigro bestrijdt niet dat die mix plaatsvond. Hij vindt dat op dit multiculturele karakter van de Fenische beschaving de nadruk had moeten liggen, niet op het gebrek aan Levantijnse wortels.
De Romeinen hadden hier natuurlijk allemaal geen weet van. Voor hen waren de Puniërs de afstammelingen van koningin Dido, die vanuit de Levantijnse stadstaat Tyrus naar Noord-Afrika was gevlucht en daar Carthago had gesticht (zo staat het te lezen in Vergilius’ Aeneis).
