De complexe werkelijkheid achter georganiseerd seksueel misbruik in het VK

Steeds opnieuw vraagt de officier van justitie het. „Kon u de etniciteit van de man vaststellen?” „Kon u zien wat voor etniciteit deze man had?”

In de rechtbank van Manchester ondervraagt de officier de pleegmoeder van een vrouw die jaren geleden door zeven mannen zou zijn verkracht, in sommige gevallen meermaals. Dit speelde van 2001 tot 2006 in Rochdale, een stadje even ten noorden van Manchester. De pleegdochter en een andere vrouw die in deze zaak als slachtoffer getuigt, waren toen nog minderjarig.

De pleegmoeder antwoordt steeds hetzelfde. Een keer wachtte een man voor hun huis in een auto om het meisje op te pikken. „Hij was van Aziatische afkomst.” Een andere keer ging ze met haar pleegdochter naar de markt van Rochdale, waar ze een paar van de mannen ontmoetten waar het meisje mee omging. „Van Aziatische afkomst.”

Het meisje raakte zwanger, ze was toen veertien. Vlak na de geboorte van haar dochtertje grapte ze tegen haar pleegmoeder: „Vind je niet dat ze lijkt op die man van de markt?” Was dat zo, wil de officier van justitie weten. „Nee. Ik wist niet goed wat ik moest zeggen.”

Ook al zijn de verdenkingen van begin deze eeuw, de rechtszaak in Manchester dient pas nu en duurt al enkele maanden. Het is één van de vele zaken in het Verenigd Koninkrijk waarin groepen mannen worden aangeklaagd vanwege onzedelijke handelingen, aanranding of verkrachting van meisjes en jonge vrouwen. De meeste Britten kennen het fenomeen van georganiseerde seksuele uitbuiting als het werk van grooming gangs, waarbij media vaak ook melden dat daders vooral van Aziatische of Brits-Pakistaanse afkomst zouden zijn.

Begin dit jaar kwamen de gangs weer volop in de aandacht door miljardair en Trump-adviseur Elon Musk, die op X beweerde dat de Britse overheid er te weinig tegen gedaan had en dat premier Keir Starmer „medeplichtig” was. Starmer was hoofdofficier van justitie in een deel van de jaren waarin de ophef over de bendes groot was, dat laatste was van eind jaren negentig tot 2014 ongeveer. Musk pleitte voor nieuw onderzoek en rechtse oppositiepartijen, de Conservatieve Partij en Reform UK, gingen daar graag in mee om de druk op de Labour-regering op te voeren.

‘Culturele drijfveren’

Uiteindelijk gaf Labour min of meer toe aan die druk. Er kwam geen overkoepelend landelijk onderzoek, maar de overheid stelde wel geld beschikbaar voor enkele nieuwe lokale onderzoeken en kondigde een „snelle doorlichting” aan van al bestaande informatie. Die zou dit voorjaar klaar moeten zijn; volgens de Britse minister van Binnenlandse Zaken wordt het een analyse van de „demografische gegevens van daders en slachtoffers” en van de „culturele drijfveren” van daders. Dit adresseert een onderbuikgevoel dat radicaal-rechts graag bij kiezers aanspreekt, namelijk dat het seksueel misbruik buitenproportioneel vaak zou worden gepleegd door inwoners met een migratieachtergrond en overwegend gericht was tegen witte Britse vrouwen.

De werkelijkheid is complexer. In enkele zaken werden weliswaar vooral Pakistaanse Britten veroordeeld, maar op grotere schaal zijn van zowel slachtoffers als daders weinig bruikbare data over etniciteit beschikbaar. Daardoor is het „onmogelijk om te weten of bepaalde etnische groepen oververtegenwoordigd zijn als daders in netwerken voor seksuele uitbuiting”, concludeerde een uitgebreid onafhankelijk onderzoek naar georganiseerde seksuele uitbuiting in 2022, waarin met duizenden slachtoffers van seksueel misbruik werd gesproken. Het rapport kwam tot stand onder leiding van kinderbeschermingsdeskundige Alexis Jay. Het verhaal dat daders specifiek witte slachtoffers uitzochten, was volgens Jay „een mythe”.

Het is waarschijnlijker dat heel andere factoren dan etnische achtergrond ervoor zorgden dat daders met elkaar en met hun slachtoffers in contact kwamen, zegt David Gadd, hoogleraar criminologie aan de Universiteit van Manchester. Hij deed onderzoek naar de ‘Aziatische grooming gangs’. Het misbruik gebeurde vooral in achtergestelde buurten van arme steden in het noorden van Engeland. Een gemeenschappelijke deler van daders was dat ze vaak ’s avonds laat of ’s nachts werkten, bijvoorbeeld als taxichauffeur of in kebabzaken: „Onze nachteconomie draait nu eenmaal grotendeels op mannen uit etnische minderheidsgroepen die vrij slecht verdienen.” Vaak worden zij buitengesloten van het ‘gewone’ nachtleven, door hun religie of doordat clubs en pubs discrimineren aan de deur.

De meisjes waren vaak al kwetsbaar en in beeld bij jeugdzorginstellingen. „Het waren kinderen die in zorgtehuizen zaten omdat ze eerder met misbruik te maken hadden gehad. Ze waren op zoek naar iemand die hen kon beschermen, of met wie ze een leuke tijd konden hebben”, zegt hoogleraar Gadd. „Zo kwamen ze in aanraking met oudere mannen. Ze gingen drank en drugs gebruiken, vertelden dat niet aan hun ouders of maatschappelijk werker en in die clandestiene context groeide hun afhankelijkheid.”

Uit het onderzoek van Alexis Jay, waar hij niet bij betrokken was, blijkt dit ook. Voor kinderen die in zorginstellingen woonden, was de kans op seksueel misbruik bijna vier keer zo groot. In totaal sprak de onderzoekscommissie van Jay met ongeveer 7.300 misbruikslachtoffers.

Het paraplubegrip ‘Aziatisch’ dat vaak gebruikt wordt om de netwerken te typeren, is problematisch, zegt Gadd. In het VK vallen inwoners uit het voormalige Zuid-Aziatisch koloniale gebied onder die definitie, zoals Indiërs, Pakistanen en Bengalen. De groep veroordeelden was veel diverser: er zaten ook Afghanen, Irakese Koerden en Oost-Europeanen tussen. „Het algemene publiek vindt het moeilijk om onderscheid te maken tussen een Iraniër, een Irakees en een Britse Pakistaan, maar dat betekent niet dat je dit probleem simpelweg kunt reduceren tot Pakistaanse mannen van de eerste of tweede generatie.”

Het lukte Gadd een handvol daders te interviewen. Zij ontkenden hun relaties met de meisjes niet, vertelt hij, en ook niet dat daar iets mis mee was. „Maar ze werden boos als ze als onderdeel van een etnische bende werden omschreven. Ze voelden zich gediscrimineerd.” De daders zagen zichzelf niet als onderdeel van zo’n georganiseerd netwerk en merkten op dat er gevaarlijker types in een groep, bijvoorbeeld bij iemand thuis, aanwezig waren dan zij. Sommigen handelden in drugs, anderen waren eenzame delinquenten die gescheiden leefden van hun gezin thuis, weer anderen waren flatgenoten van degenen die de meisjes meenamen.

Ondergoed en sigaretten

De groep verdachten in Rochdale rond de twee meisjes heeft veel weg van een ‘gemiddeld’ groomingnetwerk, zoals die ook in steden als Rotherham, Banbury en Telford bestonden, begin deze eeuw. Beide meisjes ontvingen al voordat ze in contact met de verdachten kwamen hulp van maatschappelijk werkers. Ze kregen ondergoed, sigaretten en andere spulletjes van in elk geval één van de verdachten. Hij had een kraam op de markt van Rochdale en stond daar bekend als The Knickerman. De andere verdachten werkten ook op die markt of hadden een baan als taxichauffeur.

In de rechtszaal zitten de verdachten achterin, met glas tussen hen en de advocaten en juryleden. Ze zitten niet vast en na de zittingen lopen ze naar buiten, vaak met hun capuchon ver over hun hoofd zodat fotografen hen niet herkenbaar in beeld kunnen brengen.

De tenlasteleggingen gaan over handelingen van twintig jaar geleden. „Geen zorgen, dit is geen geheugentest”, zegt de officier van justitie tegen getuigen die twijfelen over hun antwoorden. De zaak dient nu pas doordat de wachttijden bij rechtbanken in het VK lang zijn. En het rondkrijgen van de zaak kostte de politie veel tijd en uitzoekwerk: het was een dossier met aanvankelijk honderden verdachten. In andere steden moeten groomingzaken soms zelfs nog beginnen. In februari schafte de regering een verjaringstermijn af voor seksueel misbruik van kinderen, waardoor het aanklagen van daders, ook jaren na dato, makkelijker wordt.

In de beginjaren van het groomingschandaal was de vraag vooral of sprake was van een doofpot. Politie en sociale diensten waren bang voor racistisch te worden uitgemaakt als ze mannen met een migratieachtergrond zouden aanpakken, suggereerden enkele lokale onderzoeksrapporten. Dat gegeven haalden extreemrechtse groepen graag aan als bewijs van two tier policing: de politie zou met twee maten meten, te politiek correct zijn en migranten liever met rust laten dan hun misdaden aan te pakken. Elon Musk refereerde hier aan, hij noemde premier Keir Starmer „Two Tier Keir”.

Hoe bepalend was die angst voor racisme? Alexis Jay vond in 2022 geen bewijzen voor een doofpot. Wel bleek uit haar onderzoek dat de politie verklaringen van slachtoffers weinig serieus nam, omdat ze vaak probleemkinderen waren. Andere critici werpen tegen dat de Britse politie helemaal niet zo bang is om onderscheid te maken op basis van ras: agenten houden al decennialang inwoners van kleur vaker staande om te fouilleren en meerdere onderzoeken concludeerden dat racisme en discriminatie fundamentele problemen zijn bij de politie. Mede daardoor is het vertrouwen in de politie bij inwoners met een migratieachtergrond vaak laag en is het lastig voor agenten om informatie van hen te krijgen.

Campagnes

Intussen zijn veel gemeenten waar grooming gangs werden aangetroffen begonnen met bewustwordingscampagnes rond seksueel misbruik en zijn hulpverleners alerter. Regeringspartij Labour maakt werk van de aanbevelingen die hoogleraar Jay, al in 2022 deed, maar zijn blijven liggen onder de vorige, Conservatieve regering. Eén van haar belangrijkste aanbevelingen was om het verplicht te maken meldingen van misbruik van kinderen te behandelen. Zulke meldingen negeren wordt strafbaar, daarvoor komt Labour met een wetsvoorstel.

Uiteindelijk is armoedebestrijding onder kinderen van groot belang om dit soort misbruik tegen te gaan, zegt hoogleraar Gadd. In het VK leven relatief veel kinderen in armoede, wat hen vatbaarder maakt voor uitbuiting. En een cultuurverandering onder mannen, want de overgrote meerderheid van de daders is man, is cruciaal: „Zeker in de informele nachteconomie waar mannen aan transactionele verhoudingen gewend zijn. Ze verwachten een zoen of seks in ruil voor een lift, drank of wat drugs en staan er niet bij stil dat het moeilijk kan zijn voor meisjes om te weigeren. Hun beeld van wat instemming is, moet veranderen.”

Delen





Mail de redactie