Wie een wetenschappelijke twist wil uitvechten kan maar het beste een lange adem hebben – zéker als de discussie plaatsvindt op papier, in een vooraanstaand tijdschrift als Nature. Dat ondervonden de Nijmeegse onderzoekers Caspar Hallmann en Hans de Kroon en hun collega’s toen hun commentaar op een ander wetenschappelijk artikel deze week „eindelijk, na heel lange tijd” werd gepubliceerd.
Eind 2023 kregen de Nederlanders van een Duits-Zwitsers biologenteam, onder leiding van Jörg Müller, kritiek op hun baanbrekende ‘Krefeld-studie’ uit 2017. Daarin hadden Hallmann en De Kroon geconcludeerd dat de vliegende insectenbiomassa, dus het totale gewicht van alle vliegende insecten, in 27 jaar tijd met meer dan 75 procent was afgenomen. In datzelfde artikel stond ook dat er geen eenduidige oorzaak aan te wijzen was. Eerder zou het een ‘dood door duizend sneden’ zijn, waarbij versnippering van leefgebied, pesticidengebruik én klimaatverandering een rol spelen.
Onzin, oordeelden Müller en de zijnen: de afnames waren volgens hen simpelweg te wijten aan verschuivingen in weersomstandigheden. De afgelopen decennia werden de winters warmer en droger waarbij de insecten langer actief bleven (waardoor ze ten prooi konden vallen aan vijanden) of droogden de eitjes uit. Anderzijds kon de insectenstand bij toenemend natte voorjaarscondities direct weer een boost krijgen.
De Nijmeegse biologen vonden díé redenering juist weer veel te kort door de bocht. In de vallen waarin de insecten werden verzameld kwamen immers allerlei soorten samen, met heel uiteenlopende weersvoorkeuren. Het was in hun ogen nauwelijks voorstelbaar dat álle insecten zo achteruit zouden gaan door louter verschuivingen in het weer. „Haha”, reageerde Müller destijds per e-mail op de kritiek. „Dit is gewoon goede wetenschap. Al onze data en codes zijn publiekelijk beschikbaar.”
Statistisch onbetrouwbaar
Maar nu, anderhalf jaar na het stuk van Müller c.s., slaan De Kroon en Hallmann terug met een eigen publicatie in Nature. De titel: Weather anomalies cannot explain insect decline. Het gebruikte statistische model van het Duits-Zwitserse team geeft volgens hen een valse, nietszeggende relatie tussen weersveranderingen en insectenafname weer; geobserveerde toenames in insectenbiomassa zouden niet door het weer komen maar door onvergelijkbare bemonsteringslocaties en het gebruik van een ander type val.
De Kroon, in een e-mail: „Het leidt geen twijfel dat klimaatverandering effecten heeft op overleving van insecten en verschuivingen tussen soorten. Werk hieraan begint pas. Maar met deze ‘grote stappen, snel thuis’-methode zijn de effecten niet te bewijzen, en dat leidt de aandacht af van grote bedreigingen zoals pesticiden.”
Op één punt lijken alle onderzoekers het wél met elkaar eens te zijn: achteruitgang van insectenbiomassa is een complex onderwerp, en betere samenwerking is nodig. Hopelijk haalt die conclusie de angel uit de discussie.
