N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Spaanse verkiezingen Regeringspartij PSOE van premier Pedro Sánchez kreeg zondag een gevoelige klap. De rechtse oppositiepartij Partido Popular haalde 31,5 procent van de stemmen, terwijl de PSOE bleef steken op 28,1 procent.
De 88-jarige Maria Iturriaga brengt zondag haar stem uit bij de lokale verkiezingen in Spanje. Foto Alvaro Barrientos/AP
De conservatieve volkspartij Partido Popular (PP) heeft zondag de lokale en regionale verkiezingen in Spanje gewonnen. De oppositiepartij van Alberto Núñez Feijóo kreeg volgens El Paísruim 31,5 procent van de stemmen, terwijl de sociaaldemocratische regeringspartij PSOE van premier Pedro Sánchez flink moest inleveren en uitkwam op ruim 28 procent van de stemmen. In de hoofdstad Madrid haalde de PP zelfs 44,5 procent van de stemmen tegen 16,7 procent voor de PSOE.
Bij de lokale verkiezingen werd in alle 8.112 gemeenten en in twaalf van de zeventien autonome regio’s gestemd. In veel plaatsen werden ook nieuwe burgemeesters gekozen. De extreemrechtse partij VOX kwam op ruime afstand van de PP en PSOE als derde uit de bus met ruim 7 procent van de stemmen. Verder kwam geen enkele andere partij boven de 2,5 procent uit.
De verkiezingen waren ook belangrijk, omdat ze worden gezien als graadmeter voor de landelijke verkiezingen in december. Die zullen uitdraaien op een klassieke tweestrijd tussen de linkse PSOE en de rechtse PP, die nu de beste uitgangspositie heeft.
Volgens woordvoerder Cuca Gamarra van de PP toont de uitslag van zondag aan dat Spanje toe is aan verandering: „Het resultaat van vandaag is een enorme stimulans voor de volgende verandering later dit jaar op nationaal niveau”, zei Gamarra zondagavond op een persconferentie. „Wij zijn er klaar voor en de bevolking wil het”.
Techmiljardair Elon Musk wordt een van de twee bazen van het Amerikaanse Department of Government Efficiency (DOGE). Wat dit nieuwe ministerie voor overheidsefficiëntie precies is, en wat het gaat doen, is niet helder. Maar de woordgrap DOGE heeft gelijk effect op de koers van de dogecoin. Dat is een cryptomunt die ooit begon als parodie op al het gespeculeer met crypto en die vervolgens is omarmd door Elon Musk.
Welkom in de cryptowereld, die na een relatief lauwe periode plots weer in de belangstelling staat. Sinds de overtuigende verkiezingsoverwinning van Donald Trump heerst onder cryptobezitters een jubelstemming. Die vertaalt zich in stijgende koersen. Het opvallendst is de koers van de oudste cryptomunt, de bitcoin. Die kwam deze week boven de 90.000 dollar, het hoogste peil ooit. Een jaar geleden schommelde de koers rond de 30.000 dollar.
Dat komt door speculatie op een heropleving van de Amerikaanse cryptohandel. De koers van een cryptomunt komt tot stand door vraag en aanbod. Als er veel vraag is, gaat de prijs omhoog. Als niemand een cryptomunt wil kopen of gebruiken, is hij ook niets waard. Er is geen onderliggende waarde, zoals bij een traditioneel aandeel of speculatie in goederen als olie, graan of goud. Bij crypto draait alles om het geloof dat er waarde zit in het verrichten van onomkeerbare transacties online. De koersen zijn daardoor extreem gevoelig voor sentiment. Dat maakt ze grillig en geschikt voor speculatie.
Cryptocrimineel
Momenteel is er veel vraag naar crypto en dat drijft de koersen op, wat op zichzelf de vraag weer aanwakkert. Veel mensen denken dat de koersen nog verder zullen stijgen. Dat komt hoofdzakelijk door verwachtingen die zijn gewekt door Donald Trump. De aanstaande president van de VS heeft er tijdens zijn – mede door crypto-investeerders gefinancierde – campagne veel aan gedaan om over te komen als voorstander van crypto. Hij omringt zich met mensen die geloven in de technologie achter cryptovaluta, zoals Elon Musk en Trumps zonen.
Op een grote Amerikaanse cryptoconferentie beloofde Trump onder meer een iconische cryptocrimineel vrij te laten. Het gaat om Ross Ulbricht, de man achter Silkroad, een online marktplaats waarop tussen 2011 en 2013 met bitcoin onder meer wapens en drugs konden worden gekocht. Trump beloofde ook om – „op dag 1” – Gary Gensler te ontslaan, het hoofd van beurswaakhond SEC. Gensler is niet populair onder cryptobezitters. Hij is de afgelopen jaren streng opgetreden tegen crypto-ondernemers die zich niet aan beleggingsregels houden die, wat hem betreft, ook op de meeste cryptovaluta van toepassing zijn.
Lees ook
Familie Trump gaat een cryptoplatform lanceren, cryptobezitters vrezen voor flop
Trump zei ook in beslag genomen cryptotegoeden te zullen toevoegen aan de Amerikaanse financiële reserves. Dat is nog iets anders dan dat de Amerikaanse centrale bank actief cryptovaluta’s gaat inkopen en aanhouden, maar het zou wel een belangrijke legitimering van cryptobezittingen betekenen.
Want dáár draait het uiteindelijk om.
Cryptovaluta’s bestaan inmiddels vijftien jaar. Maar over digitale bezittingen is nog veel juridische onduidelijkheid. De Europese Unie heeft inmiddels een cryptowet die definities geeft. Deze Markets in Crypto-Assets Regulation (MiCAR) biedt uitgevers van cryptomunten (activa) en aanbieders van cryptodiensten (zoals beurzen of beleggingsadvies) duidelijkheid over de spelregels, en consumenten enige bescherming.
Inmiddels zijn er wereldwijd meer jurisdicties die zulke duidelijkheid verschaffen – Dubai bijvoorbeeld, en delen van Azië – en die daardoor aantrekkelijk kunnen zijn voor crypto-ondernemers. Maar in Amerika is dit nog niet zo. Daar moeten bedrijven en consumenten het doen met de interpretatie van oudere wetten door de SEC. En deze toezichthouder was de afgelopen jaren streng. De SEC beschouwt veel cryptovaluta’s als effecten, en die mogen niet zonder haar toestemming aan Amerikanen worden aangeboden. Wie dat toch doet, neemt serieuze risico’s. Dat ondervond bijvoorbeeld de oprichter en eigenaar van Binance, de grootste cryptobeurs ter wereld. Die trof uiteindelijk een schikking. Binance betaalde 4,3 miljard dollar boete en topman Changpeng Zhao ging vier maanden de cel in. Hij kwam onlangs vrij.
Cryptoregulering
Dat cryptoregulering in Amerika nodig is, is onomstreden. Dat vinden Republikeinen én Democraten. En ondernemers snakken er naar zekerheid. De echte spannende vraag is hoe die spelregels eruit gaan zien. Hoe wordt de markt gereguleerd, wie krijgt welke macht?
Die kwestie raakt aan het gedachtengoed achter ‘oercryptomunt’ bitcoin. De munt functioneert dankzij een database die decentraal wordt bijgehouden door computers, de blockchain. Er is geen beïnvloedbare baas die erover kan beslissen.
Lees ook
Feest voor bitcoinfans, de ‘halving’ komt eraan. De wat?
Dardoor is bitcoin immuun voor wat in de cryptowereld ‘censuur’ wordt genoemd: discutabele ingrepen, bijvoorbeeld door bankiers of politici. Dat is cruciaal voor het vertrouwen in de munt en het verklaart de harde kern van zeer principiële gelovigen – naast een meute die graag op koersschommelingen speculeert.
Die manier van denken heeft veel overlap met het Republikeins gedachtengoed. Republikeinen geloven in marktwerking en willen een kleine overheid. Net als Musk. Waar het bij Trump nog de vraag is hoe diep zijn geloof in crypto gaat, is het bij Musk meer dan meligheid, ironie en speculatie. Hij lijkt echt te geloven in decentrale en transparante technologie. Zijn motivatie om X, destijds Twitter, te kopen was ook zijn weerstand tégen ‘censuur’, ofwel de verbanning van accounts op inhoudelijke gronden waarover je kunt twisten. Het beroemdste voorbeeld van zo’n verbanning was die van Donald Trump, op Twitter het zwijgen opgelegd omdat hij de democratie zou bedreigen. Onder Musk kreeg hij zijn account direct terug.
Zo zou de regulering van crypto een interessante ideeënstrijd kunnen worden. Op dit relatief onontgonnen terrein kunnen de Republikeinen nu hun stempel drukken.
Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”
Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”
Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”
Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging
Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”
Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”
Bij moeder nog vlees
De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”
Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel
Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”
Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”
Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.
Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.
De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”
En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”
Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”
Woensdag 13 november was de dag dat Venlo de grote winnaar werd van het Nationaal Kampioenschap Tegelwippen. Er klonk verbaasd gegiechel in de studio toen presentator Sybrand Niessen met die mededeling de uitzending van Tijd voor MAX opende. „Grappig”, mompelde co-host Martine van Os tevreden. „Tegelwippen.” Het scherm vulde zich met foto’s van mensen die in tuintjes neerknielden. Sommigen waren met schepjes in de weer, anderen hielden triomfantelijk met beide handen een tegel hoog in de lucht, alsof het het hoofd was van het versteningsmonster dat ze zojuist hadden afgeslacht.
Een recordaantal gemeenten had dit jaar aan het NK meegedaan. „In totaal maakten meer dan vijf miljoen tegels plaats voor gras. Dat is een goede ontwikkeling”, verduidelijkte Niessen vlug, voor het geval de kijker het tegelwippen zou interpreteren als alarmerend onbeschaamd vandalisme. Tegels vervangen door groen (Niessen: „bloemperken en bomen enzo”) kan een middel zijn in de strijd tegen wateroverlast, en een groenere leefomgeving heeft een positieve invloed op de mentale gezondheid van buurtbewoners. In Venlo gaat men gelukkige tijden tegemoet, want daar hadden deelnemers liefst 414.395 tegels verwijderd. Als prijs kregen ze een gouden tegel uitgereikt (dat leek me dan weer contraproductief).
Voor mij was woensdag 13 november tot dat moment de dag geweest waarop ik af en aan naar de livestream keek van het debat in Den Haag over het geweld in Amsterdam van afgelopen week, tot ik zo mistroostig werd van de toon van de coalitiepartijen dat ik het opgaf en maar Tijd voor MAX aanzette. Een prima keus, voelde ik al vanaf de eerste minuut. En in de laatste minuut bleek je ook nog eens een T-shirt te kunnen winnen. Astrid Joosten, die tegenwoordig de wiskundequiz Onderaan de streep (BNNVARA) presenteert, had de jackpot meegenomen: een zwart T-shirt met een groot procentteken erop. Het bovenste bolletje was een blije smiley, het bolletje onderaan de streep keek juist beteuterd.
Een ontwerp van haar sidekick Tobi Kooiman, legde Joosten uit. Kooiman is wiskundige én cabaretier, en draagt iedere aflevering een zelfbedacht T-shirt. „Dan zeg ik: ‘Goh Tobi, wat heb je vandaag nou weer aan’”, zei Joosten. Voor dit T-shirt had Kooiman zich laten inspireren door een onderzoek naar geluk in Scandinavië, waaruit bleek dat daar het hoogste percentage gelukkige mensen woonde, maar ook het hoogste percentage mensen dat zelfmoord pleegt. Kooiman – „Hij denkt zo anders dan wij!” – had daar „zijn eigen uitleg” aan gegeven, zei Joosten. „Hij zegt: ‘Heel logisch, want als alle mensen die ongelukkig zijn zelfmoord plegen, houd je alleen gelukkige mensen over’.” „Oh, ha, op die fiets ja”, zei Van Os.
Vanuit de behandelstoel
Na die verrassend lugubere wending was het nog een tijdje zoeken naar een wat vrolijkere afsluiting van de tv-avond. Die kon je vinden in de nieuwe docuserie van Kelly-Qian van Binsbergen: Sexotisch (Omroep ZWART). Hoewel je het onderwerp van het programma (seksueel racisme) bepaald niet vrolijk kunt noemen, vliegt Van Binsbergen het project zo creatief en opgewekt aan dat het aanstekelijk werkt. Tijdens interviews over gevoelige thema’s wordt er ook geregeld gelachen. Sexotisch is educatief: stereotyperingen worden op creatieve manieren aangekaart, verklaard en onderuitgehaald. Nee, de vorm en lengte van genitaliën wordt niet etnisch bepaald (een idee dat wel leeft en wordt gevoed door de pornoindustrie). Van Binsbergen liet dat bevestigen door uroloog Piet Hoebeke naar haar vulva te laten kijken, en filmde hem vanuit de behandelstoel. „Er bestaat geen specifiek Aziatische vulva”, zei hij met zijn hoofd tussen haar benen. „Die ziet er gewoon… vulva uit.” Zo was woensdag 13 november ook een beetje de dag van Piet Hoebeke.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/05/web-2805buispanje.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/data101048071-9aeb15.jpg)
