Over de uitspraken van Mona Keijzer op tv heeft iedereen een mening. Maar wat is er eigenlijk onderzocht over islam en jodenhaat?
Mona Keijzer zei: „Veel asielmigranten komen uit landen met een islamitisch geloof, we weten dat daar jodenhaat, ja, onderdeel bijna is van de cultuur.” En: „Ontkent u dan dat bij mensen met een islamitisch geloof antisemitisme vaak onderdeel is van de cultuur?”
Onderzoek bij moslims in westerse landen lijkt haar enigszins gelijk te geven. Tientallen peilingen bij in totaal 38.000 moslims vonden dat antisemitische stereotypen bij hen twee tot drie keer zo vaak voorkwamen als bij niet-moslims. Typische percentages zijn 50 procent antisemitisme bij moslims, tegenover 20 procent bij de anderen. Het gaat om ideeën zoals: joden beheersen de media, de banken en de politiek; ik wil ze niet als buurman; ze hebben schuld aan economische crises, aan oorlogen, aan de dood van Christus; het was hun eigen schuld dat ze vervolgd werden. Ondervraagden kregen ook meningen voorgelegd die ik geen echte jodenhaat vind, zoals: ze zijn meer loyaal aan Israël dan aan het eigen land, of: ze misbruiken hun Holocaust-slachtofferstatus. Je moet die percentages antisemitisme dus relatief zien.
Over geweld tegen joden is minder bekend, maar in West-Europa lijkt dat wel primair te komen van moslim-extremisten. Zij vormen vermoedelijk zo’n 40 procent van de daders, 14 procent zijn links-extremisten, 10 procent rechts-extremisten en de rest is onbekend. Antisemitische moorden zijn zeldzaam; in totaal werden in West-Europa tussen 2012 en 2019 vijftien joden vermoord bij aanslagen in Toulouse, Parijs (3×), Brussel en Kopenhagen. Alle daders hadden een islamitische achtergrond. Dat zegt niet alles; in de VS werden in diezelfde periode bij aanslagen op joodse doelen ook vijftien mensen vermoord maar die daders waren allemaal extreemrechtse ‘witte’ neonazi’s. In West-Europa lijkt geweld tegen joden echter meestal te komen van extremistische moslims.
Discriminatie of geweld
Hoort jodenhaat bij de cultuur van landen met een islamitisch geloof? De Anti-Defamation League, een Amerikaans-joodse ngo, vraagt periodiek in 100 landen telkens 500 mensen hoe ze denken over joden. De geïnterviewde krijgt elf vooroordelen te horen en wie het met meer dan de helft daarvan eens is geldt als antisemitisch. Het gaat om uitspraken zoals: joden hebben te veel macht, beheersen de media, praten altijd maar over de Holocaust, geven alleen om hun eigen soort en zijn verantwoordelijk voor de meeste oorlogen. Ik weet niet of je iemand een antisemiet mag noemen als hij het met meer dan de helft daarvan eens is en of dat iets zegt over zijn neiging tot actieve discriminatie of geweld. Maar omdat deze peilingen overal op dezelfde manier worden gedaan en ze regelmatig worden herhaald zijn ze wel bruikbaar om landen te vergelijken. Het gaat daarbij, net als bij de andere peilingen, om onderzoek van voor de huidige Gaza-oorlog.
In West-Europese landen scoorde 24 procent van de ondervraagden als ‘antisemitisch’ en in Noord-Afrika en het Midden-Oosten 74 procent. Dat lijkt de stelling van Mona Keijzer enigszins te bevestigen. Andere islamitische landen scoorden lager maar nog steeds hoog, bijvoorbeeld 48 procent in Indonesië en 32 procent in Bangladesh. Twee andere wereldwijde peilingen, de Pew Global Attitudes surveys en de World/European Values Survey, bevestigen dat antisemitisme een stuk meer voorkomt in islamitische landen. Antisemitisme in tv-uitzendingen en kranten is daar niet ongebruikelijk en wordt door de overheid kennelijk toegestaan. Ook schoolboeken bevatten jodenhaat. Dat is intussen verminderd in de landen die verdragen sloten met Israël; het geldt nu vooral voor Iran, Irak en Jemen.
Boeken en pamfletten
Het antisemitisme in Arabische landen dateert van voor het ontstaan van de staat Israël. Vanaf 1935 bestookten de Duitse nazi’s het Midden-Oosten met antisemitische radioprogramma’s, boeken en pamfletten en met steun voor lokale nazi’s. Dat leidde onder meer tot een pogrom in Bagdad waarbij in 1941 zeshonderd joden werden vermoord en duizenden gewond of verkracht. De oorlogen tussen Israël en zijn buurlanden hebben de jodenhaat in die landen verder aangewakkerd. Dat bewijst echter niet dat jodenhaat onderdeel is van de islamitische cultuur. In de Middeleeuwen en daarna werden joden in Europa massaal vervolgd en vermoord terwijl ze onder de islam betrekkelijk veilig waren. De Koran bevat ook geen systematische jodenhaat; fundamentalistische moslimextremisten gebruiken Koranteksten als rechtvaardiging voor antisemitisme, maar dat is cherrypicking.
Als jood verontrust het mij dat de helft van de Europese moslims er antisemitische denkbeelden op nahoudt. De andere helft doet dat echter niet, en geweld tegen joden is beperkt tot een kleine groep extremisten. Ik blijf hopen dat moslims en joden in Nederland vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan. Daar helpt de manier waarop Mona Keijzer zich uitte niet bij, zelfs als haar quotes een kern van waarheid bevatten.
Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement.
Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.
