KRO-NCRV stopt met X. In een persbericht legde de omroep uit dat het besluit werd genomen na alle weerzinwekkende bagger die Akwasi over zich heen had gekregen na zijn deelname aan De Slimste Mens. Had ik gemist, ik was afgeleid door een andere baggerzaak op X. Antropologe Jitske Kramer was te gast in een programma op NPO Radio 1 – ook van KRO-NCRV – waarin de ‘gewoonheid’ van Caroline van der Plas werd geduid. NPO Radio 1 plaatste een kort clipje (1 minuut 15 seconden) uit de uitzending op X waarin Kramer stelt dat Van der Plas een slim maar zorgelijk – want uitsluitend – marketingverhaal vertelt over de ‘gewone Nederlander’. Van der Plas spon er ogenblikkelijk politieke garen bij door het fragment te delen en te wijzen op het ‘dedain’ en de ‘aanstellerij’ van de antropologe, die vervolgens een hoop bagger over zich heen kreeg.
Het onderzoeken van de wijze waarop termen als ‘normaal’ en ‘gewoon’ worden ingezet in de politiek lijkt me uiterst relevant. De vraag is wel wat het doel precies is van korte clips van uitzendingen op sociale media. Steeds vaker gaat het mis. Te denken valt aan de ophef rondom de hoofdredacteur van NOS Nieuws, Giselle van Cann en het clipje waar mensen op los gingen omdat ze zou beweren dat iedere terrorist een vrijheidsstrijder is. Wie de moeite nam de link te volgen naar de uitzending van een uur, hoorde iets anders, namelijk een genuanceerde beschouwing over hoe lastig taal is in oorlogstijd, in die context was dit slechts een voorbeeld.
Terecht dus, dat omroepen zich bezinnen over hoe te opereren op X. Waar dienen clips toe: als teaser om het gehele programma te gaan beluisteren? Of is het de bedoeling dat de clips als zelfstandige mini-uitzendinkjes het publieke debat voeden? Ook dat lijkt niet goed (meer) te werken: NPO Radio 1 zette bij Van der Plas vs Kramer de mogelijkheid tot reageren uit.
Nu deel ik zelf ook vaak als een soort marketeer clips op sociale media met een link die naar de inhoud verwijst waar ik belangstellenden naar toe hoop te lokken: een paar aantrekkelijke bladzijden uit een nieuw kinderboek (kopen!), een opmerkelijk fragment uit een podcast (luisteren!). Een goede vriendin had mijn socialemediagedrag al enige tijd met lede ogen aangezien. Ze begreep het wel, maar nu wist ze het wel, van die podcast die ik had gemaakt. Ik vertelde haar dat een ‘bereikdeskundige’ mij had verteld dat mensen precies 17 keer mijn podcasttegel moesten zien, dan pas was er een gerede kans dat ze zouden bezwijken. Aha, zei de vriendin, maar herinnerde ik me dan niet de les over de pijl van Baudrillard?
We betraden een terrein dat waarschijnlijk niet meer voor de gewone Nederlander was, maar voor de heel bijzondere categorie van eerstejaars filosofen die college over de Franse mediafilosoof Jean Baudrillard hebben gevolgd. De docent had een grote pijl op het bord getekend. Of we wisten wat de bedoeling van een pijl was. Jazeker, wisten we: pijl = volgen. Dat nu, legde de docent uit, is precies wat we in tijden waarin we overvoerd zijn door mediaprikkels niet meer doen. We blijven hangen in de pijl zelf, reageren op de pijl, en zo ontstaat een naar zichzelf verwijzend circus, zonder dat je ooit terecht komt bij waar de pijl naar verwijst (‘de werkelijkheid’). Ik was kortom, voortdurend richtingsaanwijzers aan het plaatsen naar de eigenlijke inhoud (‘en hier is de link naar de hele podcast!’), waar hooguit een enkeling terecht zou komen. Met Baudrillard in gedachten zou je kunnen stellen dat omroepen clips als pijlen moeten gaan beschouwen die niet fungeren als lokkertjes naar het ‘echte’ programma.
Hoewel de Grote Uittocht op X in volle gang lijkt, zit ik er nog, zij het met veel blocken, struisvogelen en negeren. Als een verslaafde haal ik er elke dag mijn Kierkegaard-quote. Ik weet het, die kan ik ook via andere sociale media krijgen, maar die zijn op hun eigen manier dodelijk vermoeiend. Hoe je het ook wendt of keert, ook daar ben je de hele dag langs naar zichzelf verwijzende lege pijlen aan het scrollen (‘Famke heeft je uitgenodigd om Famke Coaching leuk te vinden’). Op de dag dat KRO-NCRV haar uittocht aankondigde las ik op X: „Ja, we staan voor de totale ommekeer: nu de media welhaast het toppunt hebben bereikt van haast en van een alles-overstromende omvang, zitten we tegelijkertijd op het dieptepunt van de nietszeggendheid van mededeling.” Mooi gesproken door Kierkegaard, in 1851.
Stine Jensen is filosoof en schrijver. Ze schrijft om de week een column op deze plek.
