Column | De gulle lach heeft het afgelegd tegen de Wreker

We zaten tussen de cactussen en prikten een vorkje met twee andere gasten van de B&B, diep in de woestijn van Arizona. Zij kwamen van de Oostkust en wilden graag alles weten over de gezondheidszorg in ‘Holland’. Maar toen ik de lofzang van onze sociale arrangementen begon te zingen, maanden ze me driftig het volume te temperen. Een benauwde blik naar de baardige uitbater van de B&B, op de achtergrond bezig eitjes te bakken: Trump-aanhanger. En er waren wapens in huis. Beter om even te fluisteren.

Dat was jaren geleden – maar het zei al veel. Haatten die Amerikanen elkaar? Nee, maar wantrouwen regeerde al wel.

Nu is Harris, de Happy Warrior met haar gulle lach, niet opgewassen gebleken tegen de Wreker Trump. Je kunt ook zeggen: de liberale democratie, met haar verwachting van onderlinge redelijkheid, is – wereldwijd – niet bestand tegen een volksmenner die zijn middelvinger opsteekt naar de gevestigde orde.

Het Amerikaanse ongenoegen over de vermeende achteruitgang van economie en samenleving bleek in elk geval te groot om met Democratische joy in te tomen. Alle extreem-rechtse trumpiaanse tirades over honden, katten, vrouwen, het bloed der natie en wat al niet deden geen afbreuk aan zijn aantrekkingskracht, ook niet onder latino’s en zwarte mannen. Integendeel. Je wilt tenslotte liever achter een dansende bully in een vuilniswagen staan dan tegenover hem.

Allerlei verklaringen doen nu de ronde, in gradaties van vertwijfeling. De noodgedwongen korte campagne van Harris, haar gebrek aan inhoud of afstand tot Biden, haar feminisme – een rode lap voor een masculien uitgedaagd, fors deel van het electoraat. De doorslag gaf toch echt het fenomeen Trump, de persoon maar vooral de rauwe populistische belofte: protectionisme, isolationisme en een revanchistische macho-cultus. De man zelf bejubelde zijn ‘MAGA-beweging’, niet – te stoffig– de Republikeinse partij.

Regeert nu de ‘haat’ – een dooddoener die ook hier links en rechts voor in de mond ligt? Het bekt lekker – over anderen – maar het verklaart nog niets. In staten en bij kiezersgroepen waar Trump het beter deed dan in 2020, en dat zijn ze bijna allemaal, speelt de ‘ervaren crisis’ aan de basis een even grote rol als wraakzucht in de bovenbouw. De economie van Arizona schoot onder Biden omhoog, met 30 procent. En dan toch stemmen op een apocalyptische volkstribuun?

Ja, want tegelijk zijn er in die staat veel meer huishoudens bijgekomen dan woningen (respectievelijk 22 en 12 procent). Huizenprijzen rijzen er de pan uit. Huren? Gestegen met tientallen procenten. En dan nog die boodschappen en benzine.

Dat zijn feiten die kiezers een post-liberale toekomst indrijven. Trump, met zijn aura van succes, will fix it!. Strafblad, vrouwenhaat, ‘vergiftigd volksbloed’ en al op de koop toe.

Sjoerd de Jong schrijft elke donderdag op deze plek een column.