Column | Babysitgedrag reduceert stress

Posted on by admin

Volgende week ruilen we ons Amsterdamse appartement in voor een huis met tuin in Muiden en verlaten mijn ouders hun eengezinswoning om te verkassen naar een appartement in dit mooie vestingstadje. Het is gezellig dat ze straks om de hoek wonen en handig om zorgtaken te kunnen delen. Op dagen die uitvallen door vakantie, studie of ziekte, of wanneer de crèche/school belt omdat kindlief opgehaald moet worden vanwege een snottebel, poepbroek of hittegolf, kunnen opa en oma bijspringen. Dit is een privilege, want veel jonge ouders en met name moeders, staan er in Nederland tamelijk alleen voor.

Ik weet het nog goed: door de wanden van mijn bubbel gleed de wereld, vanaf die hoge ‘roze’ wolk gezien benauwend klein, aan me voorbij. In onze maatschappij is het krijgen van een kind niet alleen maar leuk: sociale isolatie ligt op de loer. Onderzoek laat zien dat de meeste jonge moeders zich eenzaam voelen en dat dit komt door een gebrekkig sociaal vangnet.

Ik vond het fijn om na mijn verlof weer aan de slag te gaan en onder de grote mensen te zijn. Maar veel vrouwen komen nooit meer helemaal terug. Doordat ze nog altijd ruim 13 procent minder dan mannen verdienen en kinderopvang duur is, suddert hun arbeidsparticipatie op een hardnekkig, laag pitje. In 2023 ontvingen ruim 700.000 ouders toeslag maar betaalden gemiddeld 3.210 euro zelf. Voor velen loont het niet om weer te gaan werken.

Jaren geleden werkte ik mee aan een Europees project dat zich richtte op jonge ouders. Hoe kan het dat een krappe twee decennia later Nederland nog steeds achteraan sukkelt op thema’s als verlof, kinderopvang en emancipatie? Ook de academische wereld is hardleers want een derde van de kersverse moeders (niet vaders) verlaat de wetenschap.

Mensen en gibbons

Hoe gaan andere dieren om met de zorg voor baby’s? Verschillende soorten doen aan ‘alloparenting’, waarbij niet-moeders bijspringen. Hoewel dit in verschillende diersoorten is waargenomen (bijv. vogels, sociale insecten en zoogdieren), zijn zoogdiermoeders meestal de enige zorgverleners. Alloparenting is vrij gebruikelijk bij primaten, met name de Oude Wereldapen, mensapen en mensen. Neem baby-tamarins of zijdeaapjes: de helft van de tijd zijn ze bij de moeder en de andere helft bij vaders of andere groepsgenoten. Net als mensen en gibbons zorgen ze van nature samen voor hun kroost.

Ook bij halfapen zoals dwerg- en muismaki’s passen de mannetjes op de jongen, en hoewel men eerst dacht dat solitair levende soorten nauwelijks kansen hadden voor niet-moederlijke zorg, blijken ‘solitaire’ vrouwtjes hun jongen in nesten onder te brengen en elkaars kleintjes te zogen. Jonge vrouwtjes die babysitten om ervaring op te doen, mannetjes die strategisch ‘babysitten’ om een band met een aanbeden moeder op te bouwen of individuen die helpen zodat ze later zelf niet om hulp verlegen zitten; allemaal verklaringen voor de wijdverspreidheid van alloparenting.

Chimpansees en bonobo’s zijn onze nauwste verwanten maar qua sociale structuur lijken mensen het meest op gibbons, die dus in gezinsvorm leven. Chimpansees zijn iets minder van het babysitten, hoewel je soms ziet dat oudere zussen helpen met het dragen of beschermen van broertjes en zusjes of dat een hooggeplaatst mannetje bescherming biedt aan een bepaalde moeder en haar jong. Hoe vaak het voorkomt verschilt nogal per kolonie. Bij bonobo’s is het meer standaard: kleintjes worden vastgehouden, geknuffeld en verzorgd door anderen. De komst van een baby verandert veel. Terwijl chimpansee-moeders soms sociaal geïsoleerd raken, worden bij bonobo’s de sociale banden juist versterkt.

In nieuw onderzoek binnen mijn groep gaan we vergelijken hoe chimpansees, bonobo’s, gibbons en mensen kijken naar baby’s. Want: hoe leuk vinden we ze eigenlijk? Bij mensen rust er vaak een taboe op, zeker bij mannen. Als ze een baby in de handen gedrukt krijgen, doen ze net alsof ze niet weten wat ze ermee aan moeten, alsof baby’s lief vinden iets is om je voor te schamen.

Grotere overlevingskansen

Wat de primatologie ons leert: babysitgedrag reduceert stress bij de moeder en vergroot de overlevingskansen van de jongen. Nederlanders krijgen steeds minder en later kinderen. Los van het leed veroorzaakt door miskramen, ivf-trajecten en ongewenste kinderloosheid rijst de vraag: hoe houden we onze maatschappij draaiende?

Eigenlijk is het simpel. Onze maatschappij moet er beter op worden ingericht om gezinnen te ondersteunen en moeders te ontlasten zodat ze evenveel carrièrekansen krijgen als vaders en niet-ouders. Maak kinderopvang gratis en gooi het hardnekkige taboe dat crèches zielig zijn in de prullenbak: twee megagrote, onafhankelijke onderzoeken uit Zweden en Japan kwamen tot de conclusie dat kinderen die vanaf jonge leeftijd naar de opvang waren gegaan later betere sociale vaardigheden hadden. Moeder natuur gebiedt juist niet dat kinderen aan hun moeders vastgeklampt zitten. Gelukkig zijn opa en oma evolutionair geprogrammeerd om in te springen. Pap mam, de apenkolonie komt dichterbij!

Mariska Kret is hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Leiden.




Related Posts

Opinie | Vlag

Wandelingetje door de buurt met mijn zoon (12), zijn brugklasjaar zit er bijna op. We passeren het ene naar het andere huis waar scholieren iets te vieren hebben, aan het uiteinde van de vlaggenstokken bungelen hun rugtassen feestelijk naast het roodwitblauw. Bij wéér zo’n huis houdt mijn zoon zijn pas in. „Wat gebeurt er eigenlijk als je zakt?” zegt hij. „Gaat de vlag dan halfstok?”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]


Nederland uitgeschakeld op Europees Kampioenschap na ruim verlies op Frankrijk

De voetbalsters van het Nederlands elftal zijn na een 5-2-nederlaag tegen Frankrijk al in de groepsfase van het Europees Kampioenschap in Zwitserland uitgeschakeld.

De ploeg van de afscheidnemende bondscoach Andries Jonker had in Basel een zege met drie doelpunten verschil nodig. Na een 2-1-voorsprong bij rust was er nog hoop, maar in de tweede helft bleek Frankrijk te sterk.

Sandie Toletti opende in de 22e minuut de score voor Frankrijk, snel gevolgd door de 1-1 van Victoria Pelova. Vlak voor rust bezorgde de Franse Selma Bacha Oranje de voorsprong met een eigen doelpunt.

In de tweede helft bleken de krachten van Nederland op, waarvan Frankrijk gebruikmaakte via treffers van Marie-Antoinette Katoto, Delphine Cascarino (twee) en Sakina Karchaoui.

De opdracht voor de ploeg van Jonker in Zwitserland was haast onmogelijk geworden na de 4-0-nederlaag tegen Engeland. De ploeg van bondscoach Sarina Wiegman plaatste zich samen met groepswinnaar Frankrijk voor de kwartfinales.


Op een ideaal moment verslaat Jannik Sinner eindelijk weer zijn grote rivaal Carlos Alcaraz en wint zo eerste Wimbledon-titel

Jannik Sinner lijkt niet te denken aan zijn vorige grandslamfinale als hij moet serveren voor zijn eerste Wimbledon-titel. De drie wedstrijdpunten die hij in Parijs verspeelde, weerhouden hem er niet van om in zijn laatste servicegame ijzersterk tennis te laten zien. 40-0 staat het, weer drie wedstrijdpunten dus, deze keer op zijn eigen service.

Op de eerste lukt het niet. 40-15. Nog twee mogelijkheden over. Met Parijs in het achterhoofd houdt iedereen zijn adem in. Behalve Sinner zelf, die de rust bewaart en een snoeiharde service door het midden speelt, waar tegenstander Carlos Alcaraz niet meer bij kan. De nieuwe kampioen viert de overwinning ingetogen: in stilte, met twee vuisten in de lucht.

Het is de eerste keer in bijna twee jaar tijd dat Sinner van zijn rivaal weet te winnen. In Parijs kwam hij vijf weken geleden dichtbij, maar moest hij uiteindelijk zijn meerdere erkennen in de Spanjaard, die zich knap terugknokte. Ook de vier ontmoetingen daarvoor won Alcaraz.

Sinner slaat een return met zijn forehand. Foto Kin Cheung / AP

Van de negen wedstrijden die Sinner sinds begin 2024 heeft verloren, was Alcaraz vijf keer zijn tegenstander. Een statistiek die doet denken aan een andere grootse rivaliteit: van 2005 tot en met 2006 verloor Roger Federer ook slechts negen wedstrijden. In vijf van die negen wedstrijden was Rafael Nadal zijn tegenstander.

Nadal was in het hoofd van Federer gekropen. Iedere nederlaag werkte mentaal door bij de Zwitser, wat het steeds moeilijker maakte om Nadal te verslaan. Het was de vraag in hoeverre ditzelfde probleem ook bij Sinner zou spelen.

Rommelig

De eerste anderhalve set speelt Sinner niet op zijn best. Het is sowieso een rommelige wedstrijd, waarin prachtige punten worden afgewisseld door frustrerende fouten.

Vooral Sinner begint slordig. Hij komt weliswaar een break voor, halverwege de eerste set, maar geeft die vrij snel weer uit handen na een game waarin hij meerdere ballen uit slaat. En hij blijft fouten maken: niet veel later verliest hij de eerste set.

In de tweede breekt hij direct de service van Alcaraz, die zijn concentratie niet heeft kunnen vasthouden. Een bekend probleem voor de jonge Spanjaard. Het grootste gedeelte van de set lijkt het echter alsof Sinner de break weer gaat inleveren. Hij is kwetsbaar op zijn eigen service, iedere keer weer komt hij in de problemen.

Als Sinner in zijn eerste servicegame van de set een breakkans heeft weggepoetst, wordt duidelijk hoeveel de wedstrijd voor hem betekent. „Come on!” schreeuwt de Italiaan, die erom bekendstaat kalm en onverstoorbaar op de baan te staan. Zijn emoties laat hij zelden zien.

Uiteindelijk lukt het Sinner om ongeschonden uit een aantal moeilijke situaties te komen, waarna hij mag serveren voor de set. En dan is er plotseling niets meer over van de kwetsbare service: de Italiaan heeft geen enkele moeite met het binnenhalen van de tweede set.

Alcaraz, titelverdediger in Londen, speelde een slordige finale. Foto Andrew Couldridge / Reuters

Uitvoerige excuses

Het respect tussen de spelers is groot, ook in een belangrijke finale als deze. Een paar keer glijdt een van beiden uit op het gladde gras, en telkens controleert de ander direct of alles oké is. Na een netbal of een ‘mishit’ die per ongeluk een winner blijkt, zijn de excuses uitvoerig.

Het doet denken aan de rivaliteit waarmee de strijd tussen deze twee vaak wordt vergeleken: die tussen Federer en Nadal. De sympathie en het respect waarmee zij elkaar bejegenden, was een van de redenen dat niet alleen zijzelf, maar ook hun rivaliteit zo populair was.

Dat Sinner en Alcaraz het stokje hebben overgenomen, is inmiddels wel duidelijk. Bij 1-1 in sets is het nog altijd onmogelijk te voorspellen welke kant deze wedstrijd op zal vallen. De partij blijft wisselvallig, al is het spel van de Italiaan sinds het eind van de tweede set iets agressiever, met meer winners.

Er is veel onderling respect tussen Alcaraz en Sinner, ook na het laatste punt. Foto Henry Nicholls / AFP

‘Ontploffende bom’

Bij vlagen komt de speler naar boven die in de halve finale Novak Djokovic in drie indrukwekkende sets versloeg. „Zijn forehand is eigenlijk meer een ontploffende bom dan een forehand”, zegt de commentator van de Britse Eurosport op een gegeven moment bewonderend. Alcaraz lijkt ontevreden. Zijn lichaamstaal wordt negatiever, hij is duidelijk niet blij met zijn spel.

Als Sinner uiteindelijk de derde set wint, is het de vraag wat Alcaraz nog kan doen. Natuurlijk, in Parijs wist hij een van de indrukwekkendste comebacks ooit te produceren, maar vandaag lijkt er een andere speler op de baan te staan. Er gaat minder energie van hem uit, hij is negatiever en vlakker. Een onverwachtse draai in de wedstrijd is niet onmogelijk, maar lijkt ver weg.

Die draai komt er ook niet. Sinner heeft, net als in de vorige twee sets, aan één break genoeg. Alcaraz creëert nog twee kansen om de break voorsprong ongedaan te maken, waarbij het publiek volledig achter hem gaat staan.

Maar het lukt hem niet de kans te grijpen, en als Sinner even later voor de wedstrijd serveert, is hij oppermachtig. De toeschouwers hadden duidelijk gehoopt op een vijfde set, maar dat blijkt te veel gevraagd.