China blijft zwijgen over de ballon, maar grappen maken mag wel

Was de Chinese ballon die de VS zaterdag uit de lucht heeft geschoten een incident, of maakte die onderdeel uit van een relatief nieuw en tot nu toe onbekend Chinees spionageprogramma waarin ballonnen een belangrijke rol spelen?

Volgens de VS gaat het om het tweede: China zou een vloot aan surveillanceballonnen hebben van verschillende afmetingen en vormen, en die zouden al boven vijf continenten hebben gevlogen.

Anonieme bronnen binnen de Amerikaanse overheid meldden deze week aan The Washington Post dat er de laatste jaren zeker vier ballonnen zouden zijn gesignaleerd boven Hawaii, Florida, Texas en het eiland Guam. In drie van de vier gevallen zou pas recent zijn vastgesteld dat het om Chinese surveillanceballonnen ging.

Onder meer op het Zuid-Chinese eiland Hainan zou een speciale afdeling van het Volksbevrijdingsleger zich bezighouden met het ontwikkelen van spionagecapaciteit via satellieten, maar ook via ballonnen. Met die ballonnen zou informatie zijn ingewonnen over militaire zaken in onder meer Japan, India, Vietnam, Taiwan en de Filippijnen.

Geavanceerde camera’s

China zou een oude en ouderwets lijkende techniek als het spioneren met ballonnen op vernuftige wijze nieuw leven hebben ingeblazen door de relatief goedkope ballonnen te voorzien van de meest moderne en geavanceerde camera’s en apparatuur. Voordeel is dat ballonnen lang op één plek kunnen blijven hangen, in tegenstelling tot satellieten. In combinatie met moderne technologie zouden de ballonnen zo details kunnen zien over militaire installaties die een satelliet ontgaan.

Hebben de VS gelijk, en beschikt China inderdaad over een hele vloot aan spionageballonnen? China laat zich daar niet over uit, maar wees vandaag tijdens de dagelijkse persconferentie van het ministerie van Buitenlandse Zaken wel naar de VS als het land dat zelf juist bij uitstek een kampioen in spionage zou zijn. Dat is een veel gehoorde Chinese reactie: als China van iets wordt beschuldigd, wijst het naar een ander land dat zich in tegenstelling tot China pas écht schuldig maakt aan hetgeen China op dat moment wordt verweten.

Onderzoek

De Chinese overheid stelde meteen al dat het met de ballon gaat om een civiel luchtschip dat „wordt gebruikt voor onderzoeksdoeleinden, vooral meteorologisch”. Interessant is daarbij het woordje ‘vooral’. Betekent het dat de ballon misschien toch ook voor onderzoek werd gebruikt dat militair van aard is?

In China is de scheidslijn tussen civiele en militaire toepassingen en bedrijven niet altijd scherp te trekken. De Chinese overheid streeft er al jaren naar om civiele en militaire bedrijven en instellingen nauwer met elkaar te laten samenwerken en met elkaar te verweven. Dat zou goed zijn voor het vaak nog ouderwetse en in sommige opzichten versteende leger, en ook voor de burgerbedrijven. Zo moet er een synergie ontstaan die het land als geheel vooruit brengt.

China heeft gezegd dat de ballon het eigendom is van een niet nader genoemd civiel bedrijf. Misschien is dat niet onwaar: het kan formeel gaan om een civiel bedrijf dat in nauw contact staat met het Chinese leger.

Overmacht

Nadat de VS de ballon hadden neergehaald, vroeg de Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin een gesprek aan met zijn Chinese evenknie Wei Fenghe, maar volgens het Pentagon weigerde China dat telefoontje. China, dat aanvankelijk vooral verontschuldigend reageerde en begrip vroeg voor een situatie waarin de ballon door ‘overmacht’ van koers was geraakt, reageerde na het neerschieten van de ballon feller. China sprak van een Amerikaanse overreactie en van het ingaan tegen internationale gebruiken door de VS.

Toch lijkt China de zaak niet al te hoog te willen opspelen. In de staatsmedia wordt niet veel méér over de zaak vermeld dan de officiële reacties van de Chinese overheid. Op sociale media mogen wel grappen gemaakt worden over de ballon, maar er is geen sprake van het opvoeren van een felle, anti-Amerikaanse retoriek.

De grappen refereren vaak aan het Lantarenfestival op de vijftiende dag na Chinees Nieuwjaar. Dan is de maan vol en eten Chinezen traditioneel witte, met sesampasta gevulde ronde balletjes. China zou Amerika juist een gelukkig Lantaarnfestival hebben willen wensen door het land ook zo’n wit, rond balletje te sturen.

Lees ook: Ballonspionage: oud instrument in de moderne militaire gereedschapskist

Hoe de VS en China hun pogingen om de relatie weer op te pakken concreet gestalte moeten geven, blijft ondertussen wel onduidelijk. Het ministerie van Handel zei donderdag dat de Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen welkom is in China voor een voorgenomen bezoek, en dat het „heel belangrijk is dat beide kanten normaal contact blijven onderhouden.” Een datum voor dat bezoek is er nog niet.

De dialoog tussen beide landen op het gebied van defensie was al stilgelegd na het bezoek van de voormalig voorzitter van het Amerikaanse Huis aan Afgevaardigden Nancy Pelosi aan Taiwan in augustus vorig jaar. Sindsdien is het nog niet hervat.