N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Jihadisme De overheid heeft zichzelf het recht toegekend „personen, goederen en diensten” op te eisen voor de strijd. Ook aan bepaalde „burgerlijke vrijheden” kunnen beperkingen worden opgelegd.
Een muurschildering in de Burkinese hoofdstad Ouagadougou roept op strijdbaar te blijven. Foto AP
De militaire junta in Burkina Faso heeft donderdag „algemene mobilisatie” afgekondigd om de staat toegang te geven tot „alle middelen die nodig zijn” om het jihadisme dat het West-Afrikaanse land teistert de kop in te drukken. Legerkapitein Ibrahim Traoré, die in september de macht greep, heeft volgens persbureau AFP ten doel gesteld 40 procent van het territorium van Burkina Faso te heroveren, dat nu in handen is van jihadisten van Al-Qaida en Islamitische Staat.
Wat de mobilisatie precies voor gevolgen gaat hebben voor de inwoners van Burkina Faso, moet nog blijken. Zeker is dat de overheid zichzelf nu het recht heeft gegeven „personen, goederen en diensten” op te eisen voor de strijd. Ook aan bepaalde „burgerlijke vrijheden” kunnen beperkingen worden opgelegd, luidt de waarschuwing. De Burkinese overheid had in februari al bekendgemaakt vijfduizend extra militairen te gaan rekruteren.
Burkina Faso is sinds 2015 in de greep van jihadistisch geweld. De meest recente bloedige aanslag is nog maar een week geleden: toen kwamen 44 burgers om het leven. In totaal vermoordden jihadisten de afgelopen jaren meer dan tienduizend Burkinezen en verdreven ze er zeker twee miljoen uit hun woningen. De terreur in het land leidt tot grote politieke instabiliteit, met twee militaire staatsgrepen in het afgelopen jaar. Telkens met hetzelfde argument: dat er niet genoeg wordt gedaan tegen jihadisme.
Sanne Hertgers (31) werd in oktober 2023 vermoord door haar ex-partner, een politieman. Ze had na tien jaar huwelijk een punt gezet achter de relatie. Hij kon de breuk niet verkroppen en doodde haar met een broodmes, in het huis in Winterswijk waar ze net op zichzelf was gaan wonen.
Haar vader Wim Hertgers vond zijn dochter en kan dat beeld niet meer van zijn netvlies krijgen. Zondag sprak hij tijdens de landelijke protestmars tegen femicide in Rotterdam. Er moet meer aandacht komen voor vrouwen als Sanne die vastzitten in een relatie waarin sprake is van „intieme terreur”.
Wat is precies intieme terreur?
„Het is partnergeweld waarbij de man, het gaat vrijwel altijd om mannen, fysiek geweld gebruikt tegen de vrouw of haar tot seks dwingt. Maar het kan ook subtieler gaan waarbij de vrouw wordt geïntimideerd en vernederd en langzaam geïsoleerd van familie en vrienden.”
Hertgers en zijn vrouw Monique, de stiefmoeder van Sanne, zagen Sanne veranderen tijdens de relatie. Van een stoere, mondige vrouw die op kickboksen zat, motor reed en in een tbs-kliniek werkte, veranderde ze in een stil en teruggetrokken persoon. Ze raakte steeds meer in een sociaal isolement. Hun gevoel van ongemak over de relatie werd door de jaren heen steeds sterker. Pas na de dood van Sanne vielen de stukjes van een gruwelijke puzzel op zijn plek.
Welke rode vlaggen zag u met terugwerkende kracht?
Wim: „Hij isoleerde haar van vrienden en familie. Dat gaat niet in één keer, maar geleidelijk, waardoor je het niet direct in de gaten hebt. Hij had kaartjes voor de film als zij een andere afspraak had. Voor hen samen. Als zij wilde gaan sporten met vriendinnen, deed hij teleurgesteld. Veel leuker als je met mij gaat sporten, zei hij, anders zien we elkaar zo weinig.”
Monique: „Later hoorden we dat hij Sanne’s schaduw werd genoemd op de sportschool. Geen moment verloor hij haar uit het oog.”
Hoe kan een zelfstandige jonge vrouw zich zo laten inpakken door zo’n bezitterig type?
Monique: „Je merkt het niet meteen. Het zijn mannen die zich aanvankelijk heel charmant gedragen. Ze zijn in staat tot geraffineerde psychologische manipulatie. Ze zijn attent, nemen cadeautjes mee. ‘Hij kust nog net niet de grond onder mijn voeten’, zei Sanne.”
Wim: „Love bombing wordt dat ook wel genoemd.”
Hoe kan je dan als ouders zien dat er wat mis is?
Monique: „Sanne was een zonnetje in huis. Je kon veel en vaak met haar lachen. Toen ze een relatie kreeg met haar ex-man werd dat minder. Totdat ze helemaal leek uitgedoofd. Pas later begrepen we dat ze bang was om hem aanleiding te geven boos te worden. Huiselijk geweld is eigenlijk een te vriendelijke term. We zijn het thuisterrorisme gaan noemen.”
Wim: „We voelden onraad, maar we konden de vinger er niet opleggen. Ik kende het woord femicide niet eens.”
Lees ook
Lees ookFemicide in Nederland: voor deze vrouwen bleek hun relatie een doodvonnis
Lukte het om contact te houden?
Wim: „Dat werd steeds lastiger omdat hij ervoor ging liggen. Als ze alleen bij ons was, dan zat ze de hele tijd op haar telefoon. Later pas zagen we dat hij dan aan het appen was en haar verplichtte te reageren. Deed ze dat niet, dan kwam hij eraan.”
Monique: „Het is belangrijk om te zorgen dat er een informeel netwerk om haar heen is. Vraag aan vriendinnen wat zij van de relatie vinden. Praat met buren, familieleden, vrienden met wie ze contact heeft. En ga onverwacht langs. Vraag ook anderen dat te blijven doen. Als je je bezoek aankondigt, kan ze zich voorbereiden. Ga je onverwacht, dan zie je hoe het er werkelijk aan toe gaat.”
Zag Sanne zelf in hoe giftig de relatie was?
Wim: „Vaak worden vrouwen meegezogen in het psychologische spel. Voor buitenstaanders is dat lastig te begrijpen. Ook wij zijn pas later gaan zien dat het zo werkt. Sanne zei ook pas te zien hoe zeer ze gemanipuleerd was, toen ze uit de relatie was gestapt. Ook op seksueel gebied werd ze gedwongen dingen te doen die ze absoluut niet prettig vond. Ik heb spullen bij haar thuis gevonden die je als vader niet wil vinden.”
Monique: „Mannen maken de vrouwen volkomen afhankelijk van hem. Zo zeer, dat ze denken dat ze niets meer zijn zonder hen.
Kunnen hulpverleners een rol spelen?
Wim: „Zeker. Maar er is wel expertise nodig om de signalen te herkennen. In Nederland is veel hulpverlening ingericht op in gesprek blijven met beide partijen. Maar juist in dit geval, werkt dat slecht. Zeker omdat de mannen zich redelijk kunnen voordoen en hun narcisme verbergen.”
Monique: „Als een vrouw een einde aan de relatie maakt, moet zij zich verstoppen voor haar ex. Ze moet in een Blijf-van-mijn-lijfhuis. Pas als er sprake is van overduidelijk fysiek geweld, kan de Nederlandse politie in actie komen. In Italië bijvoorbeeld, krijgt de man een enkelband en moet hij uit haar buurt blijven. Doet hij dat niet dan heeft híj een probleem, niet zij. Daar moeten wij ook naar toe.”
In Nederland kan je 113 bellen als je kampt met suicidegedachten en 114 als een dier in nood is. Zou een telefoonnummer voor vrouwen die te maken hebben met intieme terreur kunnen helpen?
Wim: „Zeker! Dat zouden we graag zien. We zijn er mee bezig.”
Monique: „Vooral omdat de expertise er wel is, maar vaak versnipperd. In de ene gemeente valt het onder de politie, in de ander onder hulpverlening. In Winterswijk bleken ook twee regisseurs zorg en veiligheid te zitten. Dat wisten we helaas niet.”
Lees ook
Leesook Allerlei instanties wisten dat hij haar mishandelde – maar het mocht niet baten
Het Openbaar Ministerie (OM) gaat weer voorzichtig beginnen met het aansluiten van zijn systemen op het internet, drie weken nadat deze offline werden gehaald vanwege veiligheidszorgen. Dat meldt het OM maandag in een persbericht. Volledige aansluiting blijft vooralsnog uit.
Het OM koppelde drie weken terug alle interne systemen los vanwege zorgen over een beveiligingsprobleem in hun digitale werkomgeving. In de software die het OM daarvoor gebruikt, Citrix, werd een fout vastgesteld. Dit leidde tot volledige digitale stilstand. Medewerkers konden bijvoorbeeld niet meer mailen. Op afstand werken was onmogelijk.
Het OM schrijft maandag dat er „inderdaad” gebruik is gemaakt van „kwetsbaarheden” in hun systeem. Onderzoek heeft echter niet vastgesteld dat er data is gestolen of gemanipuleerd. Wel is er sprake geweest van „ongeoorloofde toegang” tot systemen van het OM.
Met hulp van externe deskundigen heeft het OM na onderzoek besloten dat verbinding met het internet weer mogelijk is. Dat is „geen lichtvaardig besluit” maar „verantwoordelijk” en bovendien „nodig” vanwege „het zwaarwegend belang van het goed functioneren van de strafrechtketen”.
Wanneer de eerste systemen precies weer op gang komen worden is nog onduidelijk, een woordvoerder van het OM was maandag niet beschikbaar voor aanvullende vragen.
Rinus Otte, voorzitter van het College van procureurs-generaal, zegt in het persbericht dat het „nog enige tijd” zal duren voordat alle systemen weer functioneren als voorheen. Het Landelijk Parket van he OM heeft een strafrechtelijk onderzoek naar het voorval gestart.
Lees ook
Digitale werkomgeving OM inderdaad gehackt, onderzoek moet uitwijzen welke informatie is gestolen
Al ruim tien jaar worden zeesterren langs de westkust van de Verenigde Staten in hun voortbestaan bedreigd door een epidemie. De mysterieuze sea star wasting disease (SSWD) begint met witte verkleuringen, rare vervormingen en afvallende armen en leidt binnen enkele weken onherroepelijk tot de dood. Nu beschrijven Canadese en Amerikaanse biologen in Nature Ecology & Evolution de dader: Vibrio pectenicida, verre familie van de cholerabacterie.
Zeker twintig zeestersoorten lijden onder SSWD, maar geen soort heeft het zo zwaar als de zonnebloemster Pycnopodia helianthoides.
Cascade-effect
De zuidelijke populaties ter hoogte van Mexico zijn al uitgestorven en van de noordelijke populaties nabij Alaska is nog maar iets meer dan 10 procent over. Het verlies van die soort zorgt voor een verregaand cascade-effect: een ongebreidelde groei in de aantallen zee-egels (die normaal worden opgegeten door de zonnebloemsterren) en daaropvolgend een ‘overbegrazing’ van de kelpwouden in de Stille Oceaan.
De eerste zieke zeesterren werden al in 2013 waargenomen. Aanvankelijk werd gedacht dat een virus de boosdoener was, maar na experimenten en moleculair onderzoek werd die hypothese verworpen. In 2021 besloten de auteurs van het huidige artikel daarom tot uitgebreid laboratoriumonderzoek. Ze onderzochten de microbensamenstelling van gezonde en zieke zeesterren en kwamen zo tot drie ‘hoofdverdachten’, die alle drie tot de bacteriefamilie Vibrionaceae behoren. Verreweg het meest voorkomend bij zieke zeesterren (en afwezig bij gezonde exemplaren) was Vibrio pectenicida.
Om te kijken of die bacterie ook echt de oorzaak was verzamelden de onderzoekers de potentiële pathogenen uit het ‘lichaamsholtevocht’ van twee zieke zeesterren en deden er vervolgens diverse experimenten mee. Zo concludeerden ze dat één specifieke stam van de bacterie met de naam FHCF-3 voor SSWD zorgt.
Sint-Jacobsschelpen
De herkomst van de bacterie is nog niet opgehelderd, maar de biologen vermoeden dat commerciële kweek van Sint-Jacobsschelpen een rol kan spelen. Van Vibrio pectenicida is namelijk ook bekend dat die de larven van de schelpen aanvalt, al gaat het daarbij om een andere stam. Ook zwanenhalsmosselen zijn soms de dupe van de bacterie. De ‘zwanenhalsmosselstam’ lijkt genetisch wél sterk op FHCF-3.
Dat de oorzaak pas na ruim tien jaar is gevonden is niet verwonderlijk, staat te lezen in een begeleidend News & Views-artikel in Nature: weinig mariene biologen zijn in epidemiologie gespecialiseerd en daarom kan het eindeloos duren voor ziekteverwekkers onder water worden geïdentificeerd. Ook bij de ondergang van de Californische zeeoorschelp werd de boosdoener (een Rickettsia-achtige bacterie) pas na een decennium bekend, en het trilhaardiertje dat in de jaren tachtig zorgde voor massale sterfte onder Caribische diadeemzee-egels bleef eveneens lang in nevelen gehuld. De oorzaak van de huidige stony coral tissue loss disease, die een bedreiging vormt voor Caribische koraalriffen, is zelfs nog altijd onbekend.
Bij de zeesterren is de vervolgvraag vooral: hoe nu verder? Er kan bijvoorbeeld worden geëxperimenteerd met het kweken van bacterieresistente zeesterren, of er kan worden gezocht naar een geschikt bacteriofaag – een virus dat bacteriën eet. Tot die tijd is het te hopen dat de nog overgebleven zonnebloemsterren gevrijwaard blijven van witte vlekken en afvallende armen.