Een botsing tussen de mensheid en een nieuw soort intelligentie, zo beschrijft Michael Safi, journalist van The Guardian, de afgelopen jaren. Een voorbode van een nieuw tijdperk, waarin kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol zal spelen. In de zevendelige serie Black Box portretteert en onderzoekt Safi het begin van dit nieuwe tijdperk: de eerste menselijke ontmoetingen met een zelfdenkende technologie waarvan de makers geen idee hebben wat die eigenlijk precies denkt. Na een inzichtelijke aflevering over het ontstaan van AI volgen verhalen over criminaliteit, liefde, gezondheidszorg en menselijk contact. Soms geven die reden tot zorg, op andere momenten juist reden tot hoop, maar bovenal zijn ze zorgvuldig onderzocht en goed verteld.
Dat er iets te gebeuren stond tijdens het debat over het Belastingplan 2025, werd duidelijk toen Chris Stoffer (SGP) dinsdag, in het eerste deel van de beraadslagingen, aan het einde van de middag naar de microfoon in de grote zaal liep.
PVV’er Elmar Vlottes hield net een lovend betoog over het plan waarin de overheid regelt hoe het voor het komende jaar belastingen int. Vlottes was „megatrots” op een „historisch” en „fantastisch” plan dat voor „keiharde euro’s” zou zorgen in de portemonnee.
„Bedoelt u met historisch ook historisch in de zin dat het misschien in de Eerste Kamer sneuvelt?”, vroeg Stoffer. „Volgens mij is dit een héél breekbaar vaasje.”
Lees ook
Kabinet belooft een alternatief te zoeken voor de btw-verhoging op cultuur, sport en media
De christelijke partijen zijn namelijk, net als de rest van de oppositie, niet blij met de btw-verhoging, zegt Stoffer. SGP vindt bovendien dat het kabinet meer moet doen voor eenverdieners. En Pieter Grinwis van de ChristenUnie maakt al langer een punt van de keuze van het kabinet om de giftenaftrek voor bedrijven af te schaffen. SGP en ChristenUnie stellen aanpassingen voor.
Maar Vlottes blijft die dinsdag vol vertrouwen. Het plan is „gewoon een fantastisch en compleet pakket dat het gaat halen”, zegt hij.
Cruciaal
Waarom Stoffer die vraag stelde, werd duidelijk toen Inge van Dijk (CDA) dinsdagavond het woord nam. Ze heeft een motie ingediend waarin ze het kabinet verzoekt een alternatieve dekking te zoeken voor de btw-verhoging voor sport, cultuur, media en hotels. Ze heeft steun van D66, ChristenUnie en de SGP.
Van Dijk wil „graag transparant” zijn, zegt ze. Alleen als het kabinet zich kan vinden in de voorstellen van ChristenUnie en SGP over de alleenverdieners en de giftenaftrek én in haar eigen motie over btw, zullen de drie partijen het belastingplan steunen.
In de Tweede Kamer heeft dit kabinet (PVV, VVD, NSC en BBB) een meerderheid. Maar in de senaat komt het kabinet acht zetels tekort. En de Eerste Kameroppositie heeft op voorspraak van de senaatsfractie van D66 al gedreigd om het belastingplan weg te stemmen vanwege de voorgenomen btw-verhoging op cultuur, hotels, media en sport.
De weg over links in de Eerste Kamer was voor het plan al een ingewikkelde, met de forse kritiek van GroenLinks-PvdA en D66. Met de eis van de christelijke drie is de confessionele route én de weg over rechts niet meer haalbaar zonder concessies vanuit het kabinet. Voor deze route over rechts is namelijk de SGP nodig.
Geld in zijn achterzak
Het is een ongewoon harde inzet om te dreigen het hele belastingplan, waarmee het kabinet 425 miljard euro aan inkomsten int, weg te stemmen. Maar de oppositiepartijen konden niet anders, zeggen ze. Het kabinet zocht amper contact met de oppositie om steun te vergaren.
Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) bleef lang onverbiddelijk. Hij kon niet bewegen, zei hij, en begon dan over afgelopen zomer. Het kabinet heeft in augustus, bij de begrotingsonderhandelingen voor 2025, op eigen initiatief geprobeerd de oppositie tegemoet te komen. Het kabinet sprak af de btw-verhoging op schoolboeken te compenseren, schoolmaaltijden te blijven betalen en de versobering van de giftenaftrek op de bedrijven na terug te draaien. Meer was onmogelijk. „Het zou flauw zijn als ik dan nu nog wat extra geld in mijn achterzak zou houden”, zei hij daar op Prinsjesdag over.
Maar na de eis van Van Dijk kon de coalitie dit niet langer volhouden. Terwijl de fractievoorzitters woensdag debatteerden over het geweld in Amsterdam, bezochten de fiscaal woordvoerders van de coalitiepartijen – ook de eerder nog optimistische Vlottes – Inge van Dijk. Namens NSC onderhandelde toekomstig staatssecretaris en voormalig fiscaal woordvoerder Tjebbe van Oostenbruggen. Nicolien van Vroonhoven had zijn portefeuille al overgenomen, maar ze kon die dag niet onderhandelen vanwege het Amsterdamdebat.
De christelijke drie en D66 kwamen gedurende de dag meerdere keren samen. Op de donderdagochtend dat het debat vervolgde was niets nog zeker, concludeerden ze.
Ook de fiscaal woordvoerders van de coalitiepartijen spraken elkaar. Ze overlegden over de eis van de christelijke drie. Maar ook voorstellen om de btw op sport en media terug te draaien passeerden de revue. Alleen lukte het niet om in zo’n korte tijd tot overeenstemming te komen.
Voorjaarsnota
Heinen zei donderdagochtend toen het debat over het belastingplan verderging „veelvuldig achter de schermen” contact te hebben gehad met D66, CDA, de ChristenUnie en de SGP. Maar, erkende hij ook, ze waren er nog niet uit.
De btw-verhoging op hotels wil Heinen behouden, omdat veel partijen in de Tweede Kamer het daarmee eens zijn. Deze btw-verhoging zou met ruim een miljard ook de grootste kostenpost voor het kabinet zijn. Maar voor de btw-verhoging op sport, cultuur en media gaat hij op zoek naar alternatieven, in aanloop naar de voorjaarsnota. En de voorstellen van de ChristenUnie en de SGP over de eenverdieners en giftenaftrek zal hij ook niet tegenhouden, zo blijkt.
Hoe hard is deze toezegging, willen de oppositiepartijen wel weten. De minister ziet het als „een verplichting” om in samenspraak met partijen in de kamer „te komen met een alternatief voor de btw-verhoging op sport, cultuur en media.” Heinen laat het speciaal op schrift zetten, belooft hij.
Lees ook
‘Elf wetten, honderden pagina’s aan wettekst: het Belastingplan voor 2025 is onverantwoord groot’
Geert Wilders doorkruist opnieuw het Israëlbeleid van zijn eigen kabinet. De PVV-leider is van plan om van 8 tot 10 december Israël en mogelijk ook de Palestijnse gebieden te bezoeken – op uitnodiging van een extremistische kolonistenleider die internationaal lobbyt voor annexatie van de Westelijke Jordaanoever.
Het kabinetsbeleid – zoals opnieuw vastgelegd in het regeerprogramma – is juist dat Nederland streeft naar een tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict. Het bezoek van Wilders valt bovendien grosso modo samen met een bezoek van minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) aan de regio, waarschijnlijk in december.
Wilders is uitgenodigd door de Likoedpartij van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, vanwege zijn „inzet voor de staat Israël en zijn veiligheid” en zijn „onderscheidende rol in het mondiale politieke landschap”. De uitnodiging is ondertekend door de Israëlische minister van Wetenschap en Technologie Gila Gamliel en door kolonistenleider Yossi Dagan, gouverneur van de ‘Regionale Raad van Samaria’, een bestuursorgaan voor 35 Joodse nederzettingen in het noorden van de Westelijke Jordaanoever. Beiden opereren op de uiterste rechterflank van Likoed. Vorig jaar opperde Gamliel (als minister van Inlichtingen) in een rapport om de Palestijnse bevolking van Gaza te deporteren naar de Sinaï-woestijn.
Dagan voerde jarenlang actie tegen plannen van de Israëlische regering om nederzettingen te ontruimen. Volgens de progressieve Israëlische denktank Molad was Dagan betrokken bij een grootschalige campagne van kolonistengeweld tegen de lokale Palestijnse bevolking. De kolonistenleider voert ook campagne voor de annexatie van ‘Judea en Samaria’ en nodigt graag buitenlandse politici uit voor een ‘VIP-tour’ in de door Israël bezette gebieden.
Nederzettingen
In 2022 ontving Dagan PVV-Kamerlid Gidi Markuszower – toen nog lid van het Europees Parlement – en de Belgische Europarlementariër Koen Metsu (N-VA), waarbij de drie afspraken een Europese „lobby voor Judea en Samaria” te beginnen.
Hoewel NRC niet beschikt over het programma van Wilders’ reis, ligt het voor de hand dat de PVV-leider de nederzettingen in bezet gebied zal bezoeken, omdat hij is uitgenodigd door Dagan. Dit zou rechtstreeks ingaan tegen het kabinetsbeleid, dat stelt dat de nederzettingen in strijd zijn met het internationaal recht en schadelijk voor het vredesproces.
Afgelopen juli postte Wilders op X dat „de enige echte Palestijnse staat” Jordanië was, waarop de Nederlandse ambassadeur in Amman op het matje werd geroepen
Het is niet voor het eerst dat Wilders ingaat tegen het Nederlandse Israëlbeleid. Afgelopen juli postte hij op X dat „de enige echte Palestijnse staat” Jordanië was, waarop de Nederlandse ambassadeur in Amman op het matje werd geroepen en minister Veldkamp moest bellen met zijn Jordaanse ambtsgenoot om afstand te nemen van de uitspraken.
Het bezoek van Wilders aan Israël komt bovendien op een belangrijk moment. Met de herverkiezing van Donald Trump zien kolonisten en extreemrechtse partijen binnen de coalitie van Netanyahu nieuwe kansen voor definitieve inlijving van de bezette gebieden. Minister van Financiën Bezalel Smotrich (zelf ook een kolonist) noemde de verkiezing van Trump „een belangrijke kans voor de staat Israël om de soevereiniteit over de nederzettingen in Judea en Samaria te vestigen.”
In de afgelopen maanden heeft Yossi Dagan een actieve lobby gevoerd binnen de Republikeinse Partij die effect lijkt te sorteren. Toen de aankomende Amerikaanse ambassadeur Mike Huckabee deze week door de zender van het Israëlische leger werd gevraagd of annexatie van de Westelijke Jordaanoever een mogelijkheid zou zijn voor Washington, reageerde de ambassadeur instemmend: „Ja natuurlijk.”
Gespannen relatie
Als Wilders soortgelijke verklaringen afgeeft, zal Veldkamp opnieuw geroepen zijn dit te weerspreken, en komt de complexe relatie met Israël verder onder druk te staan. Sinds de terreuraanvallen van Hamas van 7 oktober 2023 en het uitbreken van de Gaza-oorlog probeert Den Haag de regering van Netanyahu aan te spreken op het grote aantal Palestijnse burgerslachtoffers in de Gaza-strook, tot irritatie van Israël. Nadat sommige Israëlische voetbalsupporters afgelopen week in Amsterdam werden aangevallen, werd Nederland tot op het niveau van koning Willem-Alexander gekapitteld door de Israëlische regering – waarbij directe vergelijkingen met de Holocaust werden gemaakt.
Wilders heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken niet op de hoogte gebracht van zijn reisplannen. Zijn bezoek valt bovendien samen met een voorgenomen reis van Veldkamp naar Israël, Jordanië en de Palestijnse Autoriteit in dezelfde periode.
Afgelopen week liep Wilders het kabinet ook al voor de voeten, toen hij persoonlijk afreisde naar Schiphol om de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Gideon Saar te ontmoeten, die daar werd opgewacht door minister van Justitie David van Weel (VVD) – Veldkamp en premier Schoof waren in het buitenland.
Bezetting
De Westelijke Jordaanoever en Gaza werden door Israël bezet tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967. Hoewel zowel de VN-Veiligheidsraad als het Internationaal Gerechtshof het stichten van Joodse nederzettingen op de Westbank als ‘illegaal’ heeft bestempeld, is het aantal kolonisten tussen 2012 en 2022 toegenomen van 520.000 tot 700.000.
De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) adviseerde afgelopen maand het kabinet om strenger op te treden tegen schendingen van het internationaal recht door Israël, bijvoorbeeld door het opleggen van sancties. Het kabinet heeft nog niet gereageerd op het advies.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Kamerleden „niet verplicht” zijn om reizen kenbaar te maken aan het ministerie. Volgens het departement wil minister Veldkamp „voor het einde van het jaar” afreizen naar de regio, maar wordt er gezocht naar een geschikte datum. Geert Wilders reageerde niet op vragen van NRC. De Likoed-partij was niet bereikbaar.
Lees ook
Beoogde coalitie wil ambassade naar Jeruzalem verhuizen, CIDI is blij
In onder meer Canada en Rusland zijn benedenwinds van grote fabrieken regelmatig opvallende sneeuwbuien te zien. De buien zijn pluimvormig, waardoor al jarenlang werd vermoed dat de sneeuw met de fabrieken te maken had. Onderzoekers uit onder meer Estland hebben nu achterhaald dat de uitstoot zorgt voor ijsvorming in de wolken die rond de fabrieken hangen. Dat leidt behalve tot sneeuwbuien ook tot minder reflecterend vermogen van de bewolking aldaar, schrijven ze in Science.
Dat de sneeuwval door uitstoot zou kunnen komen werd al langer gedacht, maar welk mechanisme in de wolken plaatsvindt was onduidelijk. De fabrieken stoten warmte, waterdamp, gassen en aerosolen – kleine deeltjes vervuilende stoffen – uit. Een mogelijke oorzaak zou de vorming van condensatiewolken door de waterdamp zijn. Hoewel dit waarschijnlijk eveneens gebeurt, blijkt vooral een ander mechanisme tot sneeuwval te leiden.
Geen ijs maar water
De wolken waar het om gaat zijn zogeheten supergekoelde wolken. De temperatuur in deze wolken ligt tussen de -10 en -24 graden Celsius, maar ondanks deze lage temperaturen bestaan deze wolken uit waterdruppeltjes en niet uit ijskristallen. Om ijs te kunnen vormen zijn specifieke deeltjes nodig die kunnen fungeren als ijskern, zogeheten ice nucleating particles. Die zijn niet alomtegenwoordig in de atmosfeer.
De onderzoekers observeerden bij 67 fabrieken het pluimvormige wolkenpatroon. Het gaat onder meer om metaalfabrieken, cementfabrieken en energiecentrales. Allerlei typen aerosolen kunnen als ijskern dienen, concluderen ze.
Om het proces beter te begrijpen bekeken ze vijf fabrieken in detail – twee in Canada, drie in Rusland. Ze analyseerden historische gegevens van 2000 tot 2021. De locaties zijn gekozen omdat ijsvorming hier regelmatig te observeren valt en de fabrieken verschillende typen aerosolen uitstoten.
Ze zagen dat in het midden van de ijskoude waterwolken ijskristallen groeien, wat uiteindelijk tot de sneeuw leidt. De ijsvorming werd het vaakst geobserveerd in de koudere maanden, van november tot februari.
Reflecterend vermogen
De vorming van ijskristallen gaat ten koste van de in de wolk aanwezige waterdruppels. Dit heeft invloed op het reflectieve vermogen van de wolken – waterdruppels zijn kleiner en reflecteren meer zonlicht. Vergeleken met nabijgelegen vergelijkbare wolken was het reflecterend vermogen van de fabriekswolken 14 procent lager. Er waren bovendien 8 procent minder wolken, en het wel aanwezige wolkendek was 18 procent minder dik.
Op andere plekken heeft luchtvervuiling juist het tegenovergestelde effect. Roetdeeltjes uit de uitlaat van schepen op zee zorgen bijvoorbeeld voor meer wolken, en meer reflecterend vermogen van de al aanwezige wolken.
Lees ook
De uitstoot van schepen heeft ook een verkoelend effect op het klimaat
Toch is de uitstoot van aerosolen niet de enige factor die meespeelt bij de fabriekswolken, schrijven de onderzoekers. Kerncentrales stoten geen aerosolen uit, en ook nabij vier kerncentrales zagen ze vorming van ijs in wolken. De onderzoekers speculeren dat dat kan komen doordat de pluim uit de kerncentrales wel andere aerosolen omhoog brengt.
