Bep (74) gaf haar sieraden aan een nepagent

Wie een paar maanden geleden aan voorbijgangers op straat in Oostenrijk had gevraagd of zij Christian Stocker kennen, had waarschijnlijk veel vragende gezichten teruggekregen. Buiten de politiek genoot de secretaris-generaal van de christendemocratische ÖVP vrijwel geen bekendheid. Maar de langste en meest chaotische formatieperiode in de Oostenrijkse geschiedenis bracht daar verandering in. Sinds maandag mag Stocker zich kanselier van Oostenrijk noemen.

Het kanselierschap kwam voor de 64-jarige Stocker ook onverwachts. Nadat de eerste ronde coalitieonderhandelingen tussen zijn partij, de sociaaldemocratische SPÖ en de liberale NEOS begin januari klapte, besloot toenmalig partijleider Karl Nehammer af te treden. De ÖVP moest toen zo snel mogelijk op zoek naar een nieuwe voorzitter, maar een duidelijke kandidaat ontbrak – een probleem waar de partij al sinds het vertrek van Sebastian Kurz in 2021 mee kampt.

Tot veler verbazing kozen partijprominenten Stocker als zijn opvolger, voor Stocker zelf ook een verrassing. „Op de dag dat de beslissing werd genomen, reed ik naar Wenen in een spijkerbroek en een coltrui”, zei hij tegen de Oostenrijkse krant Die Presse. „Een paar uur later moest ik vragen om een pak met stropdas.”

Voetsporen van zijn vader

De voormalig advocaat klom snel op binnen de partij. In 2019 stapte hij over van de lokale naar de landelijke politiek en trad daarmee in de voetsporen van zijn vader, die ook namens de ÖVP in de Nationale Raad van Oostenrijk zat. Drie jaar later werd hij secretaris-generaal van de christendemocraten en weer drie jaar later stond Stocker, zonder dat zijn naam in september op het stembiljet prijkte, aan het hoofd van de ÖVP.

Hij werd daarmee de derde opeenvolgende partijleider van de ÖVP die geen campagne had gevoerd. Maar goed ook, want charisma wordt hem niet toegedicht. Volgens Oostenrijkse media is Stocker ietwat kleurloos, maar straalt hij wel orde en stabiliteit uit. En dat past goed bij de opdracht die hij kreeg: de rust terugbrengen in de partij, op een cruciaal moment. De conservatieven hadden veel stemmen verloren, waren vastgelopen in de onderhandelingen en stonden nu voor een dilemma: een nieuwe stembusgang uitroepen of toch aan tafel met de FPÖ – tegen de verkiezingsbelofte in.

Stocker koos als pragmaticus, een reputatie die hij opbouwde door als viceburgemeester een brede coalitie bijeen te houden in Wiener Neustadt, voor die laatste optie. Ruim een maand lang onderhandelde hij met Herbert Kickl, de leider van de pro-Russische en anti-Europese Vrijheidspartij, met wie samenwerking vanwege zijn extreme standpunten eerder werd uitgesloten door Nehammer. Hoewel de waarden van de FPÖ totaal niet overeenstemmen met Stockers pro-Europese standpunt en zijn kritiek op Rusland, bleef hij professioneel. Zozeer zelfs dat Kickl hem na het klappen van de onderhandelingen nog prees door te zeggen dat ze een goede werkrelatie hadden opgebouwd.

Partijleiders van ÖVP, SPÖ en NEOS na de inauguratie van hun coalitieregering in het presidentiële paleis, 3 maart. In het midden spreekt Stocker met president Alexander Van der Bellen.

Aanpassingsvermogen

Nadat de onderhandelingen met de FPÖ halverwege februari vastliepen op de verdeling van de ministersposten, toonde Stocker opnieuw zijn aanpassingsvermogen door weer bij de SPÖ aan te kloppen en de door de sociaaldemocraten voorgestelde bankenheffing, waar zijn centrumpartij tijdens de eerste ronde onderhandelingen fel op tegen was, terug op tafel te leggen. Dat compromis was politiek waardevol: als de partijen er niet uit waren gekomen, moest Oostenrijk opnieuw naar de stembus. En die zouden volgens de peilingen alleen maar tot grotere winst voor de FPÖ leiden.

Tijdens de tweede ronde onderhandelingen met de SPÖ en NEOS boekte Stocker succes. Aan de kersverse bondskanselier, die in zijn vrije tijd graag golft, vist en saxofoon speelt, nu de lastige taak om Oostenrijk weer uit een recessie te leiden, de werkloosheid terug te dringen en het begrotingstekort te verkleinen door fors te bezuinigen. Ook moet hij strenger asielbeleid invoeren, een thema dat veel kiezers in de armen van de FPÖ heeft gedreven.

Dat moet hij doen met een coalitie op basis van wankele samenwerkingen tussen drie partijen, een unicum in Oostenrijk, die vooral delen dat ze de FPÖ buiten de regering willen houden. Zijn leeftijd kan hem daarbij wel goed van pas komen. Omdat Stockers pensioen nadert, is het volgens analisten onwaarschijnlijk dat hij bij de volgende verkiezingen, gepland in 2029, de kar zal trekken. Hij hoeft zich dus geen zorgen te maken over zijn populariteit als leider en kan zich volledig richten op het overeind houden van de coalitie.

Delen

Mail de redactie

De landen van de Europese Unie moeten via een nieuw fonds gezamenlijk geld kunnen lenen om extra uitgaven aan defensie te kunnen doen. Dat is de inzet van de Europese Commissie, nu Europese leiders als de wiedeweerga zoeken naar extra geld om hun defensie op te krikken.

Via dat fonds, dat op basis van de eerste berichten doet denken aan het coronaherstelfonds, zou 150 miljard euro beschikbaar moeten zijn. In totaal moet het plan de komende jaren 800 miljard euro aan extra investeringen in defensie opleveren, aldus Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dinsdagochtend, al is het zeer de vraag of de lidstaten hun uitgaven zodanig willen opschroeven.

Donderdag zullen de 27 EU-regeringsleiders op een speciaal ingelaste top elkaar treffen over Oekraïne en Europese veiligheid. Pas als zij instemmen met zo’n fonds, kunnen de gezamenlijke leningen er komen. Nederland is steeds fel tegenstander van elke vorm van gezamenlijk lenen geweest. Duitsland was ook kritisch, maar leek daarin de laatste tijd minder geharnast te zijn.

Sinds de Verenigde Staten onder president Donald Trump in rap tempo hun steun aan Oekraïne hebben afgebouwd – de resterende steun werd maandag gepauzeerd – proberen Europese regering in koortsachtig tempo het vacuüm te vullen. De Europese Commissie wil in deze discussie graag het voortouw nemen, en kwam daarom dinsdag met een vijfpuntenplan.

„Dit is het tijdperk van herbewapening”, zei Von der Leyen bij de presentatie. Extra geld is nodig, aldus de Commissievoorzitter, en snel ook. Dat geld is zowel bedoeld om Oekraïne te hulp te schieten, nu het land niet langer op Amerikaanse steun kan rekenen, als voor de eigen veiligheid van de EU.

Het plan om gezamenlijk geld te lenen springt van de vijf punten het meest in het oog. Veel is direct na de aankondiging nog onduidelijk over de precieze vormgeving, maar in een brief aan de nationale hoofdsteden zegt Von der Leyen in een toelichting dat het moet gaan om „een nieuw EU-instrument (…) dat de lidstaten geld verschaft met leningen waarvoor de EU-begroting garant staat”.

Het is de bedoeling dat EU-lidstaten met het fonds gezamenlijk inkopen doen en daardoor efficiënter geld besteden en schaalvoordelen behalen. Het geld zou onder meer kunnen worden besteed aan luchtverdediging, artilleriesystemen, raketten, munitie en drones.

Noodsituatie voor begrotingen

Verder wil de Commissie voornamelijk aan knoppen draaien die het voor de afzonderlijke landen eenvoudiger moeten maken om hun eigen reserves aan te spreken. Zo wil Von der Leyen dat landen die in hun defensieapparaat willen investeren daarbij niet langer tegen de Europese begrotingsafspraken op. Landen mogen zich daarvoor beroepen op een noodsituatie. Als de landen hun uitgaven voor defensie met 1,5 procentpunt van het bruto nationaal product verhogen gedurende vier jaar, telt dat op tot 650 miljard.

Een derde financieringsbron is de EU-begroting. In de lopende meerjarenbegroting is geld gereserveerd voor het cohesiefonds. Lidstaten kunnen beslissen of ze middelen uit die fondsen aanwenden voor defensie. Het cohesiefonds is bedoeld voor lidstaten die minder welvarend zijn dan het gemiddelde in de EU. Veel geld uit dit fonds is nog niet uitgedeeld, doordat projecten al gebruik maken van het coronaherstelfonds.

Ook wil de Commissie privaat geld aantrekken, onder meer via de Europese Investeringsbank (EIB) die de regels voor investeringen in de defensie-industrie versoepelt. Het gehele plan moet in een periode van vier jaar ongeveer 800 miljard euro vrijspelen voor defensie-uitgaven.

Onderpand

Het leen-voorstel doet denken aan de Europese aanpak van de coronacrisis. Toen werd vanuit de Commissie op grote schaal geld geleend door de Europese meerjarenbegroting, waaraan alle leden jaarlijks bijdragen, als onderpand te gebruiken voor leningen op de kapitaalmarkten. Dat leverde een gunstige rente op. Het coronaherstelfonds bevatte in totaal 700 miljard euro.

Nederland is zeer kritisch over gezamenlijk lenen, omdat het bang is voor de rekening op te draaien als andere EU-landen hun deel van de rekening niet kunnen afbetalen. Vanuit Den Haag werd de afgelopen weken gepleit om vooral uit de nationale begroting de extra kosten te dekken.

Het is een van de breuklijnen die in de aanloop naar de EU-top voor grote verdeeldheid tussen de landen zorgen. Zo kunnen Hongarije en Slowakije zich allerminst vinden in de pogingen van de andere landen om Oekraïne met wapensteun te hulp te schieten. En veel landen huiveren voor het zenden van soldaten voor een vredesmacht in Oekraïne.

De brief van de Commissie is een nieuwe poging om de discussie los te trekken, in het zicht van de top. Dit is Europa’s moment”, zei Von der Leyen. „En dat moeten we waarmaken.”

Delen

Mail de redactie