N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
medicijnen Studenten en scholieren gebruiken zonder recept Ritalin en vergelijkbare pillen. Of ze helpen is de vraag, toont nieuwe studie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101793047-fede6a.jpg)
Wie geslaagd is en voor de eindexamens Ritalin heeft gebruikt – zonder doktersrecept – kan zich afvragen of het geholpen heeft. Misschien is het diploma wel binnen óndanks de concentratiebevorderende medicijnen. Die gedachte doemt op bij het lezen van een studie in Science Advances. Die laat zien dat het oplossen van complexe alledaagse vraagstukken niet beter blijkt te gaan met ‘slimme’ pillen.
In Nederland gebruikt één op de twintig studenten weleens Ritalin of iets vergelijkbaars om beter te studeren. Ook scholieren weten het middel te vinden, zoals rond examens weer bleek. In Australië keken de onderzoekers bij veertig 18- tot 35-jarigen zonder ADHD-diagnose hoe zij complexe, alledaagse vraagstukken oplosten, zoals navigeren, plannen, ontwerpen en budgetteren.
De proefpersonen kregen op verschillende momenten een van de drie medicijnen of een placebo. Methylfenidaat (bekend onder de merknamen Ritalin of Concerta), modafinil en dexamfetamine doen allemaal net iets anders, maar alledrie werken ze op de boodschapperstofjes dopamine en noradrenaline in het hersengebied dat een rol speelt bij motivatie, handelingen en cognitie. Ze worden, behalve als ADHD-medicijn, als ‘smart drug’ gebruikt om cognitie en prestaties te verbeteren.
Knapzakproblemen
Maar wat is die reputatie waard? De onderzoekers wilden dit weten, ook omdat ze nog geen goed bewijs hadden gezien dat concentratiepillen in het gewone leven iets kunnen betekenen voor mensen zónder aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Om dat te testen moesten de proefpersonen ‘knapzakproblemen’ oplossen. Uit een aantal onderdelen met elk een eigen gewicht en waarde moesten ze de combinatie zoeken met de hoogste totale waarde zonder het maximum te overschrijden. Daar zijn geen formules voor, elke opdracht is een nieuwe puzzel.
Dat je door een slimme pil ook slimme antwoorden geeft, is moeilijk te bewijzen
Wat bleek: de medicijnslikkers hadden gemiddeld meer tijd nodig om een oplossing te vinden dan de placebo-groep, en meer pogingen die bovendien minder goed uitpakten, zonder dat dit tot meer goede oplossingen leidde. En hoe meer pogingen ze deden, hoe minder ze zich er gaandeweg voor inspanden. Bij elk van de medicijnen schoten de inspanningen van die deelnemers alle kanten uit, ze kozen de inhoud van hun knapzak willekeurig en slordig. De kwaliteit van de inspanning was, opmerkelijk genoeg, nog het meest constant bij het placebo. En wie het met een placebo relatief goed deed, ging met echte pillen het meest achteruit.
Het lijkt erop, schrijven de onderzoekers, dat de gunstige uitruil tussen beloning en inspanning die de medicijnen moeten bewerkstelligen wel een subjectieve beloning en een perceptie van weinig inspanning geven, maar zonder doel te treffen.
De neuro-economen van de universiteiten van Cambridge en Melbourne tonen niks nieuws over de werking van methylfenidaat, modafinil en dexamfetamine in het brein. Wat ze wel laten zien is dat moeilijk te bewijzen is dat je van een slimme pil ook slimme antwoorden gaat geven.
In Nederland hamert het Trimbos Instituut, dat onderzoek doet naar middelengebruik, er al langer op dat er geen consistent bewijs is dat deze middelen bij oneigenlijk gebruik (dus zonder recept) prestatieverhogend werken, ook al ervaren studenten dat soms anders.
Wél bewezen zijn de bijwerkingen, zoals hoofdpijn, slapeloosheid, nervositeit en hartkloppingen
Wél bewezen zijn de bijwerkingen, zoals hoofdpijn, slapeloosheid, nervositeit en hartkloppingen. En: dénken dat je niet meer zonder kunt. Trimbos-expert Michelle van der Horst: „Als je denkt dat je het nodig hebt om te studeren: zoek hulp zodat je kunt leren om je beter te concentreren.”
