BBB-kiezer is relatief oud en gemiddeld lager opgeleid

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Provinciale Statenverkiezingen De BoerBurgerBeweging (BBB) trekt niet alleen kiezers weg bij flankpartijen, maar breekt ook succesvol in bij het centrumrechtse blok van VVD en CDA.






Meeste BBB-stemmers komen van VVD, PVV en CDA.

Meeste BBB-stemmers komen van VVD, PVV en CDA.



Foto Eric Brinkhorst

Ja, de BoerBurgerBeweging trok woensdag relatief meer kiezers in niet-stedelijk gebied en in provincies buiten de Randstad. Maar de grote overwinning van BBB alleen verklaren uit de bijna clichématige ‘kloof tussen Randstad en platteland’ is „een grove versimpeling”, zegt Sjoerd van Heck van peilbureau Ipsos. Uit het traditionele kiezersonderzoek dat Ipsos in opdracht van de NOS op verkiezingsdag liet uitvoeren, blijkt dat de echte kloof tussen BBB-kiezers en die van veel andere partijen op twee andere kenmerken zit: leeftijd en opleidingsniveau. De BBB-kiezer is relatief oud en gemiddeld lager opgeleid.


Lees ook over hoe in alle omliggende gemeenten óf BBB óf VVD de grootste werd, terwijl in de hoofdstad GroenLinks, PvdA, PvdD, D66 en Volt samen meer dan 60 procent van de stemmen haalden: ‘In de stad zijn we ons er vaak als eerste van bewust wat belangrijk is in de wereld’

De opkomst woensdag bij de Provinciale Statenverkiezingen was met ruim 57 procent vergelijkbaar met 2019. Binnen de groep kiezers die kwam stemmen, waren dezelfde patronen zichtbaar als bij vrijwel iedere andere verkiezing: meer ouderen dan jongeren, hoger opgeleiden kwamen beter op dan lageropgeleide mensen (66 versus 46 procent). Het BBB-electoraat bestaat voor bijna 70 procent uit 50-plussers, terwijl de partij maar 3 procent scoort bij jongeren van 18 tot 24 jaar, het slechtst van alle partijen. „BBB profiteert ervan dat ouderen relatief vaker gaan stemmen”, zegt Van Heck. „De partij heeft een extreem vergrijsde achterban, vergelijkbaar met die van het CDA, 50Plus en de SP.”

BBB heeft ook een oververtegenwoordiging onder laag- en middelbaar opgeleide Nederlanders. Zo trekken alleen 50Plus en de PVV meer laagopgeleide kiezers dan BBB en scoort de partij met 26 procent een veel lager percentage hoogopgeleiden dan partijen als de VVD (53 procent) en vooral GroenLinks en D66 (allebei 73 procent). Zo bezien is de grote overwinning van BBB extra knap, omdat juist hoogopgeleide kiezers trouw komen stemmen. „BBB heeft, zeker in het noorden en oosten van het land, een mobiliserend effect op de opkomst gehad. Maar hun overwinning had nóg groter kunnen zijn als meer laagopgeleiden waren komen stemmen”, aldus Van Heck.

In vergelijking met de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 trekt BBB kiezers van een brede groep partijen. Voor een deel komen zij van andere protestpartijen op de rechterflank, met name de PVV. De opiniepeilingen zagen het slechte resultaat van de partij van Wilders niet aankomen, ook Ipsos zette de PVV in de eigen slotpeiling een dag voor de verkiezingen nog op winst. Het werd een zetel verlies: van vijf naar vier in de Eerste Kamer. Een kwart van de PVV-stemmers uit 2021 stemde dit keer BBB. Sommige van hen zijn op het laatste moment geswitcht, ziet Van Heck. „Bij PVV-kiezers is het altijd spannend of ze opkomen. Een deel besloot op het laatste moment van wel, maar dacht dit keer: ik kan mijn uiting van onvrede het beste kwijt bij BBB.” De SP had daar ook last van en verloor eveneens een kwart van haar 2021-kiezers aan BBB.

Ook kiezers van VVD en CDA

Nog interessanter is dat de partij van Van der Plas ook kiezers weet los te weken bij de achterbannen van coalitiepartijen VVD en CDA. Het Nederlandse kiezerslandschap bestaat al jaren uit grofweg drie groepen: een centrumlinks blok, een centrumrechts blok en een populistisch-rechts blok. Tussen die blokken zagen onderzoekers nooit zoveel verkeer van kiezers. Zo hadden de VVD en het CDA in 2019 maar heel beperkt te lijden onder de grote verkiezingszege van Forum voor Democratie, de winst van FVD ging vooral ten koste van de eveneens rechts-populistische PVV.

Bij deze verkiezing trok BBB bijna een kwart van de kiezers die in 2021 op het CDA stemden, en 12 procent van de VVD-kiezers. Dat lijkt een stuk minder, maar de VVD haalde bij de Tweede Kamerverkiezingen 34 zetels, dus het gaat ook bij de liberalen om grote aantallen. „VVD en CDA hebben electoraal echt te lijden onder de opkomst van BBB”, zegt Van Heck. „Dat is problematisch voor deze partijen, omdat er nu verkeer ontstaat tussen kiezers van het centrumrechtse en populistisch-rechtse blok.”

Het linkse blok

Binnen het linkse blok trokken GroenLinks en de PvdA deze campagne voor het eerst samen op. In de nieuwe Eerste Kamer gaan ze een volgende stap in hun samenwerking zetten door een gezamenlijke fractie te vormen. Hoewel de samenwerking brede steun geniet in beide partijen, zijn er ook sceptici die vrezen dat de eigen identiteit verloren gaat omdat GroenLinks en PvdA hele andere groepen kiezers bedienen. Uit het Ipsos-onderzoek blijkt dat inderdaad het geval: GroenLinks trekt jongere kiezers, een derde is jonger dan 35 jaar, bij de PvdA is meer dan de helft boven de vijftig. GroenLinks-kiezers heeft een zeer hoog percentage hoogopgeleide kiezers (73 procent), de PvdA trekt twee keer zo veel laagopgeleide kiezers.

Die verschillen zijn een risico omdat GroenLinks en PvdA zo bepaalde kiezersgroepen inhoudelijk van zich kunnen vervreemden. Tegelijkertijd is het ook een kans, denkt Van Heck. „Als je beide groepen weet vast te houden, kun je echt een linkse volkspartij krijgen met een betere vertegenwoordiging onder alle kiezersgroepen.”


Lees hier waarom 58 procent van de kiesgerechtigden in Tubbergen BBB stemde: De tijden van Tubbergen als CDA-bolwerk komen niet meer terug

GroenLinks en PvdA boekten samen geen grote winst: ze krijgen er in de Eerste Kamer een zetel bij, door een lichte winst van de sociaaldemocraten. De linkse partijen wisten enigszins te profiteren van het verlies van D66. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 was sprake van een ‘Kaag’-effect: sommige GroenLinks- en PvdA-kiezers stapten over en brachten een strategische linkse stem uit op Sigrid Kaag. Een deel van die kiezers lijkt teruggekeerd op het oude nest: bijna 20 procent van de D66-kiezers van 2021 koos nu voor GroenLinks of PvdA.

De tweestrijd met de VVD in de campagne heeft GroenLinks en PvdA „geen enorme boost” gegeven, concludeert Van Heck. Strategisch stemmen is bij deze Provinciale Statenverkiezingen voor veel centrumlinkse kiezers niet nodig geweest volgens Van Heck, getuige de goede uitslag voor partijen als Volt en de Partij voor de Dieren. GroenLinks en PvdA moeten hopen dat linkse kiezers bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen wel weer echt strategisch willen kiezen. Van Heck geeft ze een goede kans. „Als GroenLinks/PvdA dan met de VVD de strijd aan kan om wie de grootste partij wordt, en dus de premier mag leveren, staat er echt meer op het spel.”

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 18 maart 2023

Related Posts

Poetins stille strijd om de macht over een cruciale oliepijplijn

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

In de steppe van Kazachstan en Rusland ligt een 1500 kilometer lange oliepijplijn waar dagelijks tientallen miljoenen liters olie doorheen stromen. De Russische president Vladimir Poetin is verwikkeld in een stille strijd met westerse aandeelhouders om de macht over deze strategische pijplijn. Verslaggever Carola Houtekamer onderzocht met Karlijn Kuijpers het optreden van de Russen en legt uit dat olie de levensader is van Poetins oorlog in Oekraïne.

Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Gast:
Carola Houtekamer
Presentatie:
Egbert Kalse
Redactie:
Ignace Schoot
Montage:
Michiel van Poelgeest
Coördinatie:
Henk Ruigrok van der Werven
Afbeelding:
XF&M


Column | Weg met de bedilzucht in het hoger onderwijs

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Kijk door je oogharen en je ziet een klein land kleiner worden. De succesvolle sectoren uit het verleden worden in snel tempo verwijderd of uitgekleed: maakindustrie, doorvoer en handel, de landbouw – alles moet minder. Gooi die koeien, hoogovens en distributiecentra eruit en het zal goed komen. Misschien. Maar er bestaat geen welvaart, noch beschermde natuur, zonder economie.

Wat wordt dan het nieuwe Nederlandse verdienmodel? Hightech-industrie en -diensten, zo orakelen velen. Opnieuw: misschien. Het is zeker dat er geen toekomst is zonder goedgeschoolde, creatieve mensen. Goed om dit bij de behandeling van de begroting (lees: bezuinigingen) op Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in de Kamer in het achterhoofd te houden. De bewindslieden zwaaien namelijk al met de kaasschaven want ‘helaas, keuzes zijn nodig’. Tegen de bezuinigingen protesteren staf en studenten. Uiteraard. Maar ook bij hen, net als bij politici, ontbreekt een langetermijnvisie. Roepen dat er geld bij moet is even kortzichtig als zeggen dat het minder kan.

Ondertussen barst het Nederlandse hoger onderwijs wel uit zijn voegen. Delen zijn verworden tot een beroepsopleiding met vage vaardigheden. Groepswerkstukken of het afschaffen van cijfers (behalve zelfbeoordelingen) werken alleen in een strikt leerkader. Studenten met weinig focus en minder vaardigheden om zelfstandig te leren, de goede niet te na gesproken, zijn kwetsbaar in hun keuzes, wisselen vaak en geven op. Persoonlijke groei wordt verward met leren (vandaar dat actievoeren vaak een aantrekkelijk onderdeel vormt van het studentenleven). Het gebrek aan verdieping is het gevolg van overbelaste en onderbetaalde docenten en steeds algemenere vakken. Niet toevallig is de deeltijdhoogleraar in opmars.

Het onderliggende probleem is tweevoudig. Universiteiten worden gefinancierd op basis van het aantal studenten, en niet het belang van vakgebieden. Anders gezegd, de vraag vanuit de studenten drijft het systeem, niet die van de maatschappij. Dat leidt tot te veel studenten in sommige studies en te weinig studenten in de talen, exacte en ingenieursrichtingen. Daarnaast is de administratieve druk geëxplodeerd, zowel binnen de universiteiten als vanuit het ministerie. Verwacht niet van universiteitsbestuurders en raden van toezicht dat zij iets kunnen doen om de situatie te veranderen. Ze zitten collectief gevangen in een verdeel- en heersbewind waarin de overheid als kruidenier de centjes verdeelt, regeltjes maakt en controleert.

Een heel onderwijsstelsel veranderen kan natuurlijk niet in één keer. Maar er moet dringend ruimte komen voor minder bedilzucht en nieuwe benaderingen. Binnen universiteiten, die je niet allemaal over één kam kunt scheren, en daarbuiten. Selectie aan de poort, verregaande differentiatie en concentratie voor voldoende kritische massa. Het huidige stelsel oplappen moet begeleid worden door experimenten met volledig nieuwe instellingen met een beperkt aantal opleidingen en hoge private financiering (inclusief beurzen voor geselecteerde studenten).

Lees het bovenstaande niet als een pleidooi voor meer bèta’s. Deze regering heeft minder internationale ambities, maar Nederland zal altijd een open economie blijven met grote culturele invloeden van buitenaf. Het zal al zijn diplomatieke en soft power in moeten zetten om zijn economie en veiligheid te waarborgen binnen een mogelijk zwakkere EU. In een multipolaire wereld, meer gedomineerd door China en het mondiale zuiden dan door de VS, zijn academische reflectie en dus geesteswetenschappen en kunsten noodzakelijk om bruggen te bouwen.

Toekomstig hoger onderwijs vraagt om een plan dat beschermt tegen kwaliteitsverlies en irrelevantie, de weg wijzend naar een dynamisch leersysteem voor een economie die grote veranderingen zal kennen en waarin kunstmatige intelligentie en sociale media domineren. Daarvoor is niet alleen een visie op een toekomstig verdienmodel leidend, maar een visie op een evenwichtige open samenleving.

Louise O. Fresco is wetenschapper, bestuurder en schrijver (louiseofresco.com).


Kan de chef een zelfsturend team corrigeren?

  • admin
  • November 25, 2024
  • 0

Dilemma

Wat doe je als afdelingsmanager wanneer je ziet dat een zelfsturend team gestelde doelen niet haalt, intern overhoop ligt of maar niet tot besluiten kan komen? Moet je alsnog de leiding nemen? Of blijf je vertrouwen op de kennis en ervaring in het team?

Niet ingrijpen

Zeker niet ingrijpen, zegt organisatieadviseur Heleen Kuiper van CoreChange. „Als je dat wel doet, laat je namelijk merken dat jullie weliswaar hebben afgesproken dat het team zelf beslissingen mag nemen, maar alleen wanneer die niet tegen jouw wil ingaan. Zo creëer je een onveilige werksfeer.”

Het team helpen

Volgens organisatieadviseur Astrid Vermeer van het Instituut voor Samenwerkingsvraagstukken is het de taak van een manager – ook bij zelfsturing – het team zo te faciliteren dat het zijn werk goed kan doen. Als je ziet dat iets misloopt, moet je dus iets doen. „Of het nu gaat om tegenvallende resultaten, teamleden die niet gelukkig zijn, of conflicten.”

Dat doe je bij een zelfsturend team echter niet door te vertellen wat er moet gebeuren, zegt Vermeer. „Dat doe je door het team te vragen wat nodig is om weer goed te kunnen functioneren binnen de organisatiekaders.”

Daarbij is het bovendien de vraag of het team zelf de benodigde stappen kan zetten, of dat eerst iets anders nodig is. „Denk aan hulpmiddelen of extra budget. Ingrijpen bij zelfsturing betekent dat je ingrijpt zonder formele macht te gebruiken.”

Daarnaast kun je als manager ook benoemen wat je zorg is en wat je nodig hebt om die te verminderen, zegt Kuiper. „Wanneer jij voorheen bijvoorbeeld verantwoordelijk was voor de financiën en die taak nu binnen het team ligt, kan je daar niet langer beslissingen over nemen. Je kan wel zeggen dat je denkt dat het budget overschreden dreigt te worden. Vervolgens kan je aangeven wat je nodig hebt: je wilt bijvoorbeeld weten of het team deze zorg deelt. En zo ja, hoe het de dreigende budgetoverschrijding denkt op te lossen. Je kan ook een eigen idee pitchen, bijvoorbeeld voorstellen goedkoper in te kopen. Je laat het dan aan het team over wat er uiteindelijk mee gebeurt. Overigens kan elk teamlid deze interventies doen. Die zijn niet voorbehouden aan de voormalige manager.”

Volgens Kuiper besluiten organisaties regelmatig middenkader te ontslaan en medewerkers meer autonomie te geven, zonder goed na te denken over wie voortaan welke verantwoordelijkheid krijgt en hoe besluiten moeten worden genomen. „De directie denkt dat het dan vanzelf wel goed komt. Maar dat is dus niet zo.”

Als een organisatie te plompverloren is overgeschakeld op zelfsturing, kan op allerlei vlakken onduidelijkheid bestaan. „Dat geldt zeker wanneer bevoegdheden niet goed zijn verdeeld of geen goede afspraken zijn gemaakt over hoe het team besluiten kan nemen of conflicten oplossen.”

Ook gebeurt het volgens Kuiper vaak dat taken die voorheen bij een manager lagen, plompverloren binnen het team zijn belegd. „Denk aan HR-taken, budgetverantwoordelijkheid of logistieke taken.”

Vermeer: „Je kan niet zomaar allerlei taken over de schutting van het team gooien. Je moet eerst samen overeenstemming bereiken over de vraag of de taak helpt in de uitvoering van het dagelijkse werk.”

Vermeer schreef samen met Ben Wenting Vormen van Zelfsturing. In dat boek betogen ze dat je elementen als organisatiecultuur, werksoort en de mensen die binnen je organisatie werken mee moet nemen om te bepalen hoe meer ‘eigenaarschap’ het best te organiseren is.

Vermeer: „Als je samen tot meer zelfsturing wil komen, is het van belang dat je het met alle betrokkenen eens wordt over de stappen daarnaartoe. Dat is voor de manager nodig om vertrouwen te kunnen hebben in de medewerkers, en voor de medewerkers om te weten wat van hen wordt verwacht.”

Daarom moet je als manager bij de overgang naar een zelfsturende organisatie met het team „goede afspraken maken over de kaders waarbinnen het team beslissingen kan nemen en welke organisatorische taken het op zich neemt. Zo verklein je de kans dat je het team later moet corrigeren.”

Daarnaast is het wijsheid met individuele teamleden te bespreken in hoeverre zij zelfsturend willen zijn, zegt Vermeer. „Als manager wil je op sommige punten wellicht je bevoegdheid overdragen en op andere niet, of nog niet meteen. Ook dat is een manier om te voorkomen dat je later zou moeten ingrijpen.”

Dus

Wanneer een zelfsturend team slecht functioneert, neem dan als afdelingsmanager niet het roer over. Vraag wel wat het team nodig heeft om beter te functioneren en of jij daarbij kunt helpen.

Maak daarnaast bij de overgang naar een zelfsturende organisatie goede afspraken met alle betrokkenen, over de kaders waarbinnen het team beslissingen kan nemen en welke organisatorische taken het op zich neemt.