Hulporganisatie Artsen zonder Grenzen (AzG) staakt al zijn medische hulpverlening in het kamp Zamzam, een door hongernood geteisterd vluchtelingenkamp in Noord-Darfur waar een half miljoen vluchtelingen verblijven. Dat laat de organisatie maandag weten in een persbericht. Ondanks de „enorme humanitaire nood” is het volgens de organisatie niet langer „verantwoord om te werken in het kamp”.
In de afgelopen weken nam het geweld in de buurt van het vluchtelingenkamp toe. De paramilitaire rebellengroep Rapid Support Forces (RSF), een van de strijdende partijen in de voortdurende burgeroorlog in Soedan, probeert zijn grip op de regio te behouden terwijl het regeringsleger grond verovert in de hoofdstad Khartoum.
Door het aanhoudende geweld lopen ook hulpverleners gevaar. In december en januari werden twee ambulances van AzG beschoten. In het persbericht noemt AzG geen namen, maar volgens persbureau Reuters vallen de RSF regelmatig het kamp aan.
Lees ook
Ernstige honger in door burgeroorlog geteisterd Soedan bereikt dieptepunt, officieel hongersnood vastgesteld
Niet ingericht op chirurgische ingrepen
De situatie is zo ernstig dat patiënten niet meer naar het ziekenhuis in de nabijgelegen stad Al-Fashir gebracht kunnen worden, waar gewonden levensreddende operaties krijgen. Hierdoor zijn al elf patiënten, onder wie vijf kinderen, overleden, aldus AzG.
De artsen in kamp Zamzam behandelden in de eerste drie weken van februari 139 patiënten, vooral mensen met schotwonden of verwondingen door granaatscherven. Het hospitaal is echter niet ingericht op chirurgische ingrepen.
De ingang van vluchtelingenkamp Zamzam gefotografeerd met een satelliet voor (onder) en na (boven) aanvallen van de RSF in februari 2025. Foto: Maxar technologies / AFP
Het belangrijkste doel van Artsen zonder Grenzen is het tegengaan van de honger in het kamp. Volgens hulporganisaties dreigt hongersnood voor zes miljoen Soedanezen, onder andere omdat de strijdende partijen hulpgoederen blokkeren.
Volgens RSF, zo schrijf Reuters, is kamp Zamzam een thuisbasis voor de regeringsgezinde strijdgroep Joint Forces. Iets wat de Joint Forces ontkennen.
Lees ook
Oorlog in Soedan gaat nieuwe fase in na zeldzame zege voor regeringsleger
Tegenwoordig kan je geen bedrijf, congrescentrum, hotel, universiteit, theater, buurtcentrum, of restaurant binnen lopen of er is wel een leiderschapscursus aan de gang. Mannen, het zijn uiteraard meestal mannen, die met roos op de schouders, klikkers in de hand en microfoontjes op het hoofd vertellen hoe je een goede leider wordt.
Ik trof er laatst zelfs eentje bij de snackbar – de overige zaaltjes in de buurt zaten blijkbaar al vol vanwege andere leiderschapscursussen – die naast de frituur en achter een flip-over aan een groepje pastelkleurige overhemden en kekke jurkjes stond uit te leggen dat je als manager „empathie, authenticiteit, zelfkennis, lef, zelfspot, sociale intelligentie, vlijt, besluitvaardigheid, nederigheid, zelfvertrouwen, en strategisch inzicht nodig hebt om vanuit vertrouwen richting te kunnen geven”. Ja man. Leiderschap is hot, hoor.
Zó hot, dat ik me de laatste tijd steeds vaker afvraag: zouden al die leiderschapsprogramma’s ook de waarheid vertellen? Dat je niet alleen góéde eigenschappen nodig hebt als baas, maar ook sléchte eigenschappen? Dat je niet alleen een Goed, Prettig, Uitgebalanceerd en Stabiel Mensch moet zijn, maar soms ook een beetje een klootzak om de top te kunnen bereiken?
En dus zet ik ze maar even op een rijtje, alle slechte eigenschappen die je toch echt zult moeten hebben om een goede baas te kunnen zijn. Ook fijn voor iedereen die het maar niet lukt een leidinggevende functie te bemachtigen: jullie hebben gewoon een te mooi karakter. Komen ze.
1 Een goede baas is niet te empathisch. Tuurlijk, je leeft mee met elke dode hamster, elk mazeltje op het kinderdagverblijf en elke alleenstaande millennial zonder kinderen die al in de stress raakt van de klusjesman die een dag eerder komt, maar het werk moet wel af.
2 Je moet dus ook goed kunnen liegen. Je moet immers enthousiast kunnen doen over „de nieuwe strategie” omdat de vorige waar je ook zo enthousiast over deed niet werkte. Je moet kunnen zeggen: ‘Wat leuk dat je voor de vierde keer zwanger bent Inge, een tweeling!’ terwijl je denkt: ‘kolere, hoe krijg ik dat allemaal weer geregeld?’ En je moet begrijpend kunnen knikken als een 23-jarige bij de koffieautomaat begint te mekkeren dat ze „geen energie krijgt van werk” terwijl jij denkt: „SUCK IT UP AND GROW A PAIR.”
3 Je moet ook kunnen intimideren. Geen Matthijs van Nieuwkerk-achtige taferelen natuurlijk, maar het mag ze af en toe best een beetje dun door de broek lopen. Dreigend over je halve brilletje kijken, ijskoud je wenkbrauw optrekken, zwijgend iemand de rug toe keren – daar kom je vaak verder mee dan met een ‘joh jochie, ik zie dat dit moeilijk voor je is’.
4 ‘Vaag zijn’ moet je ook in huis hebben. Als ze lucht krijgen van de reorganisatie waarbij 10 van de 13 collega’s moet vertrekken en je mag er nog niks over zeggen, zul je er toch een overtuigende ‘ik kom hierop terug’ uit moeten kunnen gooien.
5 Een beetje narcisme kan ook geen kwaad. Niet omdat je jezelf zo geweldig vindt (hoewel, waarom ook niet?), maar omdat ze je anders uit je sokken blazen met die eindeloze tsunami van ‘Heb je even tijd?’, ‘Dit gaat fout!’, en ‘Waarom is mijn vakantie niet goedgekeurd?’. Het is sowieso goed om als manager veel over jezelf te praten. Dan weten ze wat je belangrijk vindt en hoe ze je kunnen paaien.
6 Oppervlakkigheid is ook een must.Dad jokes, burning platforms, agile werken, voetbal, op woensdag de week doormidden zagen – het is niet de bedoeling dat je je existentiële twijfel over de nakende Derde Wereldoorlog gaat zitten toelaten. Het moet wel gezellig blijven, jongens.
7 Ook een must: een wantrouwig karakter. Is de oma van Willem nu alweer overleden? Wat doen Chantal en Henk in het kopieerhok? Is dit niet al de vijfde keer dat Alex z’n verstandskiezen eruit moeten? Vertrouwen is prachtig, maar controle nog beter.
8 En een beetje sadomasochisme, alsjeblieft! Anders hou je het echt niet vol. Al die lange dagen op een triest kantorenpark, de verplichte teamuitjes in de stromende regen, de saaie strategische sessies? Dat bedoel ik.
9 En een niet al te scherp afgesteld moreel kompas. Niet te gortig natuurlijk, anders eindig je op een hr-lijstje. Maar af en toe een snufje machiavellisme is cruciaal om met alle corporate winden mee te kunnen ‘bewegen’. Een manager die denkt dat alles met integriteit op te lossen is, eindigt in de burn-outkliniek.
10 Ongegeneerd kunnen bluffen is ook cruciaal. „Kun jij dit?” – „Ja, natuurlijk.” De beste managers zijn degenen die als het bedrijf in de fik staat en de afdeling marketing krijsend in de gang ligt, kalm blijven en zeggen: „Chill out”, terwijl ze op YouTube zoeken hoe je een brand blust.
11 Een beetje inhalig zijn is ook een voorwaarde. Iemand die niet voor zichzelf kan zorgen kan dat ook niet voor zijn team. Bovendien is het handig als je gevoelig bent voor honderd euro bruto extra per maand. Anders wil echt niemand meer manager worden.
12 Verder is het fijn als je geleerd hebt je gevoelens af en toe te negeren. Anders lukt het je niet om met de rauwe realiteit van het écht ernstige, persoonlijke, leed van collega’s om te gaan.
13 En o ja, en dat vergeet ik bijna: de beste managers zijn de mensen die helemaal geen zin hebben om de baas te worden! Zo begreep ik tenminste laatst uit een artikel van De Correspondent. Mensen die NIET hun vinger opsteken als er een leidinggevende functie vacant komt – zijn vaak vrouwen, trouwens –, dát zijn vaak de beste managers.
Maar ik weet niet of dat nou een goede of een slechte eigenschap is.
Een landelijk vuurwerkverbod is dringend nodig om het aantal aanslagen en explosies bij woningen en bedrijven substantieel naar beneden te krijgen. De beschikbaarheid van illegaal vuurwerk zoals Cobra’s is via online Telegramgroepen zo gemeengoed geworden dat de politie er nauwelijks grip op kan krijgen. Doordat het vuurwerk ook buiten het crimineel milieu zeer makkelijk is te verkrijgen, is het aantal explosies afgelopen jaren enorm gestegen.
Dat blijkt uit gesprekken met drie Nederlandse politiechefs en een inventarisatie van NRC binnen Telegram-groepen, waarbinnen zwaar en illegaal vuurwerk wordt aangeboden. Volgens de politiechefs is het bij het uitblijven van een vuurwerkverbod wachten op een grote ramp in Nederland, omdat opbergplekken – zoals slaapkamers en zolders – van Cobra’s kunnen ontploffen.
Het aantal aanslagen met explosieven neemt snel toe. In 2021 werden 212 explosies gebruikt, afgelopen jaar was dat meer dan verzesvoudigd tot een (voorlopig) hoogtepunt van 1.413 aanslagen, waarvan ruim 1.000 bij woningen. Meerdere slachtoffers en daders raakten ernstig gewond. In het Haagse Tarwekamp vielen in december zes doden na een explosie in een portiekflat, hoogstwaarschijnlijk door één of meerdere Cobra’s.
Er werd een taskforce opgericht, onder leiding van de Rotterdamse burgemeester Carola Schouten, waarin wordt aangestuurd op een gezamenlijke aanpak van het probleem, met onder meer verzekeraars en woningcorporaties. Minister David van Weel (Justitie en Veiligheid, VVD) liet daarop weten dat een landelijk vuurwerkverbod het probleem niet zou oplossen.
Tijdens een Kamerdebat afgelopen woensdag over het vuurwerkverbod bleek dat er nog geen meerderheid is voor het verbod. De VVD kan wel voor een meerderheid zorgen, maar twijfelt. De liberale partij is tegen te veel overheidsbemoeienis, maar vindt het aantal slachtoffers ook onacceptabel. Over een aantal weken wordt het debat hervat.
Lees ook
En weer een portiek opgeblazen met een cobra. Waarom is het zo moeilijk daar iets tegen te doen?
Handel
Op Telegram wordt zeer actief gehandeld in illegaal vuurwerk. NRC keek in januari mee in vijftien Telegram-groepen waar illegale Cobra’s, mortieren en shells (mortierbommen) worden gezocht en verkocht. Uit een analyse van bijna achtduizend berichten uit de twee grootste en actiefste groepen, blijkt dat door heel Nederland wordt gehandeld. Van Tubbergen, Enschede en Slagharen tot Den Haag, Goes en Amsterdam. In Rotterdam wordt verreweg het meest verhandeld.
Met Telegram kunnen versleutelde berichten worden verstuurd. De app, die wereldwijd zo’n 950 miljoen gebruikers heeft, ligt onder vuur. Ze zou (georganiseerde) misdaad te veel ruimte laten. Op de app wordt niet alleen gehandeld in explosieven, maar ook in wapens, drugs en medicijnen en ook delen sommige gebruikers kinderporno. De oprichter van Telegram, de Russische Pavel Doerov, werd afgelopen september in Frankrijk gearresteerd op verdenking van medeplichtigheid aan het faciliteren van georganiseerde criminaliteit.
Een gecontroleerde explosie van 12 Cobra’s (300 gram flitskruid) in een rugzak, gedragen door een paspop. Na de ontploffing is er nauwelijks iets van de pop over; het hoofd vliegt meters door de lucht. Video NFI
In de groepen waar NRC meelas, heerst voortdurend angst voor agenten die komen spieken, over het motief voor de aankoop wordt nooit gesproken. Pas achter de schermen, in privéchats, wordt een deal daadwerkelijk gesloten. De groepen waarin wordt gehandeld in illegaal vuurwerk – soms met duizenden leden – leiden een fluïde bestaan. Ineens kan een groep, zonder waarschuwing, verdwijnen – waarna dan weer nieuwe varianten ontstaan. Vaak is een groep alleen toegankelijk via een uitnodigingslink, die in een ander kanaal wordt gedeeld en daarna snel weer wordt verwijderd.
Wel of niet vooraf betalen, verzendmethodes – pakketbezorging via PostNL en DHL worden het meest aangeraden – en pingelen; dagelijks worden tientallen berichten heen en weer gestuurd. „Cobra 6 gezocht Amsterdam en omstreken, 5 pakken” – in één pak zitten meestal drie à vier Cobra’s. „C6 C8 lawinepijl gezocht omgeving Alkmaar.” „Gezocht Cobra’s dumbum [knalvuurwerk] 5g Shells 3 inch en 100grmers [100 gram flitspoeder] gezocht omgeving Drenthe.”
Wie verkoopt, moet volgens de regels – elk Telegramkanaal heeft één of meerdere admins, beheerders – ‘bewijs’ leveren: een foto of video van de explosieven, boven op een papiertje met daarop de datum en de gebruikersnaam van de verkoper.
Lees ook
Het favoriete explosief van de onderwereld is de Cobra, en die is ‘even krachtig als een handgranaat’
Aanslagen
Een Cobra is relatief goedkoop. De politiechefs met wie NRC sprak, noemen 10 euro voor drie Cobra’s gebruikelijk. Dat blijkt ook uit de prijzenlijsten die online worden gedeeld: de meeste verkopers vragen voor een pakje van drie Cobra’s zo’n 10 tot 20 euro. .
In de Telegram-groepen waarin NRC meekeek, wordt ook geadviseerd: over de beste soorten vuurwerk, over goede prijzen én over hoe uit het vizier van justitie te blijven. Een gebruiker deelt een nieuwsbericht van NH Nieuws, over een 28-jarige man die twee jaar de gevangenis in moet vanwege het tot ontploffing brengen van een explosief bij een woning in Amsterdam. „Op de restanten van het explosief worden de dna-sporen gevonden”, citeert de Telegram-gebruiker. „Ja, dus handschoentjes aan tijdens de handel”, reageert een ander. „Voortaan ook Cobra met doekje schoonmaken”, zegt iemand anders.
In de Telegram-groepen worden ook aanslagen met explosies besteld. Uit een zogeheten ‘fenomeenanalyse’ van de politie blijkt dat de daders opereren in een hiërarchie van opdrachtgevers, tussenpersonen en uitvoerders. Contact tussen die drie partijen verloopt vaak via Telegram. Uitvoerders en opdrachtgevers kennen elkaar daardoor vaak niet. Een explosie laten uitvoeren, kost tussen de 400 en 1.000 euro, vertellen de politiechefs.
Hoe werkt een explosievendeal op Telegram?
Ook in de groepen waar NRC meekeek sijpelen signalen door van vraag en aanbod bij het regelen van zo’n ‘aanslag’. Als een gebruiker eind januari vraagt wie „zwaarre knalles voor mooi prijzen” verkoopt, vanaf „500 grammers”, stromen de reacties binnen. „Man wilt iemand ze gevel met de grond gelijk maken”, reageert een gebruiker. „Meer dan dat”, reageert een ander: „Hij gaat naar Oekraïne.”
Met die vijfhonderd gram doelt de Telegram-gebruiker op de hoeveelheid flitspoeder. Ter illustratie: een standaard Cobra 6 bevat 28 gram poeder, de zeldzame Cobra 20 bevat 200 gram. De drukgolf van een Cobra 6 kan tot ernstige brandwonden en permanente gehoorschade leiden en dubbel- of driedubbelglas doorboren, blijkt uit onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut.
Een persoon stelt in een andere Telegram-groep: „Ik wil ergens mee afrekenen. Iemand die hulp kan bieden?” Een andere gebruiker, die in dezelfde groep al meerdere keren Cobra’s aanbood, reageert met een duimpje omhoog. Het account van de gebruiker die om hulp vroeg is inmiddels verwijderd.
Criminelen
De politie maakt zich grote zorgen over de laagdrempeligheid waarmee in Nederland Cobra’s online gekocht kunnen worden en het gemak waarmee, via een app als Telegram, een aanslag is te bestellen. Een op de drie explosies is bovendien niet te linken aan een crimineel conflict, blijkt uit politiecijfers.
NRC sprak met Jos van der Stap, programmamanager High Impact Crime bij de landelijke politie, de Rotterdamse politiechef Tolga Koklu en Hamit Karakus, politiechef van de eenheid Noord-Holland.
Doordat de vraag naar Cobra’s zo omvangrijk is geworden, ontfermen volgens Van der Stap „criminele samenwerkingsverbanden” zich over de import van het explosieve vuurwerk. In Nederland komt het via tussenhandelaren uit bij kleine verkopers, die via Telegram hun waar aanbieden, of een volledige explosie verzorgen. Er is volgens hem „een markt” ontstaan die faciliteert dat ook ruzies buiten het criminele milieu met explosieven worden uitgevochten. „Denk aan ruzies over geld, werk of relaties.”
Op deze locaties werd afgelopen januari illegaal vuurwerk gevraagd én aangeboden via de twee grootste Telegramgroepen
Koklu ziet „de meest banale motieven” voorbijkomen. „Iemand heeft een vriendin ingepikt, iemand heeft een openstaande schuld, of iemand heeft een paar schoenen niet teruggegeven.”
De chefs vertellen dat de aanslagen met explosieven veel capaciteit kosten, wat altijd weer ten koste gaat van andere onderzoeken. In Rotterdam moesten als gevolg van een onderzoek naar explosieven in één straat drie andere onderzoeken worden stilgelegd, vertelt Koklu. „Verdachten praten nauwelijks. We moeten ontzettend veel rechercheurs inzetten om de link tussen opdrachtgevers, tussenpersonen en uitvoerders te kunnen leggen en bewijzen.”
Privacy
Ook de telefoons van verdachten moeten worden onderzocht. Een belemmering is volgens Koklu het Landeck-arrest, waardoor de politie na een uitspraak van het Europees Hof zich aan striktere voorwaarden moet houden als ze gegevensdragers onderzoekt. „Sindsdien kunnen we niet zomaar meer in telefoons kijken: we moeten eerst, vanwege de privacy van de gebruiker, vooraf duidelijker aangeven waar we willen zoeken.”
Het ingewikkelde, zegt Koklu, is dat het onderzoek daardoor langer duurt en dat uit de telefoons minder bewijs is te halen. „We zijn ons hierop aan het inrichten, maar ook dat kost extra capaciteit. Soms voelt het alsof we met onze handen op de rug deze strijd voeren.” Karakus: „We merken dat we te weinig bij de grote opdrachtgevers uitkomen.”
Via Telegram, constateren de chefs, hebben opdrachtgevers de keuze uit een schier onuitputtelijke bron van uitvoerders en Cobra’s. Van der Stap, Karakus en Koklu vinden ook dat Telegram te weinig helpt om dat probleem aan te pakken. „De samenwerking met Telegram moet beter”, zegt Van der Stap. En Telegram moet zelf veel meer deze criminele activiteiten tegengaan. „Dat doet Telegram nauwelijks. Natuurlijk kost dat geld, maar wij vinden dat Telegram verantwoordelijkheid moet nemen.” Bovendien is de politie gebonden aan regels, stelt de Koklu. „Wij kunnen niet met een sleepnet over het internet gaan op zoek naar illegaal vuurwerk.”
We merken dat we te weinig bij de grote opdrachtgevers uitkomen
Uitvoerders worden online geronseld en dat is nauwelijks tegen te gaan, ziet Karakus. „Ik zou graag zien dat we makkelijk ook in besloten Telegram-groepen kunnen komen. Dat helpt bij het opsporen.”
Ramp
Maar vooral wijzen de drie chefs op de Nederlandse vuurwerkcultuur. „Die moet worden doorbroken”, zegt Van der Stap. „Als niemand meer mag afsteken, kan de politie zich beter focussen op het tegengaan van illegaal vuurwerk.” Volgens de politiechef is dan „alles wat knalt verboden” en zullen „goedwillende burgers uiteindelijk met vuurwerk stoppen. Op die manier zal ook de vraag naar Cobra’s afnemen en zullen ze niet meer zo massaal online verkocht worden.”
Van der Stap noemt het „onacceptabel” dat Cobra’s zo eenvoudig online kunnen worden besteld. Repressief optreden zonder vuurwerkverbod is ineffectief, stelt hij. „Wij kunnen een maatschappelijk fenomeen niet enkel met opsporing tegengaan. Zoiets doorbreek je met driekwart preventie en de rest via opsporing. Dus zonder verbod is de politie gewoon 75 procent minder effectief.” Hij verwacht ook dat de „levensgevaarlijke” stromen illegaal vuurwerk door een verbod op termijn zullen afnemen.
Volgens Koklu is de hoeveelheid explosieven die nu het land binnenkomt zo groot dat Nederland elke dag aan een ramp ontsnapt. „De Cobra’s komen het land in via busjes. Als zo’n voertuig ontploft, is een halve woonwijk weg.” Koklu stelt dat de explosieven liggen opgeslagen in woningen, onder bedden en bij mensen in de schuur. „Als er daar één Cobra afgaat, gaan ze allemaal af. Daar is geen vonk voor nodig: statische elektriciteit is genoeg. De hele samenleving loopt momenteel een gigantisch risico op een ramp.”
Een gecontroleerde explosie van 12 Cobra’s, opgeslagen onder het zadel van een scooter. De politie heeft meerdere keren mensen opgepakt die rondreden met de zware explosieven onder hun zitvlak. Video NFI
In zijn eerste maand als president van de Verenigde Staten heeft Donald Trump in elk geval één ding voor elkaar gekregen: de banden tussen de Europese bondgenoten van Oekraïne worden in hoog tempo verstevigd.
Op het station van Kyiv arriveerden maandag niet minder dan drie treinen met zeker dertien buitenlandse leiders en tal van andere hoogwaardigheidsbekleders, onder meer namens de Europese Unie, alle Scandinavische en Baltische landen, Spanje en Canada. Zij herdachten samen met de Oekraïners dat Rusland het land precies drie jaar geleden met een kolossale troepenmacht binnenviel. En zij spraken hernieuwde steun uit aan het land dat sindsdien onder vuur ligt en in zijn voortbestaan wordt bedreigd.
„Ik heb nooit het idee gehad dat deze oorlog alleen over Oekraïne gaat”, zei de Deense premier Mette Frederiksen in Kyiv. „Jullie betalen de prijs, maar deze oorlog gaat over Rusland.” Zij onderstreepte, net als andere aanwezige regeringsleiders, dat er niets mag worden besloten in onderhandelingen buiten Oekraïne om. Zij doelde daarmee op de vredesbesprekingen die vertegenwoordigers van de VS en Rusland vorige week begonnen in Saoedi-Arabië, zonder Oekraïne.
De lange leidersparade in Kyiv, op dag 1.097 van de grootschalige oorlog, lijkt een nieuwe vastberadenheid te symboliseren waarmee de Europese bondgenoten om Oekraïne heen gaan staan, juist nu voortzetting van de Amerikaanse militaire steun hoogst onzeker is geworden. En niet alleen dat: er bestaan zelfs serieuze twijfels of de Amerikanen hun militaire aanwezigheid in Europa wel op het huidige niveau zullen handhaven en of Washington zijn NAVO-verplichtingen zal nakomen.
Want symbolisch was maandag óók in Kyiv dat één land ontbrak bij de herdenking van de Russische invasie: de Verenigde Staten. Verwonderlijk is dat misschien niet meer, sinds president Trump zich vorige week opzichtig aan de zijde van president Poetin schaarde, toen hij president Zelensky uitmaakte voor „dictator” en Oekraïne verantwoordelijk hield voor het uitbreken van de grootschalige oorlog.
Dat het Trump menens is bleek in het weekeinde toen Washington bij de VN steun zocht voor een resolutie waarin alleen werd opgeroepen tot een snel einde aan „het conflict”, zonder dat Rusland werd aangewezen als agressor.
Persconferentie in Kyiv na de Support Ukraine Summit met vele Europese leiders: naast voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en Raadsvoorzitter António Costa, ook regeringsleiders of staatshoofden van Spanje, Letland, Litouwen, Estland, Denmarken, IJsland, Noorwegen, Finland, Zweden, en ook Canada. Foto Gleb Garanich/Reuters
Confrontatie in de VN
Maandag werd de scheuring in het westerse Oekraïne-bondgenootschap in de Algemene Vergadering nog eens helder onderstreept. De VS stemden tégen een resolutie die Oekraïne met Europese steun had ingediend en waarin de invasie wordt veroordeeld en Rusland wordt opgeroepen zich terug te trekken. Behalve de VS stemden onder andere ook Rusland, Hongarije, Israël, Nicaragua en Niger tegen de Oekraïense resolutie.
De VS dienden een eigen resolutie in, waarin slechts staat dat de oorlog beëindigd moet worden. Ook die resolutie werd aangenomen. De Amerikaanse tekst werd aangevuld met de constatering dat de invasie in strijd is met het VN-Handvest. De VS zagen zich toen genoodzaakt zich van stemming te onthouden over hun eigen resolutie. Resoluties van de Algemene Vergadering hebben geen bindende werking, maar geven wel een beeld van de mondiale opinie.
De Franse president Emmanuel Macron bracht maandag als eerste Europese leider een bezoek aan Trump in het Witte Huis. Samen met Trump nam hij ’s ochtends vanuit het Oval Office deel aan een videovergadering van de leiders van de G7-landen over Oekraïne. De vergadering van grote westerse economiën slaagde er niet een gezamenlijke verklaring over Oekraïne op te stellen.
Later, tijdens een korte ontmoeting met journalisten, deed Trump het voorkomen alsof Europa’s miljardensteun voor Oekraïne slechts een lening was. Macron probeerde zijn gastheer te corrigeren, maar die leek daar geen boodschap aan te hebben.
Tijdens een gezamenlijke persconferentie herhaalde Trump dat hij hard werkt aan zijn grootste nalatenschap: die van vredestichter. Hij herhaalde ook dat Europa verantwoordelijkheid moet nemen voor het garanderen van vrede in Oekraïne, als het tot een akkoord komt.
Macron gaf Trump complimenten voor zijn gesprekken met president Zelensky. Hij onderstreepte ook dat een eventueel vredesakkoord een rechtvaardige en stabiele vrede moet garanderen voor een soeverein Oekraïne. Volgens Macron beseffen de Europeanen dat ze meer moeten doe aan hun eigen verdediging.
Of ‘Europa’ daadwerkelijk een nieuw hoofdstuk begint op weg naar een gezamenlijk defensie- en veiligheidsbeleid is nog de vraag, maar het belang daarvan lijkt inmiddels doorgedrongen tot in alle uithoeken van het continent. De opmerkelijke Amerikaanse ommezwaai leidt er in elk geval toe dat op allerlei Europese niveaus koortsachtig wordt overlegd over het grote veiligheidsvraagstuk dat zich plotseling voordoet, niet alleen voor Oekraïne, maar voor de hele oostgrens van Europa. Van de Noors-Russische grens binnen de poolcirkel tot diep in Turkije zullen de gevolgen merkbaar zijn als de Amerikanen hun buitenlandse beleid inderdaad zo drastisch omgooien als Trump lijkt te gaan doen.
„Wij zijn vandaag in Kyiv, want Oekraïne is Europa”, schreef Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, maandag bij aankomst in de Oekraïense hoofdstad. „In deze overlevingsstrijd staat niet alleen het lot van Oekraïne op het spel, maar dat van Europa.”
Later zei ze óók dat Oekraïne vóór 2030 lid kan zijn van de Europese Unie. Lidmaatschap van de grote landbouwstaat was vóór de inval in 2022 volstrekt ondenkbaar. Inmiddels zijn toetredingsonderhandelingen begonnen, maar moet er door Kyiv nog heel veel werk verzet worden.
Ook de Britse premier Keir Starmer benadrukte het belang van de „collectieve kracht” die vrede moet brengen. „President Trump heeft de mondiale discussie de afgelopen weken veranderd, en dat creëert kansen”, zei Starmer via een videoverbinding met Kyiv. „Als we duurzame vrede willen, moet Oekraïne een plek aan de onderhandelingstafel hebben, en elke overeenkomst moet uitgaan van een soeverein Oekraïne, gesteund door sterke veiligheidsgaranties.”
Zelensky greep de herdenking aan om de wereld te laten zien dat hij trots is op zijn vaderland en op zijn landgenoten. „Drie jaar verzet. Drie jaar van dankbaarheid. Drie jaar absolute heroïek van de Oekraïners. Trots op Oekraïne”, schreef de president op Telegram.
Diplomatiek handwerk
Intussen ging het politieke handwerk op de treurige jaardag in Brussel en elders verder – onder grote druk en in de wetenschap dat een nieuwe episode in de Europese geschiedschrijving is aangebroken.
Het tijdperk van na de val van de Muur is nu afgesloten
„We staan aan het begin van een historisch nieuw tijdperk”, zei minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) in Brussel voorafgaand aan een vergadering met collega-ministers. „Het tijdperk van na de val van de Muur is nu afgesloten.”
De val van de Berlijnse Muur leidde in 1989 tot een politieke herschikking van Europa: de Oost-Europese landen, die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog onder de invloedssfeer van Moskou vielen, kozen toen voor een toekomst in het Westen, in de NAVO en de Europese Unie. De Verenigde Staten stimuleerden die ontwikkeling en fungeerden als beschermheer.
Volgens Veldkamp zijn „we nu allemaal gaullisten geworden”. Veldkamp: „We hechten aan de trans-Atlantische verhoudingen, maar we hebben realistische verwachtingen over wat dat betekent.” De Franse president Charles de Gaulle (1959-1969) legde de basis voor een centrumrechtse politieke stroming die een krachtige centraal geleide republiek voorstaat en sterk de nadruk legt op de onafhankelijkheid van Frankrijk, onafhankelijk van de Verenigde Staten. Frankrijk stapte in 1966 uit de commandostructuur van de NAVO om er pas in 2009 terug te keren, al hield Parijs zijn kernwapens buiten de alliantie. Frankrijk vond dat de VS te veel invloed hadden in de NAVO.
Zestiende sanctiepakket
Veldkamp en collega’s besloten formeel tot instelling van een zestiende sanctiepakket tegen Rusland. De EU pakt daarin onder andere de schaduwvloot aan waarmee Moskou sancties omzeilt. Ook neemt de EU een Chinees bedrijf op de korrel dat satellietbeelden aan de Russische krijgsmacht levert.
De ministers spraken ook over een nieuw steunpakket voor Oekraïne van mogelijk enkele miljarden. De omvang van het pakket moet vastgesteld worden op een ingelaste EU-leiderstop volgende week in Brussel.
„Het is duidelijk dat verklaringen uit de VS bij ons allemaal tot bezorgdheid over de trans-Atlantische betrekkingen hebben geleid”, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas, die deze week twee dagen voor overleg naar de VS gaat. „Het moge duidelijk zijn dat we ook eerder meningsverschillen hadden en dat we die altijd konden oplossen. We verwachten dat we daar ook deze keer toe in staat zijn.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/02/24155447/web-2402BUI_zamzam2.jpg)
