Als VS niet inbinden ‘zijn conflict en confrontatie onvermijdelijk’, zegt China’s belangrijkste diplomaat

De nieuwe Chinese minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang oogt zelfverzekerd en op zijn gemak als hij dinsdag zijn eerste persconferentie aan Chinese en buitenlandse journalisten geeft. Bij een vraag over Taiwan haalt hij theatraal een kopie van de Chinese grondwet tevoorschijn, „omdat hij wel een vraag over dat onderwerp had verwacht”, lacht hij. Later vertellen journalisten dat ze al hun vragen van tevoren moesten indienen.

De voormalig ambassadeur in Washington boorde meteen wel alle hoop de grond in dat China zich na het einde van het zero-Covidbeleid soepeler zou gaan opstellen tegenover de VS. Hij herinnerde de zaal eraan dat hij aan het begin van zijn plaatsing in de VS nog werd gezien als een zogeheten ‘Wolf Warrior’, het soort van diplomaat dat zich fel opstelt tegen het Westen en dat geen kritiek op China duldt.

Maar die term is fout, zei hij, die tekent alleen het diepe westerse onbegrip van de Chinese houding. „Ambtenaren bij Buitenlandse Zaken moeten het conflict wel aangaan, want zo beschermen ze het moederland”, zo legde Qin de toenemende Chinese assertiviteit uit.

De VS moeten fundamenteel van houding ten opzichte van China veranderen. Want als de Verenigde Staten niet „op de rem gaan staan, en voortrazen op de verkeerde weg, dan kan geen enkele vangrail nog voorkomen dat de wagen ontspoort en crasht. Dan zijn conflict en confrontatie onvermijdelijk”, aldus Qin.

Hij sluit daarmee aan bij wat de Chinese president Xi Jinping maandag zei tegen afgevaardigden op het jaarlijkse Volkscongres. „Westerse landen, geleid door de VS, zijn bezig met ons in te perken, te omcirkelen en te onderdrukken”, aldus Xi. Dat Xi met naam en toenaam verwees naar de VS, is nieuw. Tot nu toe sprak Xi steeds over „bepaalde landen” als hij eigenlijk de VS bedoelde.

Chinese modernisering

Maar Qin maakte ook duidelijk dat de VS voor China allang niet meer het belangrijkst zijn. Of: dat de VS in elk geval niet het belangrijkst moeten lijken. Want modernisering westerse stijl is allang achterhaald. Die moet plaats maken voor een hogere fase van modernisering onder Chinese aansturing. Qin noemde westerse modernisering een prelude, maar nu is er wereldwijd een symfonie van een hogere orde losgebarsten. Een symfonie die China graag wil dirigeren, al zei Qin dat niet met zoveel woorden.

De eerste vraag van een buitenlandse journalist werd niet toevallig gegund aan een Egyptische journaliste met hoofddoek. De vrouw, zichtbaar en hoorbaar zenuwachtig, zei dat ze ook al de eer had gehad om bij het 20ste Partijcongres aanwezig te zijn. Ze noemde de Chinese vorm van modernisering een inspiratie voor veel ontwikkelingslanden. Kon de minister daar misschien iets meer over zeggen?

Dat kon hij zeker. Hij deed het zichtbaar graag en vol zelfvertrouwen. „China heeft de mythe doorgeprikt dat modernisering gelijk staat aan verwestersing”, zei hij, waarbij hij de vijf fundamenten onder modernisering Chinese stijl nog maar eens uiteenzette.

China heeft de mythe doorgeprikt dat modernisering gelijk staat aan verwestersing

Qin Gang Chinese minister van Buitenlandse Zaken

Het was een vaag en algemeen betoog: elk land heeft recht op zijn eigen ontwikkeling, mensen komen op de eerste plaats, vrede en samenwerking zijn belangrijk, een verenigde wereld is beter dan een verdeelde wereld. Et cetera. Hij zal weinig westerse landen weten te overtuigen, maar op hen is het plan dan ook niet gericht. Wel op de hele rest van de wereldbevolking.

Volgens Qin zal China niet de westerse weg volgen van oorlog, kolonisatie en plundering. „Ontwikkelingslanden maken 80 procent uit van de wereldbevolking, ze dragen 70 procent bij aan de groei van de wereldeconomie”, aldus Qin. „De bevolking van ontwikkelingslanden heeft recht op een beter leven, mensen uit die landen moeten meer recht van spreken krijgen. Daar wil China aan bijdragen.”

Taiwan

Qin liet er geen twijfel over bestaan dat de banden met Rusland sterk zijn en zullen blijven. De relatie is er „niet op gericht om zich met de zaken van andere landen te bemoeien.” Integendeel: beide landen „geven juist een goed voorbeeld voor internationale betrekkingen”.

Lees ook China roept op tot ‘rechtstreekse dialoog’, maar stelt niet voor daar een leidende rol bij te spelen

Qin maakte ook een opvallende vergelijking tussen Oekraïne en Taiwan. „Waarom hebben de VS wel iets te zeggen over de soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne, maar erkennen ze de Chinese soevereiniteit over Taiwan niet? Waarom mogen wij geen wapens leveren aan Rusland, maar zij wel aan Taiwan? Waarom mogen zij een plan hebben om Taiwan te vernietigen?”

Die laatste opmerking is niet nieuw, maar wel typerend. Qin verwijst ermee naar een onbewezen gerucht afkomstig van Garland Nixon, een Amerikaanse talkshow-host. Volgens Nixon heeft iemand in het Witte Huis hem toevertrouwd dat de Amerikaanse president Joe Biden een plan zou hebben onthuld om Taiwan te vernietigen.

Dat Qin verwijst naar dit gerucht, toont wel aan hoe ver de relatie tussen beide landen inmiddels is afgegleden. Het is niet waarschijnlijk dat China het gerucht ook echt gelooft, maar het is wel een nieuwe stok om de VS mee te slaan.

Zo herhaalt het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken ook steeds het gerucht dat het de VS, en niet Rusland, zouden zijn geweest die de Nordstream-pijpleiding tussen Rusland en Europa hebben opgeblazen. En komt het coronavirus niet juist uit een Amerikaans militair lab in plaats van een Chinees laboratorium, zoals in het Westen wel wordt gesteld?

Qin suggereerde ook dat er een „onzichtbare hand” zou zijn die China’s recente voorstel voor vrede in Oekraïne wilde dwarsbomen, een hand die „streeft naar een langere oorlog ten nutte van de eigen politieke agenda.”

De Amerikaanse strategie voor de Indo-Pacific is volgens Qin „een poging om samen te spannen en een exclusief blok te vormen, een Aziatische versie van de NAVO”, met als bedoeling om China te omcirkelen. „Maar we moeten voorkomen dat er een Koude Oorlog ontstaat in Azië, en dat we met crises te maken krijgen zoals die in Oekraïne.”

Nieuwe veiligheidsstructuur

En Europa? Om tot een duurzame vrede op het Europese continent te komen, moet er een nieuwe veiligheidsstructuur komen die rekening houdt met de geschiedenis en met de belangen van alle partijen, aldus Qin. Daarmee suggereert hij dat de NAVO niet meer voldoet, en dat Europa zich voor zijn eigen bestwil het beste kan losmaken uit de knellende, zelfzuchtige omarming van de VS.

Lees ook China kan Europa maar niet overtuigen van zijn neutraliteit

Qin was vriendelijker over Europa dan over Japan. „Japan heeft China in het verleden zwaar geschaad met zijn militairisme. Dat zullen wij nooit vergeten, en dat moet Japan ook niet vergeten”, zo waarschuwde hij. Hij noemde wel dat er 35 miljoen Chinezen zijn gestorven om de naoorlogse wereldvrede mogelijk te maken, maar zei niets over de mogelijkheid van een topontmoeting met Japan.

De laatste vraag ging over de rol die de Chinese jeugd kan spelen in het bevorderen van China’s buitenlandbeleid. Met die vraag was Qin blij, zo zei hij, want: „We hebben nog te weinig eigen microfoons in handen, er zijn nog te veel stoorzenders , er is nog te veel ruis”, aldus Qin. „Om China’s stem luid en helder te laten klinken, is vooral de Chinese jeugd van belang.”