Aan het religieuze bezit van moslims wordt in India gemorreld

Moskeeën, graftombes, onderwijsgebouwen – moslims in India vrezen de regie te verliezen over eigendommen en onroerend goed die al eeuwen bij de islamitische gemeenschap in gebruik zijn. Begin deze maand stemde de regering in met vergaande aanpassingen aan de wet waarin het beheer van zulke eigendommen door religieuze stichtingen (wafqs) is vastgelegd. In het hele land gingen mensen sindsdien de straat op om te demonstreren tegen de amendementen die zij zien als verdere inperking van religieuze en burgerlijke vrijheden van moslims.

In India wonen ruim 200 miljoen moslims, die tezamen het grootste aantal waqf-eigendommen ter wereld hebben verzameld. In het hele land bezitten particuliere stichtingen (vaak gelieerd aan families) en publieke waqfs meer dan 870.000 eigendommen, zoals weeshuizen en religieuze scholen.

De overheid schat de gezamenlijke waarde op zo’n 1,2 triljoen Indiase roepies (ruim 14 miljard dollar). Via deze constructie is de islamitische gemeenschap grootgrondbezitter in India; buiten de stedelijke gebieden beheren alleen de Indiase krijgsmacht en de nationale spoorwegen meer landgoederen.

Grootste aanjager van de nieuwe wetgeving is de BJP, de nationale regeringspartij van premier Narendra Modi. Volgens hem is meer „transparantie en verantwoording” nodig over de waqfs. Die moet er onder meer komen door de regering te laten mee-beslissen als een dispuut over eigendommen moet worden beslecht.

Mondelinge afspraken

De stichtingen werden traditioneel opgezet via mondelinge afspraken of lokale gemeenschappelijke rituelen. Voortaan moet de waqf-status op papier worden vastgelegd. De wet voorziet in een gecentraliseerd registratiesysteem, waarin alle bestaande waqf-eigendommen binnen zes maanden moeten zijn opgenomen. Oppositiepolitici waarschuwen voor een hausse aan rechtszaken rondom de registratie van onroerend goed waarvoor het juiste papierwerk ontbreekt.

Bovendien maakt de wetswijziging het mogelijk dat twee niet-moslims toetreden tot waqf-besturen om ‘pluriformiteit te waarborgen’. In veel andere religieuze organisaties is geen pluriformiteit vereist. De moslimgemeenschap vreest politieke inmenging.

Die angst is te begrijpen gezien de druk op islamitische en andere geloofsgemeenschappen in India, die voortvloeit uit de ambitie van Modi en zijn partij BJP om India om te vormen naar een hindoestaat. Andere religies worden daaraan ondergeschikt gemaakt.

Dit is onder meer te zien aan de bittere strijd over moskeeën en hindoetempels op verschillende plaatsen in India. Zo claimen hindoes soms dat er onder moskeeën resten te vinden zijn van hindoetempels, die recht geven op gebruik van de locatie.

Vorig jaar werd in de stad Ayodhya een grote tempel ter ere van hindoegod Ram in gebruik genomen. Dat was niet alleen een religieus hoogtepunt voor hindoes, maar ook politieke winst voor Narendra Modi, die daarmee een verkiezingsbelofte inloste over de ingebruikname van de tempel, precies op de plek waar in 1992 hindoes een eeuwenoude moskee vernielden.

In heel India spelen nog zeker elf sluimerende ruzies over heilige grond, concludeerden Indiase nationale media vorig jaar. De zaken worden opgestookt door religieuze groeperingen, die claimen „India terug te veroveren” op de niet-hindoes die geen recht zouden hebben op het land.

Drie graven op een stoep

Niet alle tegenwerking van religieuze minderheden gaat met zulke grote gebaren gepaard. Op sommige plekken zal de vernieling van moslimheiligdommen bijna niemand opvallen – behalve een handjevol trouwe gelovigen. Zoals in het zuiden van New Delhi, waar de 74-jarige Yusuf Baig al anderhalf jaar een juridische strijd voert voor het behoud van zijn kleine takhat, een heilige rustplaats van overleden islamitische geestelijk leiders.

Aan een grote doorgangsweg die de Indiase hoofdstad doorkruist, liggen drie graven ogenschijnlijk willekeurig verspreid op een trottoir. „De graven zijn veel ouder dan de autoweg”, zegt Baig. „Dit is al heel lang een heilige plek. Studenten, advocaten, zakenmensen, wie een belangrijke dag heeft, komt hier even tot rust en roept de steun van voorvaderen aan.”

Moslims verlaten begin april de gedenkplaats Mahim in Mumbai na het offergebed. In India leven ongeveer tweehonderd miljoen moslims maar het hindoeïsme is de staatsreligie.

Foto Rafiq Maqbool/AP

‘Hier’ stond tot maart 2023 nog een klein bakstenen gebouwtje met een groot uithangbord dat de heilige locatie aangaf. Yusuf Baig is er dagelijks, om offers aan te nemen en de locatie schoon te houden. Maar plots werd aan ‘zijn’ heiligdom getornd: eerst kwam een politiepost aan de rand van de weg, om toezicht te houden op het verkeer dat even stilhield bij de heiligdommen. Toen kreeg Baig de waarschuwing dat „er geen grote bijeenkomsten mochten plaatsvinden”. Tot slot het dieptepunt: midden in de nacht sloopten graafmachines, in opdracht van de gemeente, het gebedsgebouw dat ter bescherming over de zerken was gebouwd. Het gebouwtje zou niet horen bij de historische constructie, hoorde Baig toen hij een dag later verhaal ging halen bij de autoriteiten. „Maar nu staan de rustplaatsen van onze heiligen in weer en wind”, zegt hij verbolgen.

„Wat moeten we dan, de doden opgraven en ze maar verplaatsen?”

De familie Baig zorgt „al zeker vijf generaties” voor de bijzondere tombes, vertelt hij, terwijl hij de stof van zijn tuniek gladstrijkt. Het lichtgroene hemd steekt af tegen de diepgroene banieren die hij in bomen heeft gehangen en over de zerken heeft gedrapeerd. „Ze kunnen hier niet weg – wat moeten we dan, de doden opgraven en ze maar verplaatsen? De gemeente stelde dat hier ruimte moest zijn voor voetgangers – maar dat zijn juist de mensen die hier komen bidden.”

De tombes waarover Yusuf Baig waakt, vallen onder het toezicht van de waqf-commissie van New Delhi. Die heeft tot nu toe weinig kunnen doen om de zeventiger bij te staan in zijn pogingen de gebedsplaats in ere te houden, stelt hij. Terwijl een rechtszaak voortsleept, ging de afbraak van het bescheiden heiligdom gestaag door. „Pesterijen”, noemt Baig dat.

Verhit debat

In de centraal gelegen deelstaat Madhya Pradesh, bij de stad Bhopal, leek al begin dit jaar te zijn voorgesorteerd op de veranderingen in de waqf-wet. De BJP-regering is daar voorstander van de verbouwing van een grote hindoetempel, waar de komende jaren enkele grote religieuze ceremonies zullen worden gehouden. Om de verwachte toestroom van pelgrims te faciliteren, wordt gewerkt aan een grondige verbouwing van het tempelcomplex – waarvoor een wijk van twee hectare, met woonhuizen en een eeuwenoude moskee die onder toezicht stonden van de lokale waqf-commissie, zonder consultatie tegen de grond zijn gewerkt.

Al sinds de regeringspartij BJP in augustus vorig jaar aankondigde de bestaande wetgeving voor de waqf-eigendommen aan te willen passen, leidt dat tot verhit debat in het land en in de Indiase politiek. Uiteindelijk werd de wetswijziging wel aangenomen in zowel het lager- als hogerhuis van het Indiase parlement.

In reactie daarop is het al anderhalve week onrustig op meerdere plekken in India. In onder meer de steden New Delhi, Hyderabad en Kolkata gingen mensen de straat op om tegen de nieuwe wet te demonstreren. In de deelstaat West-Bengalen (Kolkata is de hoofdstad) escaleerden demonstraties die werden gehouden in het district Murshidabad, waar veel moslims wonen. Er kwamen drie mensen bij om.

Deelstaatminister Mamata Banerjee riep bewoners van West-Bengalen op de rust te bewaren – en zei daarbij dat zij niet van plan was de in Delhi aangenomen wet in de oostelijke deelstaat van kracht te laten worden. Zij zoekt regelmatig de confrontatie met de nationale regeringspartij BJP.

Ook in de deelstaat Jammu & Kashmir, waar het merendeel van de bevolking moslim is, leidde de wetsaanpassing tot ophef in het lokale parlement. De nationale regering in New Delhi stelt intussen dat het onmogelijk is voor deelstaatregeringen om te weigeren beleid in te voeren waarmee op landelijk niveau is ingestemd.

‘Ecomische vernedering’

„Overal in India staan moskeeën, tombes, religieuze weeshuizen – herinneringen aan een diep gevoeld en beleefd geloof – en op die plekken geldt de ‘waqf’ als een soort waarborg dat moslims hun geloof kunnen belijden”, schrijft de politicus Manoj Kumar Jha in de Indiase krant The Indian Express. Hij noemt de nieuwe wet „een vorm van economische vernedering verpakt in procedurele taal”.

Yusuf Baig zag al veel waarborgen voor die zekerheid verdwijnen. Ook de waqf-commissie van New Delhi beschikt niet over de documenten die de heilige status van zijn grafzerken onderschrijven. Inmiddels staat er een geïmproviseerde politiepost bij de grafzerken, bemand door één agent die gelovige bezoekers en verkeer snel moet laten doorstromen. „Ze komen om mensen af te schrikken”, stelt hij. Dan wijst hij naar een schamel boompje op de berm, waar een kastje aanhangt met een flikkerend lampje. „Om de stroom te meten. Want ik zou hier dan geen geloof mogen belijden, maar zolang we de graven nog verzorgen en ik af en toe een lampje nodig heb, willen ze wél stroom rekenen.”

Delen





Mail de redactie