Verdient de overtuiging van een academicus dat biologische sekse en niet genderidentiteit het criterium moet zijn om mannen en vrouwen te identificeren een wettelijke bescherming? De vraag klinkt hier misschien vreemd, maar is in Engeland inzet van rechtszaken.
Een vrouwelijke Britse academicus die klaagde dat zij aan haar universiteit een „paria” werd wegens haar opvattingen over sekse en gender heeft eind januari gelijk gekregen van de arbeidsrechter. Volgens de rechtbank vallen haar meningen onder de Equality Act (2010), die discriminatie op grond van religieuze of filosofische overtuigingen verbiedt.
Criminologe Jo Phoenix, die werkte aan The Open University (OU), diende de klacht in nadat ze daar naar eigen zeggen jaren was gediscrimineerd en achtergesteld. Phoenix, eerder hoogleraar aan de universiteit van Durham, begon uit de gratie te vallen bij collega’s en studenten nadat ze een open brief had ondertekend tegen een voorgenomen wetswijziging die het makkelijker zou maken om juridisch van geslacht te veranderen.
Lobbygroepen en critici
Over die wijziging (die ten slotte niet doorging) brak in Engeland een giftige controverse uit tussen lobbygroepen voor transrechten en critici zoals filosofe Kathleen Stock. Gehekeld als TERF’s (trans excusionary radical feminists) menen zij dat transactivisme de biologie miskent en inbreuk maakt op vrouwenrechten. Stock verliet onder druk van activisten de universiteit van Sussex.
Phoenix werd volgens haar klacht gemeden en veronachtzaamd door de leiding van de instelling. De zaak escaleerde toen ze een Centrum voor Genderkritisch Onderzoek aan de OU wilde opzetten. Een petitie op de site van de universiteit tegen dat „transfobe” initiatief werd ondertekend door 368 van haar collega’s, die maatregelen eisten. Phoenix werd het mikpunt van acties, uiteindelijk vertrok ze eind 2021.
In een gedetailleerde uitspraak van 155 pagina’s kiest de arbeidsrechter haar kant. Haar opvattingen vallen binnen de wet en zij verdiende bescherming. Omdat die uitbleef kwam haar vertrek neer op onvrijwillig ontslag. In een gesprek met haar leidinggevende kreeg Phoenix te horen dat ze de „racistische oom aan het kerstdiner” was, iemand waar iedereen zich voor schaamt en die hooguit wordt getolereerd. De leidinggevende ontkent het letterlijk zo te hebben gezegd, maar de rechtbank geeft Phoenix het voordeel van de twijfel.
Professionele discriminatie
De uitspraak is de zoveelste in een reeks civiel-rechtelijke procedures van Britse academici en anderen die klagen over professionele discriminatie wegens hun opvattingen over gender.
Een juridische mijlpaal was de zaak van belastingjuriste Maya Forstater, die in 2019 door haar werkgever aan de kant werd gezet na „beledigende” tweets over de voorgenomen wetswijziging. Forstater vocht dat aan met een beroep op de Equality Act en kreeg in 2022 van de rechtbank gelijk. Inmiddels lopen bijna twintig van zulke zaken.
De arbeidsrechter moet zich nog uitspreken over compensatie voor Phoenix. The Open University is „teleurgesteld” over de uitspraak en beraadt zich op hoger beroep.
