N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Zorgrichtlijnen Onder meer het Rode Kruis vreest dat opvanglocaties asielzoekers zieker maken. Standaarden voor hun zorg ontbreken vooralsnog. „Er moet nu een oplossing komen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101991472-4db519.jpg)
Asielzoekers in crisisnoodopvanglocaties krijgen niet de zorg waar ze recht op hebben. Hun mentale en fysieke gezondheid lijden onder slechte hygiëne, gebrek aan privacy, beperkte toegang tot zorg en een uitzichtloos verblijf. Zorgverleners die op deze locaties werken hebben niet het idee dat ze bewoners kunnen helpen en vrezen dat het verblijf in crisisnoodopvang hen zieker maakt.
Dat concluderen het Rode Kruis, vrijwilligersorganisatie Dokters van de Wereld en expertisecentrum gezondheidsverschillen Pharos in een rapport dat dinsdag verschijnt. Onderzoekers interviewden 131 bewoners en tientallen artsen en locatiemanagers. De organisaties pleiten ervoor dat de overheid snel duidelijk maakt aan welke minimale standaarden zorg op crisisnoodopvanglocaties moet voldoen. Zo’n richtlijn is er nu niet.
„Vanuit de politiek horen we steeds dat er straks een wet komt waarin opvang en zorg straks beter geregeld kunnen worden”, zegt Jasper Kuipers, directeur van Dokters van de Wereld. „Maar de realiteit is dat er vandaag mensen in crisisnoodopvang die zorg nodig hebben die ze niet krijgen. Al maanden niet. Daar moet nu een oplossing voor komen.”
Tijdelijke voorzieningen
Crisisnoodopvanglocaties zijn de locaties die sinds de zomer van 2022 in het hele land zijn ingericht omdat Ter Apel dichtslibde. Ze worden niet beheerd door het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers), maar door gemeenten en veiligheidsregio’s. Er verblijven op dit moment 7.000 asielzoekers in de crisisnoodopvang. Ze waren bedoeld als tijdelijke opvang, maar op sommige locaties verblijven asielzoekers al meer dan tien maanden. In de enige richtlijn van de overheid over de inrichting crisisnoodopvang, wordt uitgegaan van een maximale opvangduur van een week.
NRC beschreef dit voorjaar hoe gedetacheerde basisartsen op crisisnoodopvanglocaties werken met minimale ondersteuning. De basisartsen zijn slecht uitgerust, vaak net afgestudeerd, hebben geen toegang tot een elektronisch patiëntendossier en worden enkel begeleid door een telefonische achterwacht.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data98644123-f37107.jpg)
“Zorgverleners en locatiemanagers zetten zich met hart en ziel in, maar ze vertellen ons dat ze worden tegengewerkt door het systeem”, zegt onderzoeker Heleen Koudijs van Pharos. Koudijs werkt zelf ook als arts op een crisisnoodopvanglocatie via detacheerder Arts en Specialist. “Lerend vermogen is waar het aan schort. Er worden nauwelijks ervaringen gedeeld, zelfs niet tussen locaties binnen dezelfde veiligheidsregio. Artsen en locatiemanagers moeten steeds opnieuw het wiel uitvinden.”
Ook de locaties zelf maken mensen ziek. Bewoners leven dicht op elkaar, soms met 8 mensen in één ruimte, in tenten of containers. Er zijn soms te weinig toiletten, of ze zijn niet schoon. Infectieziekten zoals schurft, diarree en luchtweginfecties komen daardoor veel voor. Asielzoekers worden bovendien verkeerd voorgelicht, zagen de onderzoekers. Bewoners kregen te horen dat een behandeling uitgesteld werd tot zij in een asielzoekerscentrum verblijven of een verblijfsvergunning hebben. Dat klopt niet: na twee maanden in Nederland hebben asielzoekers recht op dezelfde zorg als iedereen in Nederland.
Het is sowieso een illusie dat de markt dit gaat oplossen als je als overheid zelf niet duidelijk bent welke zorg je van ze vraagt
Jasper Kuipers directeur Dokters van de Wereld
Ook onder hulpverleners is onduidelijk wat voor sóórt zorg ze leveren. Sommigen zagen het als huisartsenzorg, anderen noemden het crisiszorg. Doordat hulpverleners doorverwijzen voor zich uit schuiven, of een patiënt niet doorverwezen krijgen, lopen eenvoudige klachten uit de hand: een man met een wond aan zijn voet kreeg alleen een verbandje mee, maar belandde uiteindelijk in het ziekenhuis met bloedvergiftiging.
Artsen die via detacheringsbureaus Arts & Specialist en Just4Care werken, hebben geen toegang tot elektronische patiëntendossiers of een Huisarts Informatie Systeem (HIS). Ze leggen noodgedwongen dossiers aan op losse velletjes papier, of sturen patiënteninformatie via onbeveiligde mails. Dat is een schending van het beroepsgeheim, schrijven de onderzoekers. Detacheringsbureau Arts & Specialist zegt in reactie ‘niet in de mogelijkheid’ te zijn om een HIS aan te schaffen.
“Als je pretendeert deze zorg te kunnen oppakken, moet je natuurlijk ook een HIS kunnen regelen”, zegt Kuipers van Dokters van de Wereld. “Maar het is sowieso een illusie dat de markt dit gaat oplossen als je als overheid zelf niet duidelijk bent welke zorg je van ze vraagt. Daarom hameren we op meer regie vanuit de Rijksoverheid. Daar zit de kennis over het inkopen van zorg, niet bij veiligheidsregio’s.”
