Maakt het uit of PostNL uw brief of kaart binnen 24 uur bezorgt, zoals het nu verplicht is? Of mag de postbezorger dat ook binnen 48 uur doen, zoals demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken, VVD) maandag voorstelde?
Dat hangt natuurlijk af van het soort post. Die ansichtkaart van de camping mag heus wel twee dagen na het versturen worden bezorgd (D+2, in postjargon). Of zelfs D+3, zoals Karremans overweegt per 2028. En D+nogwat zal voor de meeste mensen ook nog wel voldoen voor de blauwe belasting-envelop.
Maar een verkeersboete of uitspraak van de rechtbank mag niet te laat op de mat vallen, anders wordt misschien de termijn overschreden om in beroep te gaan. Een betalingsherinnering van het waterschap of de belastingen willen de meeste mensen evenmin graag missen.
Sinds 2019 slaagt PostNL er niet in post binnen 24 uur te bezorgen; vorig jaar is maar 86 procent op tijd bezorgd
Die laatste voorbeelden komen van de Nationale ombudsman. In maart sloeg Reinier van Zutphen alarm over de betrouwbaarheid van de postbezorging. Aanleiding waren klachten van burgers die ernstig in de problemen waren gekomen door niet of te laat ontvangen post.
De ombudsman riep overheden op zulke klachten met geduld en „op een behoorlijke manier” te behandelen. „Uit gesprekken met overheden en uitvoeringsorganisaties”, zei Van Zutphen deze week, „blijkt dat ook zij zich inmiddels realiseren dat postbezorging niet meer de betrouwbaarheid biedt van vroeger.” Het kabinet neemt de problemen nu gelukkig serieus, aldus de ombudsman.
‘Universele postdienst’
Karremans presenteerde deze week de langverwachte postplannen van het kabinet. Daarin ligt de nadruk op de betrouwbaarheid van PostNL. Het beursgenoteerde post- en pakketbedrijf moet nu 95 procent van de consumentenpost bezorgen binnen 24 uur, als onderdeel van de ‘universele postdienst’ (UPD). Sinds 2019 haalt PostNL die norm niet, door personeelstekort en ziekteverzuim. Vorig jaar was 86 procent op tijd.
Die UPD is streng gereguleerd: de Postwet 2009 stelt dat consumentenpost vijf dagen per week moet worden opgehaald en bezorgd (dinsdag-zaterdag). Voor rouwkaarten en medische post geldt zes dagen. Verder moet de bezorging landelijke dekking hebben en er is dus die norm van 95 procent. Maar: de regels gelden alleen voor consumentenpost, niet voor zakelijke post. Voor écht belangrijke zakelijke post is nu niets wettelijk geregeld.
PostNL pleit al jaren voor herziening van de Postwet. Mensen sturen steeds minder papieren post. „Ons wordt gevraagd een netwerk in stand te houden dat niet meer past bij het gebruik van vandaag”, stelde topman Pim Berendsen van PostNL maandag. Hij wil subsidie (68 miljoen euro voor 2025 en 2026), want de overheid zou volgens EU-recht een bedrijf niet mogen dwingen met verlies een publieke dienst te verrichten.
Maandag liet Karremans weten dat hij PostNL tegemoetkomt. Hij gunt het bedrijf een dag extra voor de bezorging van brieven en kaarten. Dat moet ingaan op 1 juli 2026. En later mag D+3 dus mogelijk ook. Zijn voorganger Dirk Beljaarts (PVV) wilde in oktober de wensen van PostNL al inwilligen maar de Kamer floot hem toen terug.
Wel moet van Karremans de bezorgzekerheid 95 procent zijn, liefst voor álle post. Verder lijkt hij de postzegelprijs vrij te willen laten, net als de prijzen voor zakelijke brieven dat al zijn. PostNL zou die tarieven zelf mogen bepalen, mits het niet meer dan een wettelijk bepaald maximum rendement (9 procent) behaalt. Maar net zo min als Beljaarts wil Karremans PostNL financieel steunen. Als de regels ruimer worden en de prijzen vrij, moet PostNL de norm toch simpeler kunnen halen?
Nee, zegt PostNL. Het bedrijf noemde de kabinetsplannen maandag „onvoldoende” en stapt naar de rechter wegens de afwijzing van de subsidie. Het stelde dat de bezorging de komende tijd verlieslijdend blijft door hoge kosten, ook in het voorstel van de minister. „We waarderen de inzet en daadkracht van deze minister”, aldus Berendsen. „Maar deze maatregelen komen te laat, bieden geen oplossing voor de uitdagingen op de krimpende postmarkt en laten veel onzeker.”
Lees ook
De piekdagen rond Black Friday maakten veel goed, maar PostNL heeft het zwaar
’Versobering is onvermijdelijk’
Aan de basis van de postplannen ligt een advies van de Autoriteit Consument & Markt (ACM). De toezichthouder presenteerde maandag het rapport ‘De postmarkt in transitie’. De conclusie: „Versobering van de postdienst is onvermijdelijk om deze betaalbaar te houden.”
Het rapport pleit voor een „lagere bezorgsnelheid in combinatie met betere bescherming van de zekerheid dat post aankomt op het afgesproken moment en betaalbaarheid van álle soorten post”. Loslaten van de prijzen zou de postbezorging van PostNL dan goed rendabel maken, concludeert de ACM op basis van berekeningen die PostNL zelf aanleverde,
Sinds de overname van Sandd in 2019 heeft PostNL een de facto monopolie op de brievenpost in Nederland. Daardoor dreigt bij het vrijlaten van de postzegelprijs een risico op onnodig hoge tarieven, blijkt uit het ACM-rapport. De toezichthouder opperde een ‘rendementsplafond’ om dat te voorkomen. PostNL zou dan geen hogere brutowinstmarge dan 9 procent mogen behalen (in 2024 haalde PostNL 1,6 procent). Volgens de ACM (en de minister) is het huidige toezicht op de postzegelprijs te complex en gedetailleerd.
Critici stellen dat zo’n plafond minstens zo moeilijk is te controleren als maximumprijzen. Hoogleraar Maarten Pieter Schinkel (mededingingseconomie en regulering, UvA) zegt dat PostNL binnen het hele bedrijf (post en pakketten) kan schuiven met kosten om de marge laag te houden en duurdere postzegels te verkopen. Schinkel: „In het boekenonderzoek van de ACM voor PostNL’s overname van Sandd vond men al dat veel kosten aan de UPD waren toegerekend. Die kosten hadden ook tenminste deels betrekking op de zakenpost en pakketten.”
PostNL was niet de enige betrokkene die deze week teleurgesteld reageerde op Karremans’ postplannen. Ook uitgevers en drukkers hebben grote problemen met de dienstverlening van PostNL. Het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen (KVGO) maakt zich zorgen over het „ongereguleerde monopolie” van PostNL.
Het onderscheid tussen zakelijke markt en consumentenpost is belangrijk. Beide segmenten verschillen sterk. Het volume van zakelijke poststukken is veel groter – van tijdschriften en direct mail tot de correspondentie van uitvoeringsinstanties als Belastingdienst en UWV. Volgens de ACM is de zakelijke post goed voor bijna 95 procent van alle post in Nederland.
Ook de zakenpost vertoont krimp. In 2019 werden in Nederland nog 2,1 miljard zakelijke poststukken verspreid; in 2024 waren dat er 1,5 miljard. Die krimp is er overigens niet bij de Belastingdienst. Die verstuurde in 2024 144 miljoen brieven, 9 miljoen meer dan het jaar ervoor.
Daarbij is zakelijke post dus niet gereguleerd. In feite, zegt het KVGO, kan PostNL doen wat het wil. Zo schrapte het bedrijf op 1 januari 2025 de 24-uursbezorging voor zakenpost. „De overname van Sandd heeft geleid tot eenzijdige, forse tariefsverhogingen van soms 150 tot 250 procent en een schrikbarende verslechtering van de service”, zegt KVGO-directeur Brecht Grieten. „Het einde van de 24-uursbezorging en de vroegere aanlevertijden ondermijnen de actualiteitswaarde van publicaties, veroorzaken veel financiële schade en schaden het algemeen maatschappelijk belang.”
Grieten schudt de voorbeelden zo uit de mouw. Neem Nieuwe Oogst, nieuwsblad voor de agrarische sector met 28.000 abonnees. Het papieren weekblad, dat andersoortige verhalen brengt dan de site, moet straks zo vroeg worden aangeleverd bij PostNL dat de redactie nauwelijks meer actueel nieuws kan brengen.
Of neem de zeven kerkbladen van de Friese uitgever Dekker Creatieve Media & Druk. Die vallen vaak pas na zondag bij abonnees op de mat. Zo weten lezers niet wie waar preekt dit weekend.
Economische Zaken kent de zorgen van zakelijke klanten van PostNL. Het ministerie was de afgelopen tijd vooral druk met de universele postdienst en heeft nog geen concrete plannen voor de zakenpost.
Marktmacht
Wat is nu de efficiëntste manier voor Nederland om de brievenpostbezorging te organiseren en te financieren? „De overheid moet de regie pakken en het private monopolie van PostNL overnemen”, zegt Schinkel. Hij waarschuwde al in 2019 dat PostNL te veel marktmacht kreeg als het bedrijf de kleinere concurrent Sandd mocht kopen.
De ACM verbood de fusie, maar met een beroep op een obscure uitzondering in de mededingingswet stond toenmalig staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken, toen CDA) die toe. Schinkel: „Het monopolie is ontstaan doordat Keijzer de overname doordrukte – naar achteraf bleek illegaal.” In 2022 stelde het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) dat Keijzer de fusie niet had mogen toestaan. PostNL vocht het oorspronkelijke fusieverbod van ACM nog aan, en in die zaak wordt eind dit jaar een uitspraak verwacht. „Maar het was al te laat”, zegt Schinkel. „PostNL heeft de infrastructuur van Sandd meteen ontmanteld.”
Schinkel heeft een andere marktordening voor ogen. Hij is teleurgesteld dat ACM en minister niet fermer optreden tegen de concurrentieschade. „Ze laten PostNL als een spin in haar brievenpost-web zitten.” Hij juicht de opkomst toe van regionale bezorgers die post in hun eigen gebied afhandelen en voor de rest van Nederland steunen op PostNL. Maar die hebben rechtsbescherming nodig. „Iedereen die landelijk brieven wil verzenden, moet door het web van PostNL” , waarschuwt Schinkel. „PostNL mag brieven van de regionale verspreiders later bezorgen, tegen hogere prijzen, en wil ook nog subsidie.”
Een oplossing, zegt hij, zou zijn om de brievenpost-infrastructuur (sorteercentra, brievenbussen) los te knippen van PostNL. Die infrastructuur zou je vervolgens moeten nationaliseren en het gebruik ervan, met de universele postdienst, om de paar jaar moeten aanbesteden.
Denemarken
Ook Yme Pasma van bezorgbedrijf Spotta is kritisch over de kabinetsplannen. „Het is too little too late.” Spotta is de grootste verspreider van ongeadresseerd drukwerk zoals folders en huis-aan-huisbladen in Nederland. Sinds medio 2023 bezorgt Spotta ook geadresseerde zendingen zoals tijdschriften en direct mail. Zo werd Pasma een concurrent van PostNL. Maar Spotta heeft het postbedrijf ook hard nodig. Wekelijks verspreidt het 100.000 zendingen via PostNL. Pasma: „PostNL is een bedrijf van hoge kwaliteit, maar de volumes gaan zo hard omlaag dat er iets moet veranderen.”
Pasma is „fan van Denemarken”. „Daar bepaalde de regering in 2011 dat alle overheidscommunicatie digitaal moet zijn. De postmarkt is er volledig geprivatiseerd. Brieven worden alleen nog door commerciële partijen bezorgd, tegen hogere tarieven, met langere bezorgtijden.” 240.000 Denen hebben gevraagd om een uitzondering; zij krijgen nog informatie op papier. Op enkele verre eilanden zorgt de Deense overheid nog voor de post.
Ook in Nederland ziet Pasma kansen voor zo’n ‘brede bezorgmarkt’, waarin regionale postbedrijven en verspreiders als Spotta de poststromen deels overnemen. Belangrijk is volgens hem dat belemmeringen verdwijnen, zoals de verplichting dat 80 procent van de bezorgers in dienst moet zijn. „Samenwerken van regiopartijen is veel efficiënter. Zie hoe de krantenuitgevers samen dagbladen verspreiden.” Zijn favoriete voorbeeld is Texel: nu brengt PostNL alle brieven en kaarten eerst van Texel naar een sorteercentrum aan de wal. Daarna gaat de post voor Texel terug op de boot. „Dat kan veel handiger.”
