Chinezen publiceren volop over hun stratosferische ballonnen

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Alledaagse wetenschap Wekelijks stuit Karel Knip in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.

Deze week: wat willen de Chinezen met hun ballonnen? Er staan heel veel publicaties online.






De ballon op een selfie van de U-2-piloot (boven) bij de berging op zee.
De ballon op een selfie van de U-2-piloot (boven) bij de berging op zee.

Foto Department of Defense via AP

Op 22 februari publiceerde het Amerikaanse ministerie van Defensie opeens een foto van de Chinese stratosfeerballon die vanuit een U-2-vliegtuig was gemaakt. Voor je nóg een keer ‘ballon’ kon zeggen stond-ie al op Wikipedia: in hoge resolutie. Het was 18 dagen nadat het vermaledijde spionagegeval met een Sidewinder-raket uit de lucht was geschoten en dat zijn resten uit zee waren gevist.

De U-2-piloot maakte zijn selfie op het moment dat hij precies tussen de zon en de ballon in vloog zodat de schaduw van zijn vliegtuig, dat van kop tot staart 19,2 meter meet, voluit op de ballon viel. Opeens kon je nameten dat die een diameter had van 45 meter en niet 60 meter zoals eerder was beweerd, en dat de lading, de ‘payload’, die eronder hing, misschien wel het formaat had van een Embraer Regional Jet (32 meter) maar zeker niet het gewicht daarvan (25 ton). Experts schatten dat de payload misschien maar 900 kg (2.000 lbs) was.

De zonnepanelen hingen mooi dwars op de zon en dat was geen toeval. Ze werden dwars op de zon gezet, misschien wel met het stel dunne kabels dat net valt te onderscheiden. Of met behulp van de vier propellers die experts van Aviation Week menen te ontwaren in vier witte vlekken, links en rechts van de witte schotelantenne die de communicatie tussen ballon en satelliet verzorgde. Amerikaanse woordvoerders berichtten al begin februari dat de ballon propellers en een roer bezat en dat zal wel zijn afgeleid van betere U-2-foto’s dan die welke wij te zien kregen. Aanwezigheid van een roer is nooit bevestigd.

De vier propellers kunnen natuurlijk ook de ballon zelf hebben aangedreven maar het lijkt niet alsof daar veel van te verwachten is. In ieder geval bewoog de ballon niet ten opzichte van de lucht toen de foto werd gemaakt: een loshangende kabel hangt recht naar beneden.

Marinemannen halen de neergeschoten ballon uit zee.
Foto Department of Defense via AFP

Tamelijk zwaar plastic

Met de zonnepanelen is iets vreemds aan de hand. Op een opname van de Sidewinder-inslag die op 4 februari met een telelens werd gemaakt zien we ze los van de ballon naar beneden tuimelen. Toch lijkt het of de marinemannen die de ballon later die dag uit zee halen óók een gebroken zonnepaneel in hun boot trekken, inclusief het staketsel waarop het was gemonteerd. Wikipedia heeft er een foto van.

Diezelfde foto laat zien dat de huid (de ‘envelope’) van de ballon uit tamelijk zwaar plastic bestaat, bepaald niet het lichte, doorschijnende lagedruk-polyetheen dat voor ‘gewone’ zero-pressure ballonnen wordt gebruikt. Dat heeft met een dikte van 23 micrometer en een massa van zo’n 22 gram per m2 de kwaliteit van het folie dat voor boterhamzakjes wordt gebruikt. De ondoorzichtige witte huid van de Chinese ballon woog veel meer, misschien wel 75 gram per m2. Ook gezien de vorm van de ballon, die wel wat van een pompoen had, inclusief diens typische segmenten (‘gores’) staat vast dat het een moderne super-pressure ballon was. Anders dan bij zero-pressure ballonnen heerst in super-pressure ballonnen een overdruk ten opzichte van de omgeving. Het zijn gesloten ballonnen die dankzij hun heliumdichte huid maanden in de lucht kunnen blijven en daarbij in principe dezelfde hoogte aanhouden. Zero-pressure ballonnen reageren op het dag- en nachtritme van de zonnewarmte.

De Chinese ballon zweefde op een hoogte van 18 à 20 km in vijf, zes dagen van noordwest naar zuidoost over de VS met een gemiddelde snelheid van nog geen 30 km/u. Of ze daarbij, zoals is beweerd, echt de straalstroom volgde is twijfelachtig. De jetstream verlegt zich van dag tot dag en kent op zijn positie rond de tropopauze (9 tot 14 km hoog) windsnelheden tot ruim boven de 160 km/u. De ballon vloog waarschijnlijk ver boven en naast de straalstroom. (Het is daarom een raadsel waaruit de Amerikanen afleidden dat de ballon eigenlijk op weg was naar Guam.)

De kernvraag is of de ballon zich willoos door de wind liet meevoeren of van tijd tot tijd zijn eigen koers kon bepalen. Dat kón-ie, hebben de Amerikanen gezegd, boven een enkel interessant aards object remde hij soms helemaal af om eens flink te gaan afluisteren en spioneren. Loitering, heet dat. Bewijzen zijn niet geleverd en de vraag is of de bescheiden propellers het gevaarte wel tegen de wind in kregen.

Een ballon binnen de ballon

Een inmiddels gangbare techniek is om, in navolging van luchtschepen, gebruik te maken van een ‘ballonnet’, een ballon binnen de ballon waar een elektrische compressor lucht als ballast in kan pompen. Met een uitgekiend systeem van ‘pumping and venting’ is aan de hand van informatie die échte weerballonnen verzamelden de stratosferische luchtlaag te vinden waar de wind de juiste kant op blaast. Zelfs is het mogelijk de ballon voor een surveillancetaak al stijgend en dalend op één plaats te houden (‘station keeping’). Maar over verticale bewegingen van de vermeende spionageballon is niets gerapporteerd.

Dat de Chinezen de techniek kennen en beheersen blijkt uit de enorme hoeveelheid publicaties over stratosfeerballonnen die bij Google Scholar is te vinden. China lanceert jaarlijks twintig stratosfeerballonnen met volumes oplopend tot 600.000 m3. De publicaties beschrijven behalve het genoemde ‘station keeping’ en de analyse van het stratosferisch windveld, de warmtehuishouding van de ballon, diens ozon- en uv-gevoeligheid, het gebruik van zonnepanelen, mogelijke ijsafzetting en nog veel meer.

Wat willen de Chinezen met de ballonnen? Aardobservatie, zegt hun literatuur. Stratosferisch en astronomisch onderzoek, communicatie, surveillance. Maar er wordt ook overwogen om de stratosfeer te voorzien van radarinstallaties die in samenwerking met aardse installaties de stealth-bescherming van vliegtuigen als de Amerikaanse B-2 kunnen doorbreken. Misschien was de spionageballon een proefballon.

Related Posts

Opinie | Knallende ruzie

  • admin
  • November 29, 2024
  • 0

Mijn Amerikaanse vrouw en ik voeden onze kinderen tweetalig op. Na een knallende ruzie met zijn zusje roept Tim (7): „I hate Emma!”

Emma (3) weet wel beter: „Nee, jij heet Tim. Ík heet Emma.”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]


Column | Alternatief genezen?

  • admin
  • November 29, 2024
  • 0

Satire helpt niet. Het is leuk om te bekijken of te lezen, maar het effect is nihil. Denk aan de acteur Alec Baldwin die in het satirische tv-programma Saturday Night Live zulke ‘dodelijke’ imitaties van Trump deed, maar die in de jaren daarna zelf nog meer in opspraak kwam dan Trump.

In zijn sketches zette hij Trump neer als een lachwekkende imbeciel. „See you in court!”, snauwde zijn namaak-Trump woedend naar het lachende publiek nadat Biden Trump had verslagen. Trump kwam inderdaad in de rechtszaal terecht, maar Baldwin zelf nog meer – nadat hij per ongeluk een cameravrouw op de filmset had doodgeschoten. Trump werd uiteindelijk toch weer president en lachte het laatst.

Zo zat ik een poosje geleden instemmend te kijken naar Arjen Lubach die in zijn satirische tv-programma de vloer aanveegde („En nou is het afgelopen!”) met de chiropractie, een omstreden alternatieve geneeswijze voor vooral stoornissen in de wervelkolom. Lubach had zijn betoog gelardeerd met beelden van gruwelijke kraaksessies bij de behandeling van argeloze patiënten.

Later reageerde een kijker met de volgende tekst op dit programmaonderdeel: „Eind 2022 ben ik in het ziekenhuis behandeld als gevolg van een dergelijke beweging. Ik heb drie aders gescheurd en als gevolg daarvan een herseninfarct gekregen.”

In de beste tradities van zijn programma bediende Lubach zijn publiek met feitelijke voorbeelden. Maar zou het wat geholpen hebben? In mijn omgeving loop ik nog dagelijks langs vermoedelijk bloeiende chiropractiepraktijken. „Baat het niet, schaadt het niet”, zullen de patiënten denken. Maar schaden kan het juist wel, en niet zo’n klein beetje, waarschuwen steeds allerlei medische experts.

Deze week kwam de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) in het geweer tegen de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daar is de chiropractor Sidney Rubinstein benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de VU op een leerstoel, die voor de helft wordt gefinancierd door de NCA, de belangenvereniging van zo’n 500 in Nederland werkzame chiropractoren. Rubinstein heeft zelf sinds 1993 een chiropraktijk in Soest, zijn behandelwijze is „gebaseerd op de wetenschap”, schrijft hij zelf op de website van zijn praktijk. Het bestuur van de VtdK wijst er in een brief aan de VU op dat chiropractie een alternatieve geneeswijze is en er geen wetenschappelijk bewijs is voor positieve klinische behandelresultaten.

De VtdK confronteert de VU ook met een citaat van Rubinstein uit 2013 waarin hij zelf toegeeft dat chiropractie „ook niet beter schijnt te zijn dan andere aanbevolen therapieën”. De VtdK schrijft aan de VU: „Gemeenschapsgeld kan beter worden besteed dan nu worden weggegooid aan onderzoek naar een alternatieve behandelwijze waarvan we weten dat het zinloos is, nota bene door een onderzoeker die zelf heeft aangetoond dat er geen meerwaarde is van behandeling door een chiropractor.”

Satire helpt niet, maar onderbouwde wetenschappelijke kritiek wel? Welnee. Cees Renckens, de strijdbare nu ex-voorzitter van de VtdK, pleitte al jaren geleden voor een beroepsverbod voor deze ‘krakers’. „Chiropractie is een dwaalleer, ooit bedacht door de Amerikaanse kruidenier en magnetiseur Palmer”, schreef hij.

Van chiropractie tot Trump – de mens wil graag belazerd worden.


Gehavend Ajax verliest tegen Real Sociedad voor het eerst in de Europa League

  • admin
  • November 28, 2024
  • 0

Bijna onzichtbaar blikt hij over zijn schouder. Links, rechts, nog eens links, en dan zet Martin Zubimendi heel kort en venijnig aan. Een paar meter heeft hij, voordat zijn mandekkers van Ajax reageren, maar voor de verdedigend middenvelder van Real Sociedad is dat genoeg. Hij vraagt de bal, draait met één balcontact naar de open ruimte en speelt in.

Het leidt niet tot een kans. Teamgenoot Braiz Méndez neemt onhandig aan, laat Ajax-middenvelder Jordan Henderson uit zijn rug komen, die de bal onderschept. Nog voordat Henderson kan versnellen of passen sprint Zubimendi door om de Ajacied onder druk te zetten. Het tempo is uit de omschakeling, de kans om snel uit te breken verkeken.

Francesco Farioli had er best even op zitten broeden, gaf de Ajax-trainer een dag voor de wedstrijd toe. Hoe moest zijn ploeg in het uitduel in de Europa League omgaan met de 25-jarige Zubimendi, misschien wel een van de meest gewilde verdedigend middenvelders van het moment? Een speler die een stormachtige groei doormaakt en een cruciale rol speelt in het systeem dat trainer Imanol Alguacil al jaren met Real Sociedad speelt.

“De kwaliteit van zijn passes, zijn positionering, de manier waarop hij zich bewust is van wat er om hem heen gebeurt – dat is geweldig”, sprak Farioli vol bewondering. “Hij is een speler die een verbindende rol heeft in het spel. De beslissingen die hij neemt, ze zijn bijna perfect. Dat is overduidelijk een van de belangrijkste overwegingen voor deze wedstrijd.” Zijn anti-Zubimendiplan had hem “heel wat denkwerk gekost”.

In het team van trainer Alguacil is Zubimendi “een verlengstuk”, zo zei de Baskische trainer kort daarvoor, “zowel op als náást het veld.” Een voetballer die “puur goud waard is” voor een middelgrote club als Sociedad, die allang bij een veel groter team had kunnen voetballen. Want interesse was er de afgelopen maanden alom: van Real Madrid en Barcelona tot Manchester City, Arsenal en Liverpool.

Zubimendi koos anders. De 25-jarige middenvelder besloot vooralsnog bij ‘La Real’ te blijven, de club waar hij al sinds zijn twaalfde speelt, in de Baskische kuststad waar hij opgroeide. Omdat hij nog niet uitgeleerd was, en de fans en spelers in Estadio Anoeta nog zoveel te geven had, vond hij zelf. Een opluchting voor Alguacil, die eveneens zijn halve leven bij de club doorbracht. “Mikel en ik, wij voelen Real Sociedad op dezelfde manier.”

Overmoed

Opvallend is de 25-jarige Zubimendi donderdag niet, maar wie een poosje op hem let ziet hoe hij bijna onzichtbaar óveral is. Opbouwend helpt hij teamgenoten door zich voortdurend aan te bieden als aanspeelmogelijkheid, in aanvallen staat hij telkens in de tweede lijn, net buiten het strafschopgebied van Ajax, om afvallende ballen op te vangen. Steeds trekt hij sprintjes om ruimte te maken voor anderen.

Onder druk fungeert de Bask bijna als een vijfde verdediger. Als teamgenoten een Ajax-speler van de bal proberen te krijgen, snelt hij toe om extra druk te zetten. In kleine ruimtes frummelt hij de bal weg van het gevaar. En dat is nodig, want hoewel Ajax het opbouwen aan Real Sociedad laat, zijn de beste kansen voor de bezoekers.

Ajax vertrouwt op zijn snelle uitbraken. Verliest de thuisploeg de bal, dan staat de ploeg van Farioli razendsnel voor het vijandige doel. Na tien minuten schiet Brian Brobbey al op de paal, later kunnen Brobbey en linksbuiten Chuba Akpom vrijwel ongedekt inkoppen. En kort na rust krijgt Kian Fitz-Jim opnieuw een enorme kans, maar ook zijn bal belandt op de paal.

Waar Farioli voortdurend voor vreest, is overmoed. Dat spelers, of fans, na een paar goede wedstrijden te veel bravoure krijgen en het te gemakkelijk opnemen. Van een favorietenrol wilde hij dan ook niks weten. Hoe groot de verschillen op de ranglijst, en in de recente prestaties, tussen zijn team en dat van Real Sociedad ook zijn.

Want op papier lijkt Ajax misschien de betere: nog ongeslagen in Europa, tweede in de poule van 36 teams. In Nederland na een aarzelende start kandidaat voor het kampioenschap. Real Sociedad presteert veel grilliger: in Europa slechts vier punten uit evenveel wedstrijden, Nederlagen tegen bescheiden tegenstanders als Anderlecht en Viktoria Pilzen. En in eigen land tiende.

Maar achter die uitslagen zag Farioli een heel ander beeld: van een Spaanse middenmoter die veel meer kan dan ze tot dusver laten zien. Vijf jaar op rij immers eindigden Real Sociedad in de top zes van LaLiga, met een vierde plek in het seizoen 2022/23 als uitschieter. In de Champions League waren ze vorig jaar groepswinnaar, boven de latere Italiaanse landskampioen Inter en Benfica. Bij het EK van afgelopen zomer was Real Sociedad de belangrijkste leverancier van het Spaanse elftal.

Farioli sprak dan ook vooral zijn ontzag uit voor zijn Baskische tegenstander, die naast Zubimendi ook topvoetballers zoals Mikel Oyarzabal, Brais Mendez en Takefuso Kubo heeft, samen met een hele reeks talenten uit de eigen jeugdopleiding, die in veel ranglijsten tot de beste van Europa hoort. “Het is een team dat ik al heel lang volg”, aldus Farioli. “En hun trainer, Imanol, is wat mij betreft een voorbeeld voor het Spaanse voetbal.”

Waar Farioli voor vreest gebeurt. Na een uur vol balbezit, maar zonder kansen, begint de wedstrijd langzaam te kantelen. Real Sociedad weet vaker bij het Ajax-doel te komen, lijkt meer zelfvertrouwen te krijgen, maakt minder fouten. Met die druk kan de ploeg uit Amsterdam moeilijk omgaan, omschakelen zit er nauwelijks meer in.

Na driekwart wedstrijd kan rechtsback Jon Aramburu ongestoord opkomen. Hij combineert met buitenspeler Kubo, die meteen terugspeelt. Pas dan lijkt de verdediging van Ajax te reageren, maar te laat: Aramburu stuurt Kubo diep en de Japanner kan vrij het strafschopgebied inlopen. Zijn harde voorzet wordt ingetikt door de net ingebrachte Ander Barrenetxea.

Twintig minuten later bepaalt diezelfde Kubo zelf de eindstand, opnieuw na bijna naïef verdedigen van Ajax. Centrale verdediger Youri Baas komt op door het centrum, maar verspeelt klungelig de bal, waarna Kubo naar voren snelt. Als hij naar binnen trekt, laat linksback Owen Wijndal hem lopen. Tussen drie Ajax-spelers door schiet hij binnen: 2-0, de eerste Ajax-nederlaag in zestien duels.