Het aantal incidenten in opvanglocaties voor asielzoekers zoals schelden, vechten, zelfverminking en hongerstaking is afgelopen jaar met ruim 20 procent gestegen: van 13.380 naar 16.200. Het aantal door asielzoekers gepleegde misdrijven daalde juist. Dat blijkt uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC), onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De onderzoekers zeggen dat in de vollere opvang meer incidenten plaatsvinden.
Het WODC monitort jaarlijks het aantal incidenten en misdrijven, op basis van informatie van onder andere opvang-organisatie COA en de politie. Vorig jaar werden voor 5.875 misdrijven verdachten uit azc’s geregistreerd, bijna duizend minder dan in 2023. In de asielzoekerscentra was het onrustiger. Het merendeel van de incidenten bestaat uit schelden (42 procent) en vechten (36 procent). Algerijnen, Tunesiërs en Marokkanen zijn oververtegenwoordigd: bijna één op de drie bewoners met een van deze nationaliteiten was betrokken bij een incident.
De rapportage bevestigt de zorgen over minderjarige asielzoekers die alleen naar Nederland komen. Ruim een derde van hen is betrokken bij incidenten; 22 procent van de verdachten van misdrijven was een minderjarige asielzoeker. „Het is een groep die vanwege de leeftijd sowieso de grenzen opzoekt”, zegt WODC-onderzoeker Sanne Noyon. „Maar er lijkt meer aan de hand.”
Wat speelt er nog meer?
Noyon: „De samenstelling van de groep is een belangrijke factor. Alleenstaande jongeren die worden afgewezen, mogen tot hun achttiende in Nederland blijven. Er zitten relatief veel afgewezen jongeren in de opvang. En we weten dat mensen die weinig kans maken op een verblijfsvergunning in het algemeen voor meer overlast zorgen.”
Maatregelen rondom zelfscankassa’s in supermarkten hebben effect op de misdaadcijfers van asielzoekers
Hoe verklaart u dat het aantal misdrijven daalt, terwijl het aantal incidenten stijgt?
„Dat vonden wij ook verrassend. We hebben de misdaadcijfers aan de politie voorgelegd en die geeft aan dat ze ook onder de Nederlandse bevolking een daling ziet, vooral bij winkeldiefstallen. Dat is een veelvoorkomend delict onder COA-bewoners. Het zou kunnen dat maatregelen rondom zelfscankassa’s in supermarkten effect hebben op de cijfers. Ook hebben supermarkten in Ter Apel en Budel meer beveiliging gekregen. Maar de precieze reden weten we niet.”
Ondertussen wordt het ín de opvang onrustiger.
„Ja, en dat is logisch: als er meer mensen zitten, gebeurt er meer. De gemiddelde bezetting in de opvang steeg vorig jaar met 24 procent, het aantal incidenten met 21 procent – dat loopt dus gelijk op. Het effect van de omstandigheden in de opvang hebben we niet onderzocht, maar het is aannemelijk dat die ook een rol spelen. Zo zien we meer mensen in de noodopvang en daarmee gepaard een toename van het aantal incidenten. Instanties hebben aan de bel getrokken over de slechte voorzieningen daar. Dat is, mede gelet op deze cijfers, een zorgelijke ontwikkeling.”
Heeft de stijging ook te maken met het feit dat het COA incidenten consequenter is gaan vastleggen?
„Er zal een registratie-effect in zitten, dat hoeven we niet te ontkennen. Overigens is een klein deel van de opvanglocaties in handen van gemeenten, en die rapporteren niet elk incident. Dat maakt de cijfers niet onbruikbaar. Ze bieden nog altijd het meest betrouwbare beeld van de situatie in de opvang.”
Syriërs vallen in negatieve zin op: zij waren betrokken bij 40 procent van alle incidenten, en 28 procent van de vermeende misdrijven.
„Syriërs vormen ook veruit de grootste groep in de opvang. Als je dat tegen elkaar afzet, zijn ze niet vaker betrokken dan andere nationaliteiten. Dat geldt wél voor Algerijnse, Tunesische en Marokkaanse bewoners: die zijn elk jaar oververtegenwoordigd in deze statistieken. Dat komt omdat zij een lage kans hebben op een verblijfsvergunning. Ook bij Afghanen zien we dat verband. Toen zij in 2022 meer kans kregen op een verblijfsvergunning nadat de Taliban de macht overnam, nam het aantal incidenten met Afghanen af.”
Omdat mensen zich anders gaan gedragen als ze perspectief hebben?
„Dat zou kunnen. Of een perspectief op verblijf trekt andere mensen aan, zoals gezinnen en ouderen.”
Inmiddels maken Syriërs minder kans op een verblijfsvergunning.
„Het is een interessante vraag wat we daarvan gaan merken. Gebaseerd op eerdere onderzoeken verwacht ik dat we de Syriërs dit jaar meer zullen terugzien in deze cijfers.”
